Brief regering : Verkoopbonussen tankstations en gedoogconstructie sluiting rookruimtes

Nr. 88
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 25 juni 2021

In het najaar van 2020 heeft de NVWA onderzoek gedaan naar onrechtmatige vergoedingen
van tabaksfabrikanten aan tankstations. De aanleiding voor dit onderzoek waren de
geconstateerde overtredingen bij het onderzoek naar verkoopbonussen en -vergoedingen
bij tabaksspeciaalzaken1 en supermarkten2.

Met de nu voorliggende brief en de bijgevoegde factsheet van de NVWA3 informeer ik u over het soortgelijk onderzoek bij tankstations. Verder informeer
ik u over de sluiting van de rookruimtes in de (semi-)publieke sector en een gedoogconstructie
voor een specifieke groep patiënten.

Gedoogconstructie sluiting rookruimtes

Per 1 juli sluiten de rookruimtes in de (semi-)publieke sector. Eind 2020 is de wetgeving
hiervoor in consultatie gegaan. Zoals vermeld in de nota van toelichting van deze
wetgeving heeft ActiZ in de consultatie aangegeven dat het sluiten van de rookruimtes
voor specifieke groepen bewoners met een bepaald ziektebeeld problemen kan opleveren4. Uit gesprekken met ActiZ naar aanleiding van de consultatie is gebleken dat er meer
tijd nodig is om oplossingen te vinden voor patiënten in de langdurige zorg met het
syndroom van Korsakov, de ziekte van Huntington, niet-aangeboren hersenletsel (NAH)
en patiënten op afdelingen geronto-psychiatrie. Voor deze groepen is het zonder toezicht
op de eigen kamer roken niet verantwoord.

Omdat ik onderschrijf dat zorginstellingen die deze specifieke groepen bewoners huisvesten
meer tijd nodig hebben met het sluiten van de rookruimtes ben ik in gesprek gegaan
met de NVWA. De NVWA heeft mij laten weten bereid te zijn tot 1 juli 2023 niet te
handhaven op de sluiting van de rookruimtes op locaties dan wel afdelingen die deze
specifieke groep patiënten huisvesten.

De voorwaarden voor deze gedoogconstructie5 worden aan ActiZ medegedeeld.

Verkoopbonussen tankstations

De NVWA heeft onderzoek gedaan bij 6 exploitanten van winkels van tankstation formules
die verantwoordelijk zijn voor de verkoop van tabak en aanverwante producten in de
winkels. Als startpunt van het onderzoek heeft een inspecteur van elke exploitant
een winkel bezocht. Daarna is bij de hoofdkantoren van de exploitanten van de winkels
administratief onderzoek verricht.

Allen bleken samenwerkingsovereenkomsten met fabrikanten (direct of indirect) te hebben,
waarin afspraken zijn vastgelegd over vergoedingen voor de verkoop van tabaksproducten
en aanverwante producten. In totaal zijn er 43 samenwerkingsovereenkomsten en/of afspraken
aangetroffen met onrechtmatige vergoedingen, met 9 verschillende fabrikanten van tabaksproducten
en aanverwante producten. Het aantal overeenkomsten dat direct met fabrikanten is
afgesloten varieerde van 8 tot 9 en via de groothandel varieerde dit van 4 tot 5.

Alle samenwerkingsovereenkomsten van tabaksfabrikanten, over vergoedingen die tot
doel hebben de verkoop van tabaksproducten en aanverwante producten te bevorderen,
zijn in strijd met het reclameverbod uit de Tabaks- en rookwarenwet. Hieronder vallen
niet alleen verkoopbonussen, maar ook schapvergoedingen zoals vergoedingen voor opname
in het schap, schapindeling, zichtbaarheid en beschikbaarheid van de producten.

De aangetroffen vergoedingen werden verstrekt voor vergelijkbare activiteiten als
bij supermarkten en tabaksspeciaalzaken waaronder opname van producten in het schap,
behaalde verkoopresultaten (verkoopbonus), exclusiviteit in het schap, levering van
verkoop- of registratiedata en het trainen van personeel.

In de samenwerkingsovereenkomsten die bij de hoofdkantoren zijn aangetroffen variëren
de vergoedingen per overeenkomst van 6.000,– tot circa 665.000,– euro per jaar. Bij
ruim de helft van de overeenkomsten ligt dit bedrag boven de 100.000,– euro. Bij iets
minder dan 1/3 van de 43 overeenkomsten was sprake van een vergoeding van meer dan
200.000,– euro waarbij het in bijna 40% van de gevallen ging om een bedrag van 300.000,–
euro of meer. Er zijn 43 rapporten van bevindingen opgemaakt en er zullen herinspecties
plaatsvinden.

Ik vind het onacceptabel dat naast speciaalzaken en supermarkten tevens alle onderzochte
verkopers van tabak bij tankstations vergoedingen blijken te ontvangen van tabaksfabrikanten
met als doel de verkoop van tabaksproducten en aanverwante producten te bevorderen.

Zoals u weet is zowel de Europese als ook onze ambitie een rookvrije generatie. Bonussen
om de verkoop van tabak – en dus ongezonde keuzes – te bevorderen staan daarmee op
gespannen voet en deze praktijk moet zo snel mogelijk stoppen.

De wetgever heeft met reden strenge eisen, waaronder een strikt en veelomvattend reclameverbod,
gesteld aan de verkoop van tabaksproducten en aanverwante producten. Elk jaar overlijden
er namelijk 20.000 mensen aan de gevolgen van roken.

Ik vind het belangrijk dat de NVWA toezicht blijft houden op de verstrekking van onrechtmatige
vergoedingen aan verkooppunten. Het toezicht op onrechtmatige vergoedingen blijft
een belangrijk aandachtspunt van de NVWA.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
P. Blokhuis