Brief regering : Aanvulling besluit eindexamen voortgezet onderwijs 2021

Nr. 442
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BASIS- EN VOORTGEZET ONDERWIJS EN MEDIA

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 februari 2021

Op 16 december heb ik uw Kamer geïnformeerd over het besluit eindexamens voortgezet
onderwijs 2021 (Kamerstuk 31 289, nr. 4377). De veranderde omstandigheden, met name de herinvoering van de anderhalve meterregel
in het onderwijs, geven aanleiding om dit besluit aan te vullen. Daarom mogen eindexamenleerlingen
die anders net gezakt zouden zijn dit jaar het eindresultaat van één vak (niet zijnde
een kernvak) wegstrepen als zij daarmee kunnen slagen voor het diploma. Daarnaast
zetten we stevig in op extra ondersteuning van examenleerlingen in de komende periode
en op een warme overdracht naar het vervolgonderwijs. Deze aanvullende maatregelen
komen bovenop de eerder aangekondigde maatregelen dat leerlingen hun examens dit jaar
mogen spreiden over twee volledige tijdvakken en een extra centraal examen kunnen
herkansen. Voor de uitvoering van dit hele maatregelenpakket trekken wij een bedrag
van 85 miljoen euro uit. In deze brief informeer ik u, mede namens de Minister van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, over de aanvullingen op het besluit.

Sinds het besluit van 16 december hebben leerlingen, docenten, schoolleiders en anderen
hun zorgen geuit over de doorgang van het centraal eindexamen in 2021. Waar sommigen
pleitten voor het compleet schrappen van de centrale examens dit jaar, waren andere
juist fervent voorstander van het door laten gaan van het volledige eindexamen. Onder
deze uiteenlopende opvattingen zaten diverse zorgen, waaronder de zorg of leerlingen
zich onder de huidige omstandigheden wel goed hebben kunnen voorbereiden op hun examens.
Ik neem deze zorgen zeer serieus, temeer omdat ik besef dat de herinvoering van de
anderhalve meterregel impact heeft op het fysieke lesaanbod van scholen.

Tegelijkertijd is er de zorg voor een goede overstap van leerlingen naar het vervolgonderwijs,
zonder teveel deficiënties of achterstanden, zodat zij een succesvolle studieloopbaan
tegemoet gaan. Om recht te doen aan deze uiteenlopende opvattingen en zorgen heb ik
in de afgelopen weken een aantal opties verkend en die met de belanghebbenden besproken.
De in deze brief geschetste aanvulling op zowel regelgeving als ondersteuning biedt,
samen met de eerder genomen maatregelen, de juiste balans tussen aan de ene kant het
garanderen van een volwaardig diploma voor goede doorstroom naar het vervolgonderwijs,
en aan de andere kant de noodzaak om leerlingen meer ondersteuning en ruimte te bieden
dit diploma te halen.

Eén vak wegstrepen om te kunnen slagen

In aanvulling op de in december aangekondigde maatregelen krijgen leerlingen de mogelijkheid
om na het afleggen van het volledige eindexamen het eindresultaat van één vak weg
te strepen dit jaar, niet zijnde een kernvak, als zij daardoor alsnog kunnen slagen.1 Het eindresultaat voor dit vak telt dan niet mee in de uitslagbepaling, zoals de
berekening van de 5,5 regel, of het aantal toegestane onvoldoendes. De resultaten
van het weggestreepte vak worden wel vermeld op de cijferlijst zodat het totale vakkenpakket
en de behaalde resultaten van de leerling inzichtelijk blijven. Met dit diploma kan
een leerling, net als andere jaren, doorstromen naar het vervolgonderwijs. Leerlingen
krijgen hiermee namelijk een volwaardig diploma, waaraan het vervolgonderwijs dan
ook geen aanvullende toelatingsconsequenties kan verbinden. Leerlingen ronden voor
al hun vakken het gehele school- en centraal examen af, waarmee zij alle benodigde
stof hebben aangeboden gekregen, geleerd en afgesloten.

Extra ondersteuning voor examenleerlingen

In dit uitdagende jaar willen we leerlingen zo goed mogelijk helpen in het voorbereiden
op het eindexamen en het maken van de overstap naar het vervolgonderwijs of bij de
volgende stap binnen het vo. Het belangrijkste element daarin is goed onderwijs en
goede begeleiding van de leerling. Daarom maken we extra middelen vrij om in de komende
maanden in te zetten op extra ondersteuning van examenleerlingen. Bijvoorbeeld voor
de vormgeving van (individuele) ondersteuning van examenleerlingen via de scholen,
zoals de inzet van studenten uit het hoger onderwijs. Scholen met achterstandsleerlingen
kunnen hiervoor meer budget krijgen. Binnen het eerder genoemde totaalbedrag van 85
miljoen euro trekken we hiervoor een bedrag van 37 miljoen euro uit. Ook faciliteren
we een nieuw online platform, waar met ingang van maart filmpjes en ander materiaal
met vakinhoudelijke uitleg van examenstof van goede docenten gratis beschikbaar is
voor alle leerlingen.

Daarnaast verkennen we ook manieren om leerlingen nadat ze geslaagd zijn te ondersteunen.
Bijvoorbeeld door uit te werken hoe een warme overdracht tussen het vo en het vervolgonderwijs
het beste vorm kan worden gegeven, in het bijzonder voor die leerlingen die gebruik
hebben gemaakt van de mogelijkheid om één vak weg te strepen bij de uitslag. We doen
dit in afstemming met de sectorraden en laten de ideeën en plannen hiervoor meelopen
in de activiteiten onder het nationaal programma onderwijs na corona.

Voor de groep leerlingen die dit jaar zakt, bestaan er verschillende routes. Leerlingen
kunnen als zij dat willen in het voortgezet onderwijs blijven en hun examens opnieuw
afleggen. Daarnaast kunnen leerlingen er ook voor kiezen om naar het vavo te gaan,
waar zij specifiek kunnen focussen op het halen van de vakken die zij nog nodig hebben
om het diploma te behalen. Indien een leerling niet meer leerplichtig is, kan hij
of zij ook kiezen om volgend jaar via het staatsexamen de ontbrekende vakken te behalen.

Zoals ik in de brief van december heb aangegeven, vraagt de uitvoering van dit besluit
een extra inspanning van scholen. Scholen en het personeel zullen dan ook gecompenseerd
worden, vanwege de extra werkzaamheden die ontstaan door de uitbreiding van het examenrooster
en de extra herkansing voor leerlingen. Ook bezie ik op welke wijze docenten, onderwijsondersteunend
personeel, directeuren en andere betrokkenen binnen de school in regio noord die in
hun eerste vakantieweek doorwerken zo goed mogelijk kunnen worden gecompenseerd. De
gesprekken over de nadere uitwerking van een compensatieregeling start ik volgende
week. Hier betrek ik de geëigende partijen bij. Uw Kamer kan spoedig een incidentele
suppletoire begroting verwachten waarmee middelen voor uitvoeringskosten van de examenketen,
en compensatie voor scholen en docenten in de OCW-begroting worden verwerkt. Budgettaire
verwerking van de extra ondersteuning voor examenleerlingen loopt mee met het nationaal
programma onderwijs na corona.

Staatsexamen

Conform de motie van de leden Van Meenen en Van Raan2 heb ik met de belanghebbenden van het voortgezet speciaal onderwijs en andere betrokken
overleg gevoerd over de maatregelen voor het staatsexamen. Kandidaten die dit jaar
opgaan voor hun diploma kunnen zowel het centraal als het college-examen van twee
vakken herkansen en de afnames van de centrale examens spreiden over twee tijdvakken.
Daarnaast mogen zij dit jaar net als leerlingen in het regulier onderwijs het resultaat
van één vak wegstrepen als zij hierdoor alsnog kunnen slagen. De genoemde aanvullende
middelen kunnen ook door het vso worden ingezet om leerlingen extra te ondersteunen
de komende maanden in de voorbereiding op hun examens.

Zoals in december aangekondigd, zijn er daarnaast nog een aantal aanvullende maatregelen
getroffen voor het staatsexamen. Dit betreft onder meer de mogelijkheid om de eigen
docent of vertrouwenspersoon mee te nemen naar de afname van het mondeling college-examen.
Ik vertrouw er op dat deze mogelijkheid bijdraagt aan het creëren van een positieve
sfeer tijdens het examen; een moment dat voor sommige kandidaten als erg spannend
kan worden ervaren. Om er voor te zorgen dat alle kandidaten die hier baat bij zouden
kunnen hebben er ook gebruik van kunnen maken, bezie ik in overleg met het College
voor Toetsen en Examens (hierna: CvTE) hoe de voorlichting hierover kan worden verbeterd.

Naast kandidaten die in 2021 opgaan voor een diploma zijn er ook kandidaten die dit
jaar opgaan voor één of meerdere certificaten. Voor deze kandidaten is het niet mogelijk
om deel te nemen aan bovenstaande herkansingsregeling. Het bieden van een herkansingsmogelijk
aan deze groep kandidaten raakt aan een breder vraagstuk ten aanzien van de oplopende
druk op de organisatie van het staatsexamen en de uitvoeringsgrenzen die daarmee gepaard
gaan. Ik heb uw Kamer vandaag tevens een brief gestuurd over het staatsexamen vo,
waarin ik onder meer inga op dit vraagstuk. Ook besteed ik in deze brief aandacht
aan een passende wijze van examinering van vso-leerlingen en deel ik middels deze
brief de staatsexamenresultaten 2020 met uw Kamer.

Verkende opties voor herijking

Nadat bleek dat de maatregelen zoals genomen in de brief van december niet meer afdoende
waren, heb ik diverse alternatieven onderzocht. Dit waren onder andere mogelijkheden
om meer of langere tijdvakken te organiseren en meer herkansingen te bieden. Deze
opties stuitten echter op fundamentele problemen in de uitvoering, zowel voor scholen,
als in de examenketen. Over de grenzen van de uitvoerbaarheid voor de examenketen
heb ik een brief van het CvTE ontvangen, die is bijgevoegd bij deze Kamerbrief3.

Eén van de besproken herijkingsopties is een langere doorloop van tijdvakken in en
na de zomervakantie waardoor de voorbereidingstijd voor het examen wordt uitgebreid.
Dit is lastig uitvoerbaar voor scholen vanwege de beschikbaarheid van docenten. Meerdere
partijen, waaronder het LAKS en de studentenbonden gaven aan dat dit voor aankomende
studenten ook niet wenselijk is. Studenten moeten zich kunnen focussen op hun nieuwe
opleiding zonder bezig te hoeven zijn met het afronden van hun vo-diploma. Om diezelfde
reden zijn ook opties afgevallen die voor een doorloop van examinering in het nieuwe
studiejaar zouden zorgen. We hebben ook de gelijkheid tussen verschillende groepen
eindexamenkandidaten steeds voor ogen gehouden. Het bieden van bijvoorbeeld een derde
herkansing, zoals ook is benoemd in de motie van de leden Van der Molen en Van Meenen4 is afgevallen omdat eenzelfde mogelijkheid niet zou kunnen worden geboden aan kandidaten
van het staatsexamen, gelet op de beperkte capaciteit van die voorziening. Een andere
veelgehoorde variant, waarbij leerlingen alleen centraal examen zouden afleggen in
de kernvakken, is afgevallen omdat hiermee een onnodige afbreuk zou worden gedaan
aan de waarde van het diploma, en leerlingen de mogelijkheid op het behalen van een
volwaardig diploma zou worden ontnomen. De vertegenwoordigers van het vervolgonderwijs
hebben aangegeven dat het voor hen ook essentieel is dat leerlingen dit jaar het volledige
eindexamen afronden, en het niet te beperken tot kernvakken. Met de juiste ondersteuning
en inspanning is ons beeld dat leerlingen in staat zijn om zich goed voor te bereiden
op het eindexamen.

Tot slot

Met deze brief geef ik de gevraagde duidelijkheid over het eindexamen 2021. Daarmee
komt rust in een vraagstuk waar, begrijpelijkerwijs, de afgelopen maanden heel veel
discussie over is geweest. Iedereen wil het beste voor deze leerlingen, zo ook ik.
Dat heeft voor mij steeds voorop gestaan in de gehele besluitvorming. Ik realiseer
me dat de meningen over of dit besluit dat doel dient uiteen zullen lopen, maar met
het oog gericht op de verdere leerloopbaan van deze groep denk ik dat zij het meest
gebaat zijn bij een volwaardig diploma. Ik ben me er echter ook goed van bewust dat
dit besluit een mentale weerslag op leerlingen kan hebben en dat het veel van ze kan
vragen. Ik heb dan ook echt veel bewondering voor de manier waarop leerlingen, docenten
en anderen omgaan met de huidige omstandigheden en voor de wijze waarop zij zich inzetten
om tot een goede afronding van het eindexamen te komen. Ik wens hen, en alle leerlingen
in het bijzonder, hier veel succes bij de komende periode.

De Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media,
A. Slob