Brief regering : Hervatting analyses projectcode 1043

Nr. 803 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 31 maart 2021

In de brief van 13 oktober 20201 heb ik uw Kamer geïnformeerd over het opschorten van projectcode 1043 om waarborgen
te verduidelijken en te versterken. Met het opschorten van projectcode 1043 is ook
het toekennen van AKI-codes 1043 en 1044 opgeschort2. Via deze brief informeer ik u over de aangescherpte waarborgen en het stapsgewijs
heropstarten van analyse aan de poort. Met het herstarten van een deel van projectcode
1043, namelijk het intensief toezicht, wacht ik tot de bijbehorende Gegevensbeschermingseffectbeoordeling
(GEB) is afgerond en hieruit blijkt dat de privacy voldoende gewaarborgd is. Hieronder
licht ik dit nader toe.

Analyse aan de poort3 is een belangrijk onderdeel van het aangifteproces inkomensheffing. De analyse heeft
verschillende doelen. Het eerste doel is fouten en vergissingen in aangiften van belastingplichtigen
die in hun nadeel kunnen uitpakken, te herstellen. Bij de analyse aan de poort worden
onder meer onbewuste fouten en vergissingen van de belastingplichtige (zoals typfouten)
gecorrigeerd. Hierdoor wordt voorkomen dat belastingplichtigen te weinig belasting
terugkrijgen of te veel belasting betalen en later hoge terugvorderingen krijgen.
Het tweede doel is om bewuste fouten of risicosignalen op te sporen en te corrigeren.
Het onderzoeken van risicosignalen in aangiften gebeurt onder andere door projectcode
1043. Als onderdeel van analyse aan de poort en als eerste stap in projectcode 1043
worden AKI-codes4 1043 en 1044 aan risicovolle aangiften toegewezen zodat de risicovolle aangiften
behandeld kunnen worden door intensief toezicht. Dit toewijzen van AKI-codes gebeurt
tijdens de analyse aan de poort, tegelijkertijd met het verbeteren van de onbewuste
fouten die in het nadeel van de belastingplichtigen kunnen uitpakken. Het behandelen
van aangiften met een AKI-code 1043 of 1044 door intensief toezicht gebeurt pas later,
na de analyse aan de poort.

Stapsgewijs hervatten projectcode 1043

Er wordt momenteel een gegevensbeschermingseffectbeoordeling (GEB) uitgevoerd voor
het proces Analyse aan de poort. Voor gegevensverwerkingen met een hoog privacy-risico
is een GEB nodig om aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) te voldoen.
In afwachting van die GEB zijn wij voorzichtig met het heropstarten van projectcode
1043. Daarom doen we dit stapsgewijs.

Hiervoor beschreven we de twee doelen van analyse aan de poort: het corrigeren van
vergissingen en het opsporen en corrigeren van bewuste fouten of risicosignalen. Het
daadwerkelijke toezicht van aangiften met een AKI-code vindt plaats in een later stadium
door Intensief Toezicht. Projectcode 1043 omvat het toekennen van AKI-codes aan aangiften
en het vervolgens beoordelen van die aangiften door Intensief Toezicht.

Waar we op dit moment weer mee starten is het herstellen van onbewuste fouten en vergissingen
die in het nadeel van de belastingplichtige kunnen zijn – het eerste doel van analyse
aan de poort. Ook het toewijzen van AKI-codes wordt hervat, maar in afwachting van
een GEB wordt nog geen intensief toezicht toegepast op aangiften met deze AKI-codes.
Als de GEB is afgerond is en hieruit blijkt dat de privacy voldoende gewaarborgd is,
dan worden deze aangiften alsnog doorgestuurd naar Intensief Toezicht. Ik zal u hierover
informeren voordat deze laatste stap hervat wordt. Dit is in lijn met de aanpak van
het programma Herstellen, Verbeteren, Borgen: processen met een hoog risico voor wat
betreft verwerkingen van persoonsgegevens worden pas hervat als er een afgeronde GEB
is waaruit blijkt dat de privacy gewaarborgd is.

Als de GEB daarentegen tot de conclusie leidt dat analyse aan de poort onvoldoende
waarborgen voor privacy bevat, worden alle AKI-codes 1043 en 1044 die reeds aan aangiften
gekoppeld zijn, verwijderd en worden deze aangiften dus niet behandeld door Intensief
Toezicht. De belastingplichtigen in kwestie ondervinden dan geen enkel nadeel van
de eerdere koppeling van AKI-codes 1043 en 1044. Wel kunnen zij nog via de reguliere
selectieregels geselecteerd worden voor een behandeling.

Waarborgen projectcode 1043

De afgelopen maanden is aan de waarborgen rondom projectcode 1043 gewerkt. Ze zijn
inzichtelijk gemaakt, bestaande waarborgen zijn versterkt en er zijn extra waarborgen
aangebracht.

Hieronder gaan wij op elk van de waarborgen in:

A. Accordering en vaststelling handleidingen

B. Deblokkeringsinstructie en verkorte deblokkeringstermijn

C. Query’s voor de analyse aan de poort

D. Extra fiscaalrechtelijke toetsing op de behandeling

E. Procesinrichting signalen en klachten van burgers

A. Accordering en vaststelling handleidingen

Er was geen vastgestelde handleiding voor dit proces. Daarom is er een vernieuwde
handleiding (generieke werkwijzer en werkinstructie per query) vastgesteld. Deze handleiding
is getoetst door de data-coördinator van de desbetreffende directie en afgestemd in
de vaktechnische lijn, en bevat onder meer het deblokkeringsbeleid voor het beëindigen
van AKI-codes 1043 en 1044 (zie B).

B. Deblokkeringsinstructie en verkorte deblokkeringstermijn

Een zorg was dat belastingplichtigen onnodig een aantal jaren na elkaar gecontroleerd
werden en om nieuwe bewijsstukken voor een jaar na jaar doorlopende aftrekpost werden
gevraagd. AKI-codes 1043 en 1044 zijn namelijk voor meerdere jaren geldig. Daarom
is als extra waarborg ingebouwd dat de termijn van toekenning van AKI-codes 1043 en
1044 wordt teruggebracht van maximaal zes jaar naar het minimum van 2 jaar. Een minimum
van meerdere jaren is nodig, aangezien bij intensief toezicht wordt gewerkt op basis
van aangiften van eerdere jaren. In de loop van 2021 wordt bijvoorbeeld aangifte gedaan
over het jaar 2020, waarna het intensieve toezicht pas kan worden gestart. Het meerjarig
toekennen van AKI-codes wordt pas hervat als er een GEB is afgerond. Door het terugbrengen
van de termijn van toekenning naar het minimum, worden belastingplichtigen niet meer
jaren dan nodig gecontroleerd. Daarbij is de instructie voor de deblokkering van AKI-codes
1043 en 1044 aangescherpt. Een AKI-code wordt gedeblokkeerd als een nieuwe aangifte
geen verhoogd risico meer bevat, zo wordt voorkomen dat belastingplichtigen het opeenvolgende
jaar weer gecontroleerd worden en om dezelfde gegevens gevraagd worden (bijvoorbeeld
als zij elk jaar terecht hoge zorgkosten aftrekken in hun aangifte in relatie tot
een relatief laag inkomen).

C. Query’s voor de analyse aan de poort;

In de analyse aan de poort worden zogenoemde query’s gedraaid. Hiermee worden (onbewuste)
fouten uit aangiften gehaald, AKI-codes 1043/1044 geblokkeerd en aangiften geselecteerd
die een AKI-code 1043/1044 kunnen krijgen. Er werden en worden jaarlijks Willen-Mogen-Kunnen-toetsen5 uitgevoerd naar deze query’s. Hieruit blijkt dat er geen aanleiding is tot twijfel
over de rechtmatigheid van de query’s en dat wordt voldaan aan de beginselen van de
AVG, zoals juridische grondslag en doelbinding. Een extra waarborg voor de toekenning
van AKI-codes 1043 en 1044 aan aangiften (onderdeel van analyse aan de poort) is het
vier-ogen-principe. Dit betekent dat – naast de collega die de aangiften selecteert –
de toewijzing van AKI-codes 1043 en 1044 altijd ook nog door een andere collega beoordeeld
wordt voordat deze aangiften worden behandeld door intensief toezicht.

D. Extra toetsing op de behandeling

Indien het intensief toezicht op de aangiften met een AKI-code 1043 of 1044 hervat
wordt, dan zullende aangiften die behandeld worden extra getoetst door fiscaalrechtelijke
vakspecialisten op de juiste toepassing van wet- en regelgeving. Dit betekent dat
één op alle zes behandelde aangiften door een fiscaalrechtelijke vakspecialist extra
getoetst wordt. De resultaten van de extra toetsing worden teruggekoppeld aan de behandelaren
van intensief toezicht en toegevoegd aan het behandelverslag. Indien de toetsing daar
aanleiding toe geeft, wordt het proces voor behandeling verbeterd. Dit is een extra
waarborg.

E. Procesinrichting signalen en klachten van burgers

De Belastingdienst heeft, in aanvulling op de reeds geldende klachtenprocedure, een
proces ingericht voor het ontvangen, behandelen en analyseren van klachten en andere
signalen die kunnen wijzen op onjuist gebruik van projectcode 1043.

De binnengekomen klachten en signalen over projectcode 1043 zijn onderdeel van de
centrale klachtenrapportages van de directie Particulieren. Er wordt een analyse gemaakt
over de specifiek op projectcode 1043 gerichte signalen en klachten. Hierover zullen
wij uw Kamer in de voortgangsrapportage Herstellen, Verbeteren, Borgen informeren.
Wij blijven elke klacht die binnenkomt bekijken en zorgen ervoor dat deze zorgvuldig
wordt behandeld.

Vervolg

In de brief van 27 januari 2021 heb ik aangegeven dat hervatting plaatsvindt als opzet
en bestaan van de waarborgen rond projectcode 1043 onderzocht zijn. De Auditdienst
Rijk (ADR) heeft het onderzoek naar opzet en bestaan van de door de Belastingdienst
opgestelde en versterkte waarborgen afgerond. In de bijlage treft u het onderzoek
van de ADR aan. Het ADR-rapport is een rapport van feitelijke bevindingen over de
opzet en bestaan van de waarborgen. Uit dit onderzoek trek ik de conclusie dat de
waarborgen in opzet en bestaan aanwezig zijn. Op een aantal punten zijn de waarborgen
uitgewerkt of aangevuld, zoals het wachten met intensief toezicht totdat de GEB is
afgerond. Aanvullend op dit ADR-rapport zal de ADR op twee meetmomenten voor de zomer
van 2021 nog onderzoek naar de werking van de waarborgen in de praktijk. Omdat het
proces opgeschort was, was de ADR tot nu toe niet in de gelegenheid de praktische
werking van deze waarborgen te toetsen. Over de uitkomsten van dit onderzoek en over
de uitkomsten van de GEB op het proces «selectie aan de poort» zal ik u dan informeren.

Daarnaast heeft de Belastingdienst – als tweede en laatste deel van het onderzoek
dat gestart is met het feitenrelaas dat eveneens op 13 oktober 2020 aan uw Kamer gezonden
is – een onderzoek gedaan naar de fiscale behandeling van de aangiften die de afgelopen
tien jaar zijn geselecteerd voor toezicht op grond van een AKI-code 1043 of 1044.
In de voortgangsrapportage Herstellen, Verbeteren, Borgen van april zal ik u nader
informeren over de uitkomsten van dit onderzoek en over de uitkomsten van de analyse
van de ontvangen klachten en signalen.

De Staatssecretaris van Financiën, J.A. Vijlbrief