Brief regering : Monitor exportkredietverzekeringen 2020

Nr. 372
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 juli 2021

Mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken (BZ) bied ik u hierbij de monitor exportkredietverzekeringen
(ekv) 2020 aan1. De ekv-monitor biedt inzicht in de financiële- en beleidsmatige ontwikkelingen op
het gebied van de Nederlandse exportkredietverzekeringen. In deze brief worden deze
ontwikkelingen op hoofdlijnen samengevat en wordt tevens een vooruitblik gegeven naar
de toekomst. De twee onderwerpen die het afgelopen jaar centraal stonden, zijn het
ondersteunen van de export tijdens COVID-19 en de verdere vergroening van de ekv.
Parallel aan het vergroeningstraject van de ekv is een meetmethodiek voor fossiele
transacties ontwikkeld. De uitwerking van deze methodiek is bijgevoegd aan de ekv-monitor.
Tot slot ga ik in deze brief in op de motie Van Raan over Country-by-Country reporting.

Financieel resultaat 2020

In 2020 werden – na de relatief rustige jaren 2018 en 2019 – weer meer nieuwe verplichtingen
aangegaan: 7,8 miljard euro ten opzichte van respectievelijk 2,6 miljard euro en 4,7
miljard euro in 2018 en 2019. Schommelingen in de omvang van nieuwe verplichtingen
over de jaren worden vooral bepaald door een beperkt aantal grote polissen met vaak
een lange looptijd, en is inherent aan het vraaggestuurde karakter van de ekv. De
premie-inkomsten van 82 miljoen euro waren in 2020 hoger dan in 2019 (63 miljoen euro),
maar lager dan het gemiddelde van de afgelopen 5 jaar. Een verklaring daarvoor is
onder andere de relatief lage nieuwe verplichtingen in 2018 en 2019, aangezien verplichtingen
in de vorm van dekkingstoezeggingen met enige vertraging tot polissen en dus premie-inkomsten
leiden. In 2020 is 22 miljoen euro aan schade uitgekeerd. In 2018 en 2019 werd er
respectievelijk voor 27 miljoen euro en 185 miljoen euro aan schade uitgekeerd. Het
schadebedrag in 2019 is voornamelijk het gevolg van een schadezaak in Mexico wat nog
onderhavig is aan recuperaties. In 2020 is 29 miljoen euro aan uitgekeerde schades
gerecupereerd.

COVID-19

De ekv heeft als doelstelling bevordering van de export door (betalings-)risico’s
te verzekeren van export die anders niet tot stand zou zijn gekomen. De ekv werkt
aanvullend op de markt en speelt een belangrijke rol om de door COVID-19 getroffen
handelsstromen op gang te houden. De bereidheid van verzekeraars om risico te nemen
neemt af in tijden van crisis, waardoor exporteurs minder dekking in de private markt
kunnen krijgen. Uit onderzoek van de OESO is gebleken dat met name private korte termijn
handelsfinanciering onder druk heeft gestaan.2 Veel landen hebben tijdens de COVID-19 crisis daarom publieke maatregelen genomen
om het werkkapitaal voor export en de korte termijn handelsfinanciering (ruimer) te
ondersteunen. Dit geldt ook voor Nederland (zie hieronder). Uit de ekv-monitor blijkt
dat in Nederland de vraag naar dekking vanuit het gehele ekv-instrumentarium (zowel
lang als korte termijn financiering) in 2020 met 13% is toegenomen ten opzichte van
2019.

Ik heb het afgelopen jaar een aantal aanvullende maatregelen getroffen om de ekv nog
beter in staat te stellen de handelsstromen op gang te houden en zo het Nederlands
exporterend bedrijfsleven te ondersteunen tijdens COVID-19.3 De maatregelen zijn gericht op het voorzien in de liquiditeitsbehoefte van met name
MKB, het bieden van korte termijn handelsfinanciering (korter dan een jaar), het ondersteunen
van toeleveranciers van exporteurs en maatwerk in het landenbeleid. Deze maatregelen
zijn mede mogelijk door de tijdelijke verruiming van het Europese staatsteunkader.4 Er zijn tot op heden 78 aanvragen geweest waar de maatregelen van op toepassing zijn.
Tezamen hebben deze transacties betrekking op ca. 850 miljoen euro aan mogelijke export.
De maatregelen zullen tot eind 2021 nog van kracht blijven.

Herverzekering Leverancierskredieten

Naast de getroffen maatregelen op het gebied van de exportkredietverzekeringen heeft
de Staat het afgelopen jaar de gehele verzekeringsportefeuilles van zeven kredietverzekeraars
herverzekerd.5 Deze herverzekering is ondergebracht op hetzelfde beleidsartikel als de ekv. Met
de crisismaatregel herverzekering leverancierskredieten is voorkomen dat de kortlopende kredietverlening in de private verzekeringssector
zou stilvallen door de grote onzekerheid van de impact van COVID-19 op de onderliggende
sectoren. Door middel van de herverzekering zijn mass actions van de kredietverzekeraars voorkomen, waardoor belangrijke business-to-business kredietverlening overeind gebleven is. Hierdoor zijn bestaande toeleveringsketens
tijdens de crisis opengebleven.

Bij de introductie van de herverzekering was de verwachting dat deze tot een fors
negatief saldo zou leiden op de Rijksbegroting. Wegens het uitblijven van de verwachte
faillissementen heeft de herverzekering in 2020 echter een positief saldo van 93 miljoen
euro opgeleverd. Dit betreft een voorlopig beeld, aangezien de onderliggende geldstromen
nog onderhevig zijn aan een eindcontrole door een externe accountant. Door de verbeterde
economische vooruitzichten hebben de verzekeraars inmiddels genoeg vertrouwen in de
markt om hun taak zonder staatsgarantie te vervullen. Om die reden ben ik met de deelnemende
kredietverzekeraars overeengekomen om de herverzekering per 1 juli 2021 te beëindigen.6 In 2022, nadat de eindcontrole van de externe accountant plaatsgevonden heeft, zal
de herverzekering in zijn geheel geëvalueerd worden.

Vergroening

In de Monitor van 2019 was vergroening een belangrijk thema, en ook in 2020 is onverminderd
doorgewerkt aan de vergroening van het ekv-instrumentarium, in lijn met de klimaatambities
van het kabinet. Eind vorige jaar heb ik verschillende vergroeningsmaatregelen aangekondigd.7 Zo is begin 2021 het reguliere ekv-instrumentarium verruimd voor groene exporttransacties.
Daarnaast wordt momenteel een groene exportontwikkelingsgarantie ontwikkeld, waarmee
bedrijven worden geholpen financiering aan te trekken voor de productie en ontwikkeling
van groene export. Tevens zullen de dekkingsmogelijkheden van de investeringsverzekering
voor groene investeringen in het buitenland worden verruimd. 8 Deze laatste twee maatregelen beoog ik deze zomer aan de markt aan te bieden. De
vergroeningsmaatregelen worden geïmplementeerd in de vorm van een pilot van twee jaar.
Eind 2022 zal de pilot geëvalueerd worden.

Aan de hand van de meetmethodiek groen, de zgn. Groenlijst die ik begin dit jaar met
uw Kamer gedeeld heb9, zijn alle transacties in 2020 geclassificeerd. Van het totale bedrag dat in verzekering
genomen is in 2020 is 49 procent geclassificeerd als groen. Ten opzichte van 2019
(toen betrof dit 19,7 procent) is dit een forse groei. Deze groei wordt met name veroorzaakt
door het in verzekering nemen van enkele zeer grote groene projecten in termen van
verzekerde bedragen. In absolute aantallen zijn 14 individuele transacties als groen
gekenmerkt (15 procent van alle transacties in 2020). Voor de komende drie jaar is
de doelstelling om het aantal groene transacties jaarlijks (met 15%) te laten groeien.
Tegen de achtergrond van de mondiale vergroening hopen we dit te bereiken via de verruiming
van het instrumentarium voor groene transactie en actieve outreach naar potentiële groene exporteurs.

Meetmethodiek fossiel

In aanvulling op de meetmethodiek groen heb ik Atradius Dutch State Business (ADSB),
de uitvoeringsorganisatie van de ekv, gevraagd om een methodiek te ontwikkelen om
ook het aandeel fossiele transacties in de ekv-portefeuille inzichtelijk te maken.
Gezamenlijk met een onafhankelijke consultant is de meetmethodiek fossiel ontwikkeld. De uitwerking van deze methodiek vindt u bijgevoegd aan de ekv-monitor.
Het inzichtelijk maken van het fossiele aandeel in de ekv-portefeuille biedt ruimte
om toekomstige maatregelen op het gebied van fossiele transacties gerichter te kunnen
nemen. Zoals aangegeven in de verkenning over het in lijn brengen van de ekv met de
klimaatambities van Parijs is de meetmethode fossiel een belangrijke bouwsteen voor
het in kaart brengen van de gevolgen van eventuele restricties op fossiele transacties
en daarmee voor de besluitvorming over een concreet afbouwpad voor fossiele transacties
door een volgend kabinet.10

De belangrijkst kenmerken van de meetmethode zijn (i) de indeling van de transacties
naar brandstoftypen (kolen, olie en gas) en hun plaats in de waardeketen. Laatstgenoemde
refereert naar drie fasen: winning fase (upstream), verwerkingsfase (midstream) en gebruiksfase (downstream). Door de transactie in te delen op brandstoftype en plaats in de waardeketen wordt
de relatieve mate van bijdrage aan broeikasgasemissies inzichtelijk gemaakt.

Op basis van deze methodiek is vervolgens de totale verzekeringsportefeuille tot 1 januari
2021 geclassificeerd. Uit de analyse blijkt dat 26 procent van het volume en 17 procent
van het aantal polissen, fossiel-gerelateerde transacties zijn. De uitstaande fossiele
transacties zijn vaker relatief omvangrijke transacties. Het verzekerde volume van
de fossiel-gerelateerde transacties is voor 47 en 51 procent te koppelen aan respectievelijk
de olie- en de gassector.11 Het zwaartepunt van het verzekerde fossiele volume (67 procent) ligt binnen het upstream gedeelte (winning fase) van de waardeketen. Dit komt doordat met name in de upstream enkele grote projectfinancieringstransacties en omvangrijke scheepstransacties zitten.

Internationale inzet vergroening

Internationaal heeft Nederland zich in 2020 ingezet om met gelijkgezinde landen rond
het klimaatvraagstuk en de ekv een coalitie te vormen en om klimaat hoger op de agenda
te krijgen in de internationale gremia waar besloten worden over publieke exportfinanciering.
De resultaten daarvan worden nu zichtbaar. Zo is 14 april 2021 de kopgroep Export Finance for Future (E3F) gelanceerd, een coalitie van landen die de ambitie heeft om de klimaatdoelen
beter in de ekv te integreren. Nederland heeft samen met Frankijk, Denemarken, Duitsland,
Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Zweden daarvoor een statement of principles ondertekend waarin afspraken worden gemaakt over transparantie, het bevorderen van
groene publieke exportfinanciering, het beëindigen van publieke exportfinanciering
voor kolen en het onderzoeken hoe fossiele transacties het best uitgefaseerd kunnen
worden. De volgende conferentie van de E3F coalitie zal door Nederland georganiseerd
worden en zal na de UN Climate Change Conference of the Parties (COP26) eind 2021
plaatsvinden.

Motie van het lid Van Raan inzake Country-by-Country reporting.

Tijdens het voortgezet AO Belastingontwijking op 18 mei 2021 (Handelingen II 2020/21,
nr. 76, VAO Belastingontwijking) is door middel van de door uw Kamer aangenomen motie
van het lid Van Raan verzocht om met exportkredietverzekeraars in gesprek te gaan
om afspraken met hen te maken over country-by-country (CbC) reporting als criterium
bij de aanvraag voor exportkredietverzekeringen, en daarover aan uw Kamer terug te
rapporteren.12

Het kabinet is een voorstander van het publiek maken van CbC rapportages en steunt
daarom het EU-richtlijnvoorstel dat daartoe is ingediend. Het EU-richtlijnvoorstel
heeft als doel het (gedeeltelijk) publiek maken van CbC rapportages voor alle bedrijven
met een wereldwijde omzet vanaf EUR 750 miljoen. Op dit moment vinden onderhandelingen
plaats tussen de Commissie, het Europees Parlement, en de lidstaten. Dit is de laatste
fase alvorens dit richtlijnvoorstel door de Raad zal worden aangenomen. Er is derhalve
uitzicht op een EU-richtlijn over publieke CbC aangenomen zal worden, die een normering
zal geven voor wat publiek gemaakt moet worden uit de CbC rapportages. Het kabinet
hoopt dat er spoedig een akkoord bereikt wordt en wacht dit akkoord en de werking
ervan af. Het ligt niet voor de hand dat Nederland unilateraal eerder publieke CbC
reporting in zou voeren en als voorwaarde zou stellen voor de verstrekking van exportkredietverzekeringen.
In de Monitor ga ik hier verder op in.

Ik vertrouw erop dat ik uw Kamer met de bijgaande monitor een goed overzicht van de
beleidsmatige en financiële ontwikkelingen op ekv-gebied heb gegeven.

De Staatssecretaris van Financiën,
J.A. Vijlbrief