Brief regering : Verslag formele Telecomraad 4 juni 2021

Nr. 869 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 24 juni 2021

Hierbij bied ik u het verslag aan van de formele Telecomraad van 4 juni 2021.

De Raad heeft gesproken over de voortgangsrapportages over de Data Governance Act en de herziening van de Netwerk- en Informatiebeveiliging (NIB) richtlijn. Vervolgens
heeft een beleidsdebat plaatsgevonden over de mededeling over het Digitaal Kompas
2030 (Kamerstuk 22 112, nr. 3096).

Tevens stond de Raad stil bij verschillende diversenpunten. Het voorzitterschap en
de Europese Commissie hebben de Raad geïnformeerd over lopende wetsvoorstellen waaronder
de ePrivacyverordening, de Roamingverordening, de Artificial Intelligence Act en het raamwerk voor een Europese digitale identiteit. De Commissie heeft de Raad
geïnformeerd over de laatste stand van zaken ten aanzien van de Common Union Toolbox for Connectivity. Het voorzitterschap heeft de Raad geïnformeerd over de Digital Assembly 2021. De Litouwse delegatie heeft de Raad geïnformeerd over haar kandidatuur voor de post
van plv. Secretaris Generaal bij de International Telecommunications (ITU) verkiezingen. Tot slot heeft het inkomende Sloveense voorzitterschap zijn werkprogramma
gepresenteerd.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, M.C.G. Keijzer

Verslag formele Telecomraad 4 juni 2021

Data Governance Act

Voortgangsrapportage

De Raad heeft kennisgenomen van de voortgangsrapportage over de Data Governance Act (DGA). Het voorzitterschap dankte de lidstaten voor de discussies in de Raadswerkgroep
en de bereikte voortgang op het dossier. Het voorzitterschap gaf aan dat ze de relatie
tussen de DGA, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en andere relevante
wetgeving heeft getracht te verduidelijken alsmede de reikwijdte en bepalingen met
betrekking tot hergebruik van publieke sector data. Tevens heeft het voorzitterschap
gekeken naar extra bepalingen voor nationale regelingen voor data altruïsme en naar
de rol van de Europese Data Innovatieraad. Het voorzitterschap gaf aan dat verdere
discussie nodig is ten aanzien van (i) de relatie tussen het verbod op exclusieve
overeenkomsten voor het hergebruiken van beschermde categorieën van data in publiek
beheer en andere wetgeving, (ii) de definitie van en voorwaarden voor datatussenpersoondiensten,
(iii) de rol van nationaal beleid bij data-altruïsme, (iv) de rol van de Europese
Data Innovatieraad en (v) de bepalingen rond internationale datastromen.

Commissaris Breton benadrukte het belang van de DGA als eerste wetgevende instrument
dat voortvloeit uit de Europese data strategie. Hij gaf aan dat het belangrijk is
om vaart te maken met de onderhandelingen over het voorstel, omdat het kan bijdragen
aan het innovatievermogen en het genereren van welvaart in de EU. De Commissaris benadrukte
dat de EU wereldwijd de meeste industriële data gaat produceren en dat de DGA helpt
om een gemeenschappelijke Europese data-ruimte te realiseren. De neutraliteit van
datatussenpersonen benadrukte de Commissaris als essentieel aandachtspunt in de onderhandelingen
om het vertrouwen in de data economie te versterken. Tot slot gaf hij aan dat een
consultatie voor de Data Act, de tweede pijler uit de Europese data strategie, geopend is voor stakeholders.

Tijdens de Raad heeft Nederland benadrukt dat vertrouwen aan de basis ligt van de
data economie. Nederland gaf aan terughoudend te zijn ten aanzien van een juridische
scheiding voor datatussenpersonen, omdat een scheiding het lastiger maakt om aanvullende
diensten van toegevoegde waarde te leveren. Naar verwachting zal vooral het mkb hierdoor
benadeeld worden en lijkt het geen effect te hebben op het tegengaan van ongewenste
marktsituaties. Tevens heeft Nederland aangegeven over het algemeen tevreden te zijn
over de onderdelen van het voorstel die gaan over internationale datastromen. Nederland
ziet een rol voor de Commissie om een analyse uit te voeren om mogelijke conflicten
in kaart te brengen tussen EU-wetgeving en wetgeving van derde landen. Naast Nederland
heeft een enkele lidstaat geïntervenieerd over het belang van een sterk kader voor
data-altruïsme om vertrouwen in de data economie te versterken. In dat kader is bepleit
om een nader uit te werken gedragscode op te nemen in de artikelen van de DGA, omdat
een vrijwillig label niet voldoende is.

Slovenië sloot zich aan bij de oproep van Commissaris Breton om vaart te maken met
de onderhandelingen op het voorstel, en riep huidig voorzitter Portugal op om nog
tot een algemene oriëntatie te komen. Op het moment van schrijven wordt er in de Raadswerkgroep
onderhandeld. De verwachting is dat het Sloveense voorzitterschap de onderhandelingen
verder zal oppakken en zal trachten tot een algemene oriëntatie te komen in september.

Richtlijn betreffende maatregelen voor een hoog gezamenlijk niveau van cyberbeveiliging
in de Unie

Voortgangsrapportage

De Raad heeft kennisgenomen van de voortgangsrapportage over de Richtlijn betreffende
maatregelen voor een hoog gezamenlijk niveau van cyberbeveiliging in de Unie (herziening
van de NIB-richtlijn). Het voorzitterschap gaf aan dat de herziening van de NIB-richtlijn
een prioriteitsdossier was de afgelopen maanden en dat ze zo veel mogelijk voortgang
heeft geprobeerd te maken. Zo hebben lidstaten en de Commissie van gedachten gewisseld
over de belangrijkste wijzigingen van het dossier ten opzichte van de oorspronkelijke
NIB-richtlijn. Het voorzitterschap lichtte een aantal van de belangrijkste discussiepunten
toe, waaronder de interactie tussen de herziening van de NIB-richtlijn en sectorale
wetgeving, en de uitbreiding van de reikwijdte.

Commissaris Breton benadrukte dat de herziening van de NIB-richtlijn de horizontale
referentienorm moet zijn voor alle sectorale wetgeving die op dit domein slaan. De
voorbeelden van cyberaanvallen op lidstaten laten zien dat er constant dreiging is.
Om die reden is een hoog ambitieniveau van belang en dit legitimeert dat het toepassingsgebied
van het voorstel uitgebreid moet worden, waaronder naar de overheid. Tot slot onderstreepte
Commissaris Breton dat het van belang is de werkzaamheden in de Raad te versnellen,
omdat het voorstel van belang is voor de collectieve veiligheid.

Nederland heeft de voortgangsrapportage verwelkomd en het belang van de herziening
van de NIB-richtlijn als onderdeel van de bredere EU cybersecurity strategie. Nederland
heeft aangegeven dat de voortgangsrapportage terecht de zorgen weergeeft over mogelijke
inconsistentie tussen de herziening van de NIB-richtlijn en sectorale wetgeving, zoals
de European Electronic Communications Code (Telecomcode) en de eIDAS-verordening. De meeste lidstaten benadrukten het belang
van het voorstel. Een aantal lidstaten vroeg aandacht voor de proportionaliteit en
toekomstbestendigheid van het voorstel alsmede versterkte aandacht voor het mkb. Tevens
onderstreepten enkele lidstaten het belang van internationale samenwerking, ook trans-Atlantisch.

Digitaal Kompas 2030

Beleidsdebat

De Raad heeft gedebatteerd over de wijze waarop de EU de doelstellingen, zoals gepresenteerd
in de mededeling Digitaal Kompas 2030, kan operationaliseren om de digitale transitie
tot een succes te maken.

Commissaris Breton gaf aan dat het belangrijk is om als EU door middel van innovatie
uit de coronacrisis te komen. De interne markt kan ons helpen onze innovatiecapaciteit
te versterken, maar volstaat niet om de digitale soevereiniteit van de EU te garanderen.
De EU moet o.a. de productiecapaciteit op het gebied van microprocessors vergroten.
Tevens moet de EU zich ook in blijven zetten op het gebied van Aritificial Intelligence (AI) en cloud. Het is van belang dat iedereen mee kan komen in de digitale transitie
en dat deze strookt met Europese waarden. Tevens benadrukte de Commissaris het belang
van een integrale agenda voor digitalisering. Hier horen onder andere ook de voorstellen
voor de Digital Services Act, Digital Markets Act, AI Act (het voorstel voor een AI-verordening) en het nieuwe Europese raamwerk voor een Europese
digitale identiteit bij. Verder is het belangrijk dat er gezamenlijke projecten worden
gestart via de meerlanden-projecten, waardoor lidstaten krachten en middelen kunnen
bundelen.

Er vond een brede discussie plaats in de Raad over de wijze waarop een succesvolle
digitale transitie kan worden bereikt. Vrijwel alle lidstaten, waaronder Nederland,
verwelkomden de mededeling Digitaal Kompas 2030 en de vier kernthema’s (digitale vaardigheden,
infrastructuur, digitalisering van bedrijfsleven en overheid) die de Commissie heeft
geïdentificeerd waarop versnelling nodig is. Nederland heeft aangegeven dat AI en
de cybersecurity strategie duidelijker naar voren hadden mogen komen in de mededeling
aangezien deze onderdelen noodzakelijk zijn voor een integrale benadering van de digitale
transitie. Veel lidstaten vroegen aandacht voor duidelijke, flexibele en meetbare
doelstellingen. Een enkele lidstaat onderstreepte dat de monitoring van doelstellingen
moet voortbouwen op de Digital Economy and Society Index (DESI) en dat er voldoende nationale manoeuvreerruimte moet zijn, gelet op het feit
dat niet alle lidstaten hetzelfde niveau hebben.

Veel lidstaten, waaronder Nederland, brachten het belang van de verschillende digitale
wetsvoorstellen onder de aandacht. In dat kader werd het belang van AI benadrukt en
werd de recent gepubliceerde AI Act verwelkomd. Nederland heeft steun uitgesproken voor de aanpak van de Commissie gericht
op betrouwbare, mensgerichte en excellente AI, waarmee de EU wereldwijd de standaard
kan zetten. Veel lidstaten onderstreepten dat de AI Act moet bijdragen aan vertrouwen door mensenrechten te borgen en harmonisatie op de
interne markt. Tegelijkertijd hadden lidstaten aandacht voor lastendruk en overregulering
voor het mkb en voldoende testmogelijkheden via regulatory sandboxes. Het belang van cybersecurity werd ook door enkele lidstaten onderstreept. Bij het
nieuwe Europese raamwerk voor een Europese digitale identiteit benadrukten een aantal
lidstaten dat gebruikers centraal moeten staan en dat het belangrijk is dat burgers
weten hoe hun data wordt gebruikt.

In lijn met het Nederlandse standpunt vroeg een aantal lidstaten ook aandacht voor
een sterkere interne markt, waar beter gebruik van moet worden gemaakt om de digitale
transitie verder te helpen. Bestaande drempels op de interne markt zouden moeten worden
weggenomen. Ook waren er lidstaten die het belang van openheid en samenwerking met
internationale partners onderstreepten. De versterking van digitale soevereiniteit
zou niet moeten leiden tot onnodige afscherming, er moet juist gezorgd worden dat
Europese waarden wereldwijd als basis worden gezien. Dit sluit aan bij het Nederlands
beleid. Tegelijkertijd waren er lidstaten die onderstreepten dat de EU afhankelijkheden
van derde landen moet vermijden en juist soevereiniteit moet opbouwen in strategische
sectoren, zoals productiecapaciteit van microprocessors, cloud en infrastructuur.
Projecten zoals GAIA-X en de Important Project of Common European Interest Cloud Infrastructure and Services (IPCEI CIS) kunnen hieraan bijdragen. Een enkele lidstaat gaf aan dat de Recovery and Resilience Plans een rol kunnen spelen bij het bevorderen van investeringen in de productiecapaciteit.

In lijn met het Nederlandse standpunt heeft een groot aantal lidstaten het belang
van digitale principes en fundamentele rechten onderstreept, omdat iedereen moet kunnen
meeprofiteren van de digitale transitie. Een aantal lidstaten gaf aan dat de inter-institutionele
verklaring over digitale principes, die in het najaar van 2021 wordt verwacht in navolging
op de mededeling Digitaal Kompas 2030, in lijn moet zijn met internationale verdragen
over mensenrechten.

Tot slot sprak een aantal lidstaten steun uit voor de meerlanden-projecten, maar vroeg
daarbij aandacht voor de noodzaak voor een flexibel raamwerk en het feit dat het mkb
ook makkelijk moet kunnen deelnemen. Veilige infrastructuur, goede connectiviteit
en digitale vaardigheden werden door lidstaten als belangrijke elementen voor de digitale
transitie geïdentificeerd.

Diversenpunten Roaming verordening

Presentatie

Het voorzitterschap informeerde de Raad over de laatste stand van zaken ten aanzien
van de onderhandelingen over de herziening van de Roaming verordening. Het voorzitterschap
gaf aan dat dit een belangrijk en succesvol voorstel is onder de Digital Single Market en benadrukte dat de huidige Roaming verordening op 30 juni 2022 vervalt. Zonder
deze herziening kan roam-like-at-home niet voortbestaan. Roam-like-at-home betekent dat Europeanen die reizen binnen de EU kunnen bellen, sms’en en mobiel internetten
tegen het thuistarief en uit de eigen (nationale) bundel.

Commissaris Breton onderstreepte het belang van het voorstel en benoemde daarbij met
name het belang van de verlaging van de maximum wholesale tarieven (dit zijn de tarieven die mobiele telecomaanbieders onderling aan elkaar
in rekening brengen voor de afwikkeling van het roamingverkeer) en dat ook regulering
van de kwaliteit van dienstverlening noodzakelijk is om het voorstel toekomstbestendig
te maken.

Enkele lidstaten, waaronder Nederland, onderstreepten het belang van het voorstel
om roam-like-at-home te bewaken. Nederland gaf aan dat het gebruik van mobiel internet door roaming in
de komende jaren zal blijven toenemen en dat deze toename een verlaging van wholesale tarieven rechtvaardigt. Tevens gaf Nederland aan dat het van belang is dat een goede
kwaliteit van dienstverlening wordt geleverd in de gehele EU.

Inmiddels is op 16 juni jl. in raadskader een akkoord bereikt op het voorstel te behoeve
van het mandaat voor de triloog met het Europees Parlement. De Nederlandse aandachtspunten,
waaronder de verlaging van de wholesale tarieven en het belang van een goede kwaliteit van dienstverlening in de gehele EU,
zijn goed geborgd in de positie van de Raad. Nederland is daarom tevreden met de uitkomst.
Zodra ook het Europees Parlement een akkoord heeft bereikt, kunnen onderhandelingen
in de triloog starten.

Diversenpunten ePrivacyverordening

Presentatie

Het voorzitterschap informeerde de Raad over de laatste stand van zaken ten aanzien
van de onderhandelingen over de ePrivacyverordening. Uw Kamer is geïnformeerd over
de ontwikkeling omtrent dit dossier in het verslag1 van de informele Raad voor Concurrentievermogen van 22 maart 2021. Op 22 mei jl.
heeft de eerste triloog met het Europees Parlement plaatsgevonden. Het Europees Parlement
heeft tijdens deze triloog onderhandeling aangegeven niet lager te willen gaan met
de privacy-standaarden dan de huidige ePrivacy-richtlijn. Verder heeft het Europees
Parlement een aantal aandachtspunten aangegeven. Het Europees Parlement wenst geen
further processing van persoonsgegevens, een verbod op tracking (in ieder geval voor minderjarigen) en meer voorzichtigheid met het gebruik van data
voor onderzoek.

Commissaris Breton complimenteerde het voorzitterschap met de voortgang. Hij gaf aan
dat er noodzaak is voor een effectieve oplossing voor de cookies-vermoeidheid, maar dat dit tegelijkertijd ook de levensvatbaarheid van websites garandeert.

Diversenpunten Artificial Intelligence Act

Presentatie

Commissaris Breton gaf een presentatie over de AI Act. Het BNC-fiche over de AI Act is op 31 mei jl. naar uw Kamer gestuurd2. De Commissie benadrukte een aanpak na te streven, gebaseerd op excellentie en vertrouwen.
De AI Act is bedoeld om de risico’s van AI aan te pakken zodat alle EU burgers AI-systemen
kunnen vertrouwen. De Commissaris benadrukte dat hoog-risico AI-systemen in de publieke
sfeer mogelijk nog hogere standaarden nodig hebben. Tot slot benadrukte de Commissaris
dat het voorstel bedoeld is om fragmentatie op de interne markt in de EU te voorkomen
en dat innovatie ook door de rechtszekerheid die het voorstel biedt wordt gestimuleerd.

Het Portugese voorzitterschap gaf aan met een voortgangsrapportage te komen aan het
eind van zijn voorzitterschap.

Diversenpunten raamwerk voor een Europese digitale identiteit

Presentatie

Commissaris Breton gaf een presentatie over het voorstel voor een verordening voor
een raamwerk voor een Europese digitale identiteit. Het voorstel herziet de huidige
eIDAS-verordening, die beoogt met wederzijdse erkenning van elektronische identificatiemiddelen
(eID's) en harmonisatie van vertrouwensdiensten veilige en betrouwbare elektronische
transacties tussen burgers, bedrijven en overheden te bevorderen. In vervolg hierop
wordt de markt voor elektronische vertrouwensdiensten verder versterkt en worden alle
lidstaten verplicht om een «European Digital Identity Wallet» te ontwikkelen. Daarbij krijgen gebruikers zelf de regie om hun identiteitsgegevens
en andere digitale gegevens en documenten te delen bij transacties in het publieke
en het private domein. De Commissaris gaf aan dat lidstaten worden uitgenodigd om
te werken aan een gezamenlijke toolbox om voorbereidingen te treffen voor een succesvolle
uitrol. Uw Kamer zal binnenkort geïnformeerd worden over het kabinetsstandpunt via
een BNC-fiche.

Diversenpunten Toolbox Connectiviteit

Presentatie

Commissaris Breton gaf de laatste stand van zaken over de toolbox connectiviteit.
De toolbox is op 26 maart jl. gepresenteerd en bevat best practices van maatregelen die lidstaten kunnen nemen om private investeringen in connectiviteit
te vergroten. De Commissaris gaf aan dat er praktische tools worden ontwikkeld om
de uitrol van glasvezel en 5G te bevorderen. Tevens moet de toolbox het lidstaten
makkelijker maken om vanuit de Recovery and Resilience Plans in connectiviteit te investeren. Inmiddels hebben de meeste lidstaten, waaronder
Nederland, ook een implementatieroadmap3 aangeleverd bij de Commissie waarin wordt aangegeven hoe de toolbox zal worden gebruikt.
In de implementatieroadmap is onder andere aangegeven welke acties Nederland onderneemt
met gemeenten ten behoeve van transparantie en harmonisatie van lokaal beleid.

Diversenpunten Digital Assembly

Presentatie

Het Portugese voorzitterschap heeft een terugkoppeling gegeven over de Digital Assembly bijeenkomst van 1-2 juni jl. Het voorzitterschap heeft stilgestaan bij twee specifieke
punten: de inauguratie van de ELLA link zeekabel en de Lisbon Declaration.

De ELLA link zeekabel verbindt de EU met Latijns-Amerika en is een belangrijke stap
voor de EU interconnectiviteitsstrategie. Het voorzitterschap hoopt dat de ELLA link
zeekabel de start is voor andere zeekabels.

De Lisbon Declaration over digitale principes bestaat uit twee onderdelen, namelijk een algemene verklaring
en een annex. De Lisbon Declaration moet input leveren aan de inter-institutionele verklaring die de Commissie in het
najaar van 2021 zal presenteren. Deze inter-institutionele verklaring wordt opgesteld
in navolging van de publicatie van de mededeling Digitaal Kompas 2030. Net als een
groot aantal lidstaten heeft Nederland de algemene verklaring Lisbon Declaration over digitale principes gesteund, die ingaat op de implementatie van bestaande internationale
verdragen en fundamentele rechten in het digitale tijdperk. Voor Nederland is het
belangrijk dat hiervoor een zorgvuldig proces wordt gevolgd waarbij stakeholders uit
maatschappelijk middenveld, de academische wereld en bedrijfsleven worden betrokken.
Door de opzet van de tekst in de annex kan de indruk ontstaan dat dit een opzet is
voor nieuwe rechten op digitaal gebied, wat niet aan de orde is. Om deze reden hebben
Nederland en een groot aantal lidstaten de algemene verklaring van de Lisbon Declaration wel gesteund, maar de annex niet.

Diversenpunten kandidatuur Litouwen plv. Secretaris Generaal International Telecommunications
Union

Presentatie

De Litouwse delegatie heeft de Raad geïnformeerd over de kandidatuur van Tomas Lamanauskas
voor de post van plv. Secretaris Generaal van de International Telecommunications Union (ITU). De verkiezingen vinden in oktober 2022 plaats.

Commissaris Breton gaf aan dat de ITU een belangrijk orgaan is en was positief over
het feit dat er een EU-kandidaat is voor deze post.

Diversenpunt prioriteiten aankomend Sloveense Voorzitterschap

Presentatie

De Sloveense delegatie heeft de Raad geïnformeerd over de belangrijkste prioriteiten
voor de Telecomraad tijdens hun voorzitterschap. Het inkomende voorzitterschap heeft
aangegeven AI, het beter gebruik van big data voor innovatie, cyberweerbaarheid, het
versnellen van de digitale transitie en vertrouwen in digitalisering te willen prioriteren.
Slovenië is voornemens vaart te maken met de onderhandelingen in de Telecomraad over
de herziening van de NIB-richtlijn, de AI Act, het raamwerk voor een Europese digitale identiteit en trilogen over de ePrivacyverordening.
Ten aanzien van de DGA is Slovenië voornemens in september een algemene oriëntatie te bereiken.