Brief regering : Voortgangsrapportage inzake economische missies en bezoek, tweede helft 2020

Nr. 138
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 juni 2021

Vorig jaar is de wereld in de greep van de COVID-19 pandemie gekomen. Hierdoor zijn
nieuwe uitdagingen ontstaan en onzekerheden op vele vlakken, waaronder het terrein
van internationaal ondernemen. Anderzijds heeft deze moeilijke tijd ook de flexibiliteit
van onze economie aangetoond om op andere, innovatieve manieren internationaal te
blijven ondernemen.

Het op gang houden van het internationale zakelijke verkeer en het terugbrengen van
de dynamiek in export en investeringen is belangrijk voor een duurzaam herstel van
de Nederlandse economie uit de crisis. Zoals genoemd in de aan uw Kamer gestuurde
voortgangsrapportage Handelsagenda oktober 2020 (Kamerstuk 34 952, nr. 86) is als reactie op de crisis het handelsbevorderende instrumentarium versterkt en
aangepast. Het afgelopen jaar is met kickstart vouchers en digitale dienstverlening
van het ambassadenetwerk extra geïnvesteerd om het MKB en startups te helpen internationaliseren.
De dienstverlening voor de ondernemer is zo toegankelijker geworden en daarnaast zijn
financieringsmogelijkheden verruimd dankzij ruimere voorwaarden voor de exportkredietverzekering
en de financieringsregelingen DTIF en DGGF. Verder vonden handelsbevorderende activiteiten
zoals missies, beurzen en evenementen in digitale vorm plaats waarbij nauw is samengewerkt
met publieke en private partners. Tot slot is samen met het bedrijfsleven extra geïnvesteerd
in meerjarige marktbewerking in prioriteitsmarkten.

Handelsmissies, beurzen en bezoeken in digitale vorm

In mijn Kamerbrief rapportage handelsmissies van 16 juli 2020 (Kamerstuk 34 952, nr. 114) heb ik de eerste ervaringen gedeeld met pilots voor virtuele handelsmissies. Hierbij
hebben bedrijfsleven en overheid de handen ineen geslagen.

Toen overheerste nog de gedachte dat dit een tijdelijke situatie zou kunnen zijn.

In de tweede helft van 2020 werd duidelijk dat de mogelijkheden van fysieke of hybride
missies vrijwel onmogelijk werden door de wereldwijde reisbeperkingen en lockdowns.
De geplande missies zijn daarom omgevormd naar virtuele missies waarin het Nederlandse
en internationale bedrijfsleven elkaar ontmoeten tijdens interactieve Webinars en
de mogelijkheid hebben om zakelijke contacten te ontwikkelen op een digitaal platform.
Zoals bij fysieke missies worden ook digitale missies ondersteund op politiek of hoog-ambtelijk
niveau, met missieleiders uit het bedrijfsleven en vinden ondersteunende politieke
en/of hoogambtelijke bilaterale gesprekken plaats.

Een rapportage van deze virtuele economische missies en bezoeken onder leiding van
een bewindspersoon of hoge ambtenaar die in deze tweede helft hebben plaatsgehad,
treft u hierbij aan1. Ook de bevindingen van het virtuele inkomende bezoek in oktober 2020 aan de Consumer
Electric Show, georganiseerd door Nederland, zijn meegenomen.

Afgelopen periode hebben meerdere activiteiten gezorgd voor een extra impuls aan internationaal
zakendoen. Naast marktstudies, business weeks en kansentrajecten, zijn ook kleinere
sectorale virtuele business development missies georganiseerd op bijvoorbeeld het
gebied van duurzaam transport & mobiliteit of het gebruik van waterstof naar respectievelijk
België en de VS. Dergelijke kleinere missies worden in de regel (hoog)ambtelijk ondersteund
en bieden samen met innovatie missies en smart cities missies doelgerichte mogelijkheden
voor het Nederlandse MKB om internationale handelskansen te verkennen en om gericht
nieuwe (zakelijke) contacten op te doen.

In alle handelsmissies is de NL-branding volledig geïntegreerd. Het gebruik van de branding, met haar visuele identiteit en positionering op «solving global challenges together»,
versterkt en draagt bij aan een consistent beeld over Nederland dat naar buitenlandse
doelgroepen wordt uitgedragen.

Inzichten in de effecten van de virtuele handelsmissies in relatie tot de fysieke
missies en de ervaringen van de ondernemers komen hieronder aan bod.

Effectmonitoring internationale handelsmissies 2020

Handelsmissies, ook in digitale vorm, ondersteunen het bedrijfsleven om hun kennis
en kansen op nieuwe markten te vergroten, in contact te komen met potentiële (handels)partners
en/of bestaande zakenrelaties te bestendigen om uiteindelijk te komen tot contracten
en samenwerkingsverbanden.

De resultaten van de effectiviteitsmeting van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
(RVO) over de missies met bewindspersonen in de tweede helft van het afgelopen jaar
verschaffen inzicht in de effecten van deze missies en hoe zij door de deelnemers
zijn ervaren. De belangrijkste bevinding van de evaluatie is dat virtuele missies
in de afgelopen maanden zijn uitgegroeid tot een waardevol alternatief van fysieke
missies, maar uiteindelijk niet tot een vervanging ervan. Daarbij wordt aangetekend
dat een vergelijking van cijfers tussen fysieke (pre-Corona) en virtuele missies (tijdens
Corona) lastig is, vanwege de sterk veranderde marktomstandigheden en financiële onzekerheden
voor ondernemers.

Op een aantal onderdelen leveren digitale missies vergelijkbare en soms ook nieuwe
resultaten op. Zo is het aandeel MKB (rond de 70%) en het aandeel vrouwelijke ondernemers
(rond de 19%) dat meegaat bij virtuele missies vergelijkbaar met de scores op fysieke
missies. Het verhogen van het aandeel vrouwelijke ondernemers blijft daarmee aandacht
vragen.

Aan de positieve kant valt op dat bij virtuele missies een groter aandeel van de deelnemers
gebruik maakt van de mogelijkheid om een nieuwe markt te verkennen. Ook het laagdrempelig
kunnen leggen van virtueel contact met marktpartijen in het buitenland werd goed gewaardeerd.
Virtuele handelsmissies dragen kortgezegd bij aan een beter marktinzicht en het leggen
van contacten (op basis van de uitvraag onder deelnemers).

Bij de meeste virtuele missies is bovendien sprake van een relatief hoog aantal buitenlandse
deelnemers (2 tot 3 keer zoveel als het aantal Nederlandse deelnemers) op het digitale
matchmaking platform en tijdens Webinars. Digitale instrumenten en platforms maken
afstanden overbrugbaar en geven meer mogelijkheden voor een groter bereik van deelnemers,
delen van informatie, en follow up van de missie.

Tegelijkertijd blijken virtuele missies minder dan fysieke missies tot contracten
te leiden. Ook wordt het als een gemis ervaren dat er geen mogelijkheden zijn van
fysieke ontmoetingen en overleg met bewindspersonen tijdens de missie.

Vooruitblik

Ondernemers laten in grote meerderheid weten weer fysiek op handelsreis te willen
gaan als de omstandigheden dit toelaten. Het is daarbij van belang om in de toekomst
de positieve elementen van digitale missies te behouden ook voor de periode wanneer
weer gereisd kan worden. Gedacht kan worden aan hybride vormen van missies, met een
digitaal voor-of natraject waarbij deelnemers via een platform nog efficiënter kennis
kunnen delen en contact kunnen maken. Zo voert de RVO momenteel een pilot uit om het
platform van de virtuele missie naar de ASEAN-landen actief te houden en te blijven
gebruiken om ondernemers ook bij toekomstige events aan kansen in die regio te verbinden.

Om de deelname van vrouwelijke ondernemers aan (virtuele) missies te verhogen wordt
samengewerkt met de online campagne Groei over Grenzen. Handelsmissies krijgen binnen
de campagne speciale aandacht, o.a. in de vlogs, online evenementen en op de campagne
website. Zo werd er tijdens de Groei over Grenzen Talkshow i.s.m. Female Tech Heroes
(april 2021) aandacht besteed aan de voordelen van deelname aan handelsmissies en
werd er specifiek gerefereerd aan tech missies die op de planning staan (zoals InnoVEX
2021). Ander voorbeeld is de inzet van vrouwelijke rolmodellen (bijv. voormalige deelnemers
van missies) in deze campagne om ervaringen met handelsmissies te delen en vrouwelijke
deelnemers te inspireren.

De bevindingen uit de virtuele missies worden ook gebruikt om innovatie toepassingen
voor de handelsbevordering te onderzoeken. Gedacht kan worden aan de inzet van Virtual
Reality (VR) bij digitale missies. NLinBusiness is gestart met de opzet van een VR-etalage,
«a virtual gateway to NL», waarmee buitenlandse partijen op afstand in aanraking kunnen
komen met Nederlandse innovaties en oplossingen. Dit soort toepassingen zijn in dit
Coronajaar versneld tot ontwikkeling gekomen.

De verruimde voorwaarden voor de financieringsregelingen DTIF en DGGF worden verlengd
tot 2022. De mogelijkheid tot het verkrijgen van werkkapitaal onder het Dutch Trade
& Investment Fund (DTIF) blijft ook daarna van kracht. Hiermee ondersteunt het Kabinet
het internationaal actieve Nederlandse mkb bij het herstellen van de export en buitenlandse
investeringen. Het Kabinet informeerde uw Kamer op 27 mei jl. (Kamerstuk 35 420, nr. 314) over de verlenging van de crisismatregelen voor de exportkredietverzekering om handelsstromen
op gang te houden tot 31 december 2021.

Handelsmissies 2de helft 2020:

Hieronder vindt u een korte omschrijving van de georganiseerde missies met bewindspersonen.
Het gaat om virtuele missies naar de VS, Asean-5, Italië, Mexico, Frankrijk, Polen,
en het virtuele inkomende beursbezoek van de Consumer Electronics Show (VS). De RVO
evalueert alle handelsmissies die in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse
Zaken zijn uitgevoerd. De resultaten voor deze geëvalueerde missies vindt u in de
bijgevoegde afzonderlijke factsheets2. De evaluatie van de laatste fysieke missie naar Indonesië (maart 2020) die nog niet
gereed was bij de vorige Kamerbrief, is ook meegenomen.

Ook bij virtuele handelsmissies is sprake geweest van verbinding met een aantal Sustainable
Development Goals (SDG)-thema’s. In de afzonderlijke verslagen van de missies (bijlagen)
zijn deze benoemd, zoals duurzame energie en circulaire economie. Daarnaast is IMVO
een vast onderdeel van elke missie. Dit komt terug bij de werving van deelnemers via
een IMVO-toetsing, in de uitvoering door IMVO in het programma terug te laten komen,
en in de evaluatie van missies.

Verenigde Staten – economische missie 15-19 juni

Missie o.l.v. Minister Kaag, 65 Nederlandse bedrijven & kennisinstellingen (84 deelnemers)
uit sectoren
smart- en e-Mobility

Deze eerste Nederlandse virtuele missie wist met succes de Nederlands-Californische
samenwerking op het vlak van smart en e-Mobility te versterken en de belangrijkste
ervaringen van een traditionele economische missie op digitale wijze na te bootsen.
De innovatieve mindset van Nederland en slimme oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen
zoals mobiliteit sluiten goed aan bij de vraag in Californië, waar innovatie en ondernemerschap
hand in hand gaan. Er werd gebruik gemaakt van een digitaal platform waar deelnemers
elkaar konden ontmoeten en van verschillende vormen van videoconferenties. In deze
missie lag focus op duurzame mobiliteit: vermindering CO2-uitstoot, kansen wat betreft
elektrische & groene mobiliteit (ook op vlak van zware vracht en laadinfrastructuur).
Naast versterking en samenwerking op duurzame mobiliteit heeft de handelsmissie ook
impulsen gegeven aan de meerjarige samenwerking rond de Automotive Industry.

ASEAN 5 (Indonesië, Maleisië, Singapore, Thailand en Vietnam) – economische missie
12 oktober-11 december

Missie o.l.v. Minister Kaag en voorzitter VNO-NCW Thijssen, 95 Nederlandse bedrijven
(118 deelnemers) uit de sectoren agrifood, waterbeheer, afvalbeheer en circulair ontwerp.

Deze digitale missie bouwde voort op voorgaande economische missies naar Vietnam &
Maleisië (in 2018, Vietnam ook in 2019) en Indonesië (2020), en is onderdeel van een
keten van activiteiten gefocust op de ASEAN-5 regio. In deze virtuele economische
missie is gewerkt met een vernieuwende aanpak: een regionale missie, naar 5 landen en met 3 sectoren Agrofood, water en circulaire economie, via
een virtueel platform en een tijdsduur van 2 maanden. De missie bestond uit o.a. bilaterale
overleggen met politieke counterparts, digitale sessies en beursbezoeken in de regio,
digitale netwerkevenementen en matchmaking. Met name het regionale karakter van de
missie en het virtuele platform werden hooggewaardeerd door de deelnemers. De missie
heeft geleid tot het verdiepen en verstevigen van de economische relaties. Succesfactor
in deze pandemie-tijd was de inzet van het virtuele platform, dat heeft geresulteerd
in een netwerk van ca. 700 deelnemers (NL en ASEAN-5). Daarnaast is veel bereikt op
het gebied van Nederland promotie, door strategische inzet van sociale media in de
ASEAN-5 landen.

Italië – economische missie 3-4 november

Missie o.l.v. Minister Kaag van 35 Nederlandse bedrijven (45 deelnemers) uit de sectoren
watertechnologie en duurzame mode en textiel.

Italië vormt de 6e afzetmarkt voor de Nederlandse export (jaarlijks ruim 20 miljard
euro). Vice versa is Nederland de 10e exportmarkt voor Italië, met een waarde van
10,8 miljard euro. Nederland telt 17.000 bedrijven met een handelsrelatie met Italië.

De virtuele handelsmissie met focus op «circulaire economie» bouwt voort op het Staatsbezoek
aan Italië in 2017 met focus op hetzelfde thema. Italië is als koploper op klimaat,
inkomend G20 voorzitter en co-organisator COP26 een belangrijke samenwerkingspartner
voor Nederland op dit gebied.

De missie sloot aan bij een van de grootste Green Tech beurzen van Europa, Ecomondo,
en de daarbij behorende 2-daagse nationale conferentie States General of the Green Economy, in Rimini, Italië. Dé place-to-be voor de Italiaanse en Europese circulaire economie
sector.

Ter ondersteuning van het bedrijfsleven kwam deze virtuele missie op een belangrijk
moment. De Italiaanse regering werkt nu aan economisch herstel en is hierbij de grootste
ontvanger van gelden uit het Europese herstelfonds, ca. 209 miljard euro in de komende
6 jaar. Hiertoe worden nu plannen voor investeringen en hervormingen opgesteld, met
een centrale rol voor een groene transitie en digitalisering. Italië blijft dus economische
kansen bieden, ondanks de crisis.

Mexico – economische missie 3-5 november

Missie o.l.v. Minister Schouten, 42 Nederlandse deelnemers uit de tuinbouwsector

Mexico is een belangrijk handelsland voor Nederland en behoort tot de 25 belangrijkste
exportmarkten van NL. Het is onze op drie-na-grootste handelspartner in het Westelijk
Halfrond (EUR 4,4 mld. wederzijdse handel in goederen in 2019). De verwachting is
dat Mexico deze positie zal behouden na de COVID crisis.

Thematisch richtte de missie zich op verduurzaming en circulariteit in de glastuinbouw
(bedekte tuinbouw) en de handel in tropisch fruit en agro-logistiek.

De missie is goed bezocht; er kwamen 234 individuele matches tussen de bedrijven tot
stand. Van de deelnemers was 75% afkomstig uit Mexico, 22% uit Nederland, 3% uit overige
landen in de regio. De meeste deelnemers (68%) kwamen uit het bedrijfsleven, verder
waren overheden en kennisinstellingen vertegenwoordigd.

De verwachting is dat de missie niet alleen zal leiden tot meer handel, investering
en gezamenlijk onderzoek, maar ook nieuwe deuren voor samenwerking opent met de Mexicaanse
autoriteiten, zowel op federaal als op deelstaatniveau (met name Jalisco en Querétaro).

Frankrijk – economische missie 9-10 december

Missie o.l.v. Minister Kaag van 45 Nederlandse bedrijven (55 deelnemers) uit de sectoren
duurzame bouw, mobiliteit, water, luchtkwaliteit, sportinfrastructuur.

De missie is georganiseerd als onderdeel van een meerjarig strategisch plan om in
Frankrijk – als nabije markt – het Nederlandse MKB en de kennisinstellingen te presenteren
als koploper in de ontwikkeling van een duurzame leefomgeving via duurzame bouw, mobiliteit,
energie, water- en luchtkwaliteit. Met de Olympische Spelen (OS) als centraal thema
is daarbij ook aandacht voor de Nederlandse kennis op het gebied van sportinfrastructuur,
de organisatie van duurzame evenementen en de maatschappelijke functie van sport.
Daarbij wordt gezamenlijk opgetrokken met platform SportNL en het NOC-NSF.

Deze virtuele missie was een vervolg op een eerder inkomende Franse missie naar Nederland
begin 2020 op het thema Duurzame Olympische Spelen 2024 en Grand Paris. De missie
had tot doel het Nederlandse bedrijfsleven te presenteren als partner bij de ontwikkeling
van de OS en de daaraan gerelateerde ambitie Parijs te ontwikkelen als één van de
meest duurzame steden ter wereld.

Frankrijk is een strategische en prioritaire markt en is gezien de huidige ontwikkelingen
t.a.v. Covid-19, maar ook door de Brexit, als nabije markt en 3de afzetmarkt van Nederland
des te relevanter en actueler.

Polen – economische missie 10-11 december

Missie o.l.v. Plv DGBEB van 45 Nederlandse bedrijven (64 deelnemers) uit de offshore
windenergie sector.

Polen heeft grote ambities op het gebied van windenergie en heeft hiertoe meer dan
10 windparkprojecten in de Baltische Zee aangewezen. Om Nederlandse bedrijven te helpen
deze kansen te verzilveren, hebben publieke en private partijen gezamenlijk een meerjarige
marktbewerkingsstrategie opgesteld, waarvan deze missie een onderdeel vormt.

Aan deze virtuele missie Offshore Windenergie namen 45 Nederlandse bedrijven en 82
Poolse bedrijven deel. De missie werd voorafgegaan door een bilateraal gesprek tussen
Minister Kaag en de Poolse Minister van klimaat met als resultaat een afspraak voor
samenwerking op offshore windenergie.

Deze missie past ook in het streven van de Handelsagenda van de Minister om ten minste
eens in de drie jaar naar ieder van de 25 prioriteitsmarkten te gaan.

Inkomend

Verenigde Staten-Beurs Consumer Electronics Show (CES)/European Entrepreneurship Summit
(EES) 2020 15-16 oktober

Missie o.l.v. Staatssecretaris Keijzer, 750 deelnemers CES/300 EES

In de huidige crisissituatie is het belangrijker dan ooit dat internationale overheden
en Tech leiders hun krachten bundelen om onze grootste wereldwijde uitdagingen op
te lossen. Ook is het juist van groot belang dat ondernemers nieuwe markten blijven
verkennen. Daarom werd afgelopen jaar aan de jaarlijkse CES Unveiled Amsterdam, ook
een apart policy forum, de zogenaamde European Entrepreneurship Summit (EES) toegevoegd.
Hiermee wordt voortgeborduurd op de GES (Global Entrepreneurship Summit) die in 2019
door Nederland samen met de VS werd georganiseerd. Door de Corona pandemie waren beide
evenementen volledig virtueel.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A.M. Kaag