Brief regering : PMJ-ramingen (Prognosemodel Justitiële ketens) tot en met 2026

Nr. 802
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 juni 2021

Jaarlijks stelt het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) in het kader van
de begrotingsvoorbereiding de zogeheten PMJ-ramingen op. Hierbij treft u de ramingen
tot en met 2026 aan.

Het Prognosemodel Justitiële Ketens

Het Prognosemodel Justitiële ketens (PMJ) raamt de ontwikkeling van de capaciteitsbehoefte
in de strafrechtelijke, civielrechtelijke en bestuursrechtelijke keten. De PMJ-ramingen
worden opgesteld in aantallen producten. Voorbeelden daarvan zijn aantallen rechtszaken,
aantallen toevoegingen rechtsbijstand en de behoefte aan celcapaciteit.

De PMJ-ramingen bestaan uit twee delen. Allereerst wordt door het Wetenschappelijk
Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) in samenwerking met de Raad voor de Rechtspraak
(Rvdr) berekend wat de capaciteitsbehoefte in de ketens is bij ongewijzigd beleid,
de zogeheten «beleidsneutrale raming». Dit gebeurt middels een econometrisch model,
waarbij gebruik gemaakt wordt van gevonden statistische verbanden tussen externe ontwikkelingen
(demografische, economische en maatschappelijke) vanuit het CPB en CBS en ontwikkelingen
in de verschillende justitieketens.

Vervolgens worden effecten gekwantificeerd van nieuwe wet- en regelgeving evenals
andere voorgestelde (beleids-)maatregelen die naar verwachting invloed hebben op de
capaciteitsbehoefte. Dit gebeurt door alle ketenpartners in afstemming met elkaar
en met het WODC. Het gaat uitdrukkelijk om zaken die invloed hebben op de capaciteit,
oftewel die zorgen dat de behoefte aan een product meer of minder wordt (de kwantiteit
of «Q»). De beleidsneutrale ramingen en de gekwantificeerde beleidsmaatregelen tezamen
zijn de «beleidsrijke ramingen».

Normaliter vormen de beleidsrijke ramingen de PMJ-ramingen. Echter is in verband met
de coronacrisis een derde element aan de PMJ-ramingen toegevoegd. Dit element betreft
de kwantificering van de effecten van de genomen maatregelen1 om de opgelopen corona-achterstanden weg te werken in de gehele justitiële keten.
Deze effecten zijn van incidentele aard en komen voort uit de ontstane voorraadvorming
bij het OM en de Rvdr. Het WODC heeft de kwantificering in het econometrisch model
berekend en gevalideerd, en dit afgestemd met de ketenpartners. Desbetreffende effecten
zijn aan de beleidsrijke ramingen toegevoegd, die tezamen de PMJ-ramingen tot en met
2026 vormen.

Uitkomsten PMJ-ramingen tot en met 2026

De geraamde capaciteitsbehoeftes in de drie ketens zijn in de bijlagen opgenomen.
In bijlage 1 vindt u de PMJ-ramingen tot en met 2026, die dus bestaan uit de beleidsrijke
ramingen en de effecten van weg te werken corona-achterstanden2. Het cahier van WODC en de Rvdr met hierin de beleidsneutrale ramingen vindt u in
bijlage 23. Dit cahier wordt binnenkort op de website van het WODC gepubliceerd.

De belangrijkste oorzaken van wijzigingen in de PMJ-prognoses zijn wijzigingen in
de economische ramingen van het CPB, die met enige onzekerheid zijn opgesteld als
gevolg van de coronacrisis. De demografische en maatschappelijke factoren daarentegen
zijn doorgaans vrij stabiel met weinig wijzigingen van jaar tot jaar.

De data en de verbanden in het econometrische model worden ieder jaar geactualiseerd
naast de verfijningen of uitbreidingen aan het model. In het model zijn een aantal
producten voor het OM, 3RO en Slachtofferhulp Nederland (SHN) toegevoegd. Het gaat
hier om de producten Raadkamerzaken art. 12 Sv. voor het OM, elektronische controle
voor de 3RO en ZSM-advies OM (Zorgvuldig, Snel en op Maat advies, dat onderdeel is
van de ZSM-aanpak) en online dienstverlening voor SHN. Voorts worden de producten
toezicht en advies van de 3RO anders gemeten. Bij de uitstroom van rechtbankzaken
bij de Rvdr is een nieuwe categorie toegevoegd: uitwerking van enkelvoudige-kamerzaken
ten behoeve van appel. In civiele rechtbank- en hofzaken worden de verzoekschriften
uitgesplitst naar handels- en familiezaken.

De lijn van afgelopen jaren, namelijk grosso modo een dalende capaciteitsbehoefte
in de strafrechtsketen komt ook naar voren in deze PMJ-ramingen. Het model raamt een
daling van het aantal misdrijven en het aantal verdachten dat instroomt in de strafrechtketen
met gemiddeld 1% per jaar. Een groot deel van de daaropvolgende handelingen in de
keten vertoont een vergelijkbare ontwikkeling met uitzondering van de DJI-onderdelen.
De capaciteitsbehoefte van het gevangeniswezen neemt toe met gemiddeld 1% per jaar
vanwege o.a. de recentelijk toegenomen duur van de opgelegde vrijheidsstraffen. De
capaciteitsbehoefte van de justitiële jeugdinrichtingen neemt, ondanks een afname
van het aantal jeugddetenties, toe met gemiddeld 2% per jaar door een stijging van
de gemiddelde duur van jeugddetenties. In de civielrechtelijke keten stijgt het aantal
civiele zaken met gemiddeld 1% per jaar, daar waar in de bestuursrechtelijke keten
juist een daling in de periode 2020–2026 te zien is.

PMJ en de begroting

De PMJ-ramingen dienen als onderlegger voor de reguliere begrotingsvoorbereiding ten
behoeve van de Voorjaarsbesluitvorming. De ramingen worden naar budgettaire mutaties
vertaald voor de JenV-begroting. Deze mutaties zijn meerjarig (met ingang van 2023
op het niveau van 2022) verwerkt in de Voorjaarsnota 2021 en de daarbij horende eerste
suppletoire begroting 2021, omdat de mutaties ook betrekking hebben op het lopende
begrotingsjaar.

De bijstellingen omvatten vooral omvangrijke mutaties bij de Dienst Justitiële Inrichtingen
(DJI) en Rvdr. Bij DJI leidt het tot een budgetverhoging van 120 mln. in 2021 oplopend
tot structureel 154 mln. De structurele verhoging betreft DJI-onderdelen, van het
gevangeniswezen 17 mln., justitiële jeugdinrichtingen 17 mln., de forensische zorg
54 mln. en tbs 58 mln. In 2021 wordt het budget van de Rvdr met 65 mln. verhoogd aflopend
tot 33 mln. in 2025. In eerdere jaren is de verwachte productie bij de Rvdr eenmalig
hoger als gevolg van het wegwerken van de corona-achterstanden.

De budgettaire mutaties uit hoofde van de PMJ-ramingen zijn opgenomen in de Voorjaarsnota
2021 en meer en detail toegelicht in de eerste suppletoire JenV-begroting 2021.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
F.B.J. Grapperhaus