Brief regering : Reactie op de brief "Positie omgeving bij onberekenbaar persoon"

Nr. 587
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 juli 2021

Op 27 april jl. heeft de vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport
de brief «Positie omgeving bij een onberekenbaar persoon» ontvangen. Zij heeft mij gevraagd om inhoudelijk te reageren op deze brief. Onderstaand
ga ik in op de problemen zoals in de brief geschetst en de acties die VWS reeds onderneemt
in relatie tot dergelijke problematiek.

De schrijver van de brief geeft aan dat hij zich niet langer veilig voelt in zijn
eigen woonomgeving door het gedrag van een buurman met psychische problematiek. Hij
schetst een situatie waarin verschillende partijen betrokken zijn en trachten de juiste
zorg en ondersteuning aan deze buurman te bieden. Bij de schrijver heerst de angst
dat er zich eerst een incident moet voordoen voordat de betrokken partijen kunnen
ingrijpen. Ook vraagt hij zich af of alle partijen een volledig beeld hebben van de
persoon in kwestie. Daarnaast wordt in de brief gesteld dat er te weinig aandacht
is voor de belangen en ervaringen van omwonenden, (mede) omdat professionals geen
informatie over eventuele behandeling of andere gezette stappen mogen delen met omwonenden.
Ook stelt de briefschrijver dat het wenselijk zou zijn om bij de (door)ontwikkeling
van beleid, wet- en regelgeving meer aandacht te hebben voor de belangen van omwonenden
en naasten, en hierbij over de genoemde knelpunten in gesprek te gaan met professionals
uit de praktijk die met deze casuïstiek te maken hebben.

Op de individuele casus zoals geschetst in de brief kan ik inhoudelijk niet reageren.
Wel kan ik aangeven dat – naar aanleiding van het signaal van de briefschrijver –
de regioadviseurs van het Verbindend Landelijk OndersteuningsTeam (VLOT) op mijn verzoek
contact hebben gezocht met de betrokken partijen in de regio. Zij hebben hen ondersteund
bij het maken van afspraken rondom deze casus en de communicatie, wat hopelijk bijdraagt
aan het vinden van een oplossing voor de huidige situatie. Verder zal ik ingaan op
het algemene beleid van VWS ten aanzien van de in de brief aangehaalde onderwerpen.
Allereerst wil ik benadrukken dat het van groot belang is dat iedereen zich veilig
voelt in zijn of haar eigen huis en leefomgeving. Het is belangrijk dat mensen de
juiste zorg en ondersteuning krijgen om op een veilige en verantwoorde wijze te leven.
En dat naasten en omwonenden weten hoe ze met iemand kunnen omgaan en waar ze terecht
kunnen met zorgen.

We stimuleren dat gemeenten en regio’s met prioriteit aan de slag gaan met deze groep
kwetsbare personen. Er gebeurt al veel om preventie en vroegsignalering op wijkniveau
te realiseren, waarbij het hebben van een sterk netwerk van hulp en ondersteuning
in de wijken essentieel is. Hiervoor is de afgelopen jaren via het ZonMw Actieprogramma
«lokale initiatieven voor mensen met verward gedrag» subsidie beschikbaar gesteld.
De wijk-GGD’er blijkt in de praktijk bijvoorbeeld een uitstekende verbindingsofficier
tussen zorg en veiligheid, zowel ter voorkoming van eventuele escalaties als ter voorkoming
en beperking van overlast, indien nodig om te bemiddelen naar zorg en fungeert ook
als aanspreekpunt voor de directe omgeving. Het concept van de wijk-GGD’er is intussen
in verschillende gemeenten uitgerold op een manier die passend is bij de lokale praktijk.
Ook de komende periode zal via ZonMw subsidie beschikbaar worden gesteld om dit soort
succesvolle initiatieven verder te brengen1.

Daarnaast is er een kleine groep mensen met zeer complexe problematiek waarbij ook
sprake is van risicovol, gewelddadig en of ontwrichtend gedrag. Deze groep is veelal
in beeld bij de zorg- en veiligheidshuizen. Betrokken partners, uit het sociaal-,
zorg- en veiligheidsdomein werken daar samen aan een integrale persoonsgerichte aanpak,
waarbij gebruik wordt gemaakt van goede risicotaxatie en waarbij deze personen langdurig
worden gevolgd en gemonitord. Professionals kunnen hierdoor zorg tijdig en passend
op- en af te schalen. Ook binnen de Ketenveldnorm is er meer aandacht voor en ruimte
om zorg tijdig en passend op en af te schalen2. Bij het op- en afschalen van zorg wordt er altijd een balans gezocht tussen de belangen
van de patiënt, diens omgeving en de maatschappij. Het is aan de betrokken professionals
om een zorgvuldige inschatting te maken.

Naast goede samenwerking over de domeinen heen en tussen verschillende professionals,
zijn buren en naasten belangrijk in het herkennen van zorgwekkende signalen. Omwonenden
kunnen hun zorgen uiten via het landelijk Meldpunt Zorgwekkend Gedrag (0800-1205).
Het landelijke meldpunt schakelt de beller door naar een regionaal of lokaal meldpunt.
Het lokale meldpunt kan adviseren over wat iemand zelf kan doen. Ook kan het meldpunt
op basis van de melding zorgen dat snel de juiste zorg of ondersteuning wordt ingeschakeld.
Wanneer iemand zich zorgen maakt over een persoon met mogelijk psychische problematiek,
kan ook een melding bij de gemeente worden gedaan op grond van de Wet verplichte geestelijke
gezondheidszorg (Wvggz). Na een melding kan de gemeente een verkennend onderzoek uitvoeren
naar de noodzaak tot (verplichte) zorg. Verplichte zorg is echter alleen aan de orde
als er geen mogelijkheden tot vrijwillige zorg (meer) zijn en kan alleen met tussenkomst
van de rechter (of in crisissituaties via de burgemeester) worden opgelegd. Veelal
zijn de twee meldfuncties aan elkaar verbonden en kan aan de hand van de melding bekeken
worden welke meldfunctie en, zo nodig, welke zorg en ondersteuning het beste aansluit
bij de zorgvraag. In het geval van een acute hulpvraag of een acuut veiligheidsrisico,
kan daarnaast uiteraard het alarmnummer 112 worden gebeld.

Voor het organiseren van passende zorg en ondersteuning voor kwetsbare personen is
het zaak dat professionals uit de verschillende domeinen relevante informatie voor
uitvoering van hun werkzaamheden met elkaar delen. In algemene zin verloopt dat goed.
Echter, ik verwacht een beter en eenduidig juridisch kader te creëren voor gegevensverwerking
bij een integrale aanpak van meervoudige problematiek en voor gecoördineerde samenwerking
tussen partijen uit het sociaal, zorg- en veiligheidsdomein, door middel van het wetsvoorstel
Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams)3. De ministerraad heeft op 2 juli jl. ingestemd om dit wetsvoorstel ter advisering
voor te leggen aan de Raad van State. De zorg- en veiligheidshuizen spelen daarnaast
een rol in het verstevigen van deze samenwerking in het geval van complexe problematiek,
waarbij de afgelopen jaren is gewerkt aan een goede werkwijze voor gegevensdeling4. De komende periode wordt de samenwerking tussen het zorg- en veiligheidsdomein –
en de daarvoor benodigde gegevensuitwisseling – verder uitgewerkt en in de praktijk
gebracht. Dit hebben partijen afgesproken in de «Landelijke agenda zorg en veiligheid:
perspectief 2025».

Overigens kunnen zorgverleners, bijvoorbeeld naar aanleiding van een melding, niet
zonder meer (medische) informatie over de betrokkene delen met derden, zoals omwonenden.
Dit medisch beroepsgeheim is van grote waarde. Het is van belang voor de vertrouwensrelatie
tussen zorgverleners en hun patiënten en om de toegankelijkheid van gezondheidszorg
in het algemeen te waarborgen. Dit laat echter onverlet dat zorgprofessionals omwonenden
kunnen betrekken of van informatie kunnen voorzien, afhankelijk van de situatie. Zorgprofessionals
kunnen bijvoorbeeld naar aanleiding van een melding bij het meldpunt terugkoppelen
«dat de melding wordt opgepakt» zonder verdere inhoudelijke informatie te verstrekken5. Ook kan er handelingsperspectief worden geboden over wat omwonenden zelf kunnen
doen en hoe de betrokkene benaderd kan worden. Zo kan het leren omgaan met betrokkene
en het creëren van wederzijds begrip in sommige situaties veel opleveren en de eventueel
ervaren overlast verminderen of zelfs wegnemen.

Tot slot is mij gevraagd om professionals uit de praktijk te betrekken bij het (door)ontwikkelen
van beleid, wet- en regelgeving. Het belang hiervan onderschrijf ik van harte. Hiertoe
organiseer ik regelmatig werkbezoeken en andere vormen van contact met professionals
uit de praktijk. Ook via de regioadviseurs van VLOT en de casuïstiekteams binnen VWS
bereiken mij signalen, knelpunten en vragen. Deze signalen uit en gesprekken met de
praktijk vormen vaak de basis voor de (door)ontwikkeling van beleid. Daarnaast is
het belangrijk dat partijen lokaal de mogelijkheden hebben om knelpunten op te lossen
en goede afspraken met elkaar te maken. Waar nodig wordt hierbij extra ondersteuning
geboden door de regioadviseurs van VLOT. Dit alles heeft tot doel om kwetsbare personen
de juiste zorg en ondersteuning te kunnen bieden, waardoor een veilige en prettige
leefomgeving wordt gecreëerd voor zowel de betrokkene als voor de omwonenden.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
P. Blokhuis