Brief regering : Maatschappelijke kosten drugs

29 911
Bestrijding georganiseerde criminaliteit

Nr. 469
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 21 januari 2021

Tijdens de begrotingsbehandeling van Justitie en Veiligheid d.d. 26 november 2020
(Handelingen II 2020/21, nr. 30, debat over de begroting Justitie en Veiligheid 2021)
heb ik uw Kamer toegezegd in kaart te brengen welke onderzoeken en monitoringsinstrumenten
er zijn op het gebied van de maatschappelijke kosten van drugshandel en drugsgebruik.
Met deze brief doe ik deze toezegging gestand.

Er is geen standaarddefinitie van wat de maatschappelijke kosten van drugs behelzen.
Daarom geef ik in deze brief een opsomming van een aantal relevante onderzoeken en
monitoringsgegevens. Deze geven een goed beeld van de orde van grootte van de maatschappelijke
kosten van drugs. Bij de ontwikkeling van de Kennisagenda Ondermijning wordt bezien
of nader onderzoek naar deze maatschappelijke kosten van nut kan zijn.

Allereerst hecht ik er waarde aan uw Kamer te wijzen op een drietal belangrijke jaarlijkse
monitoringsinstrumenten op het gebied van drugs:

• Allereerst is er de Nationale Drugsmonitor (NDM), die jaarlijks in opdracht van de
ministeries van JenV en VWS wordt geproduceerd. De NDM bevat een overzicht van de
trends, laatste cijfers en feiten over het gebruik van en schade door (o.a.) drugs,
ontwikkelingen in wetgeving, beleid en alcohol- en drugsgerelateerde criminaliteit
en overlast. Het jaarbericht 2020 zal op korte termijn naar uw Kamer worden gestuurd.

• Vanuit het European Monitoring Centre for Drugs and Drugs Addiction (EMCDDA) verschijnt
jaarlijks het European Drug Report. Dit rapport geeft voor heel Europa een overzicht
van cijfers, trends en ontwikkelingen op het gebied van drugsbeleid, drugshandel-
en productie, gebruik en schade als gevolg van drugs.

• De United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) publiceert wereldwijde cijfers
in het jaarlijkse World Drug Report, gericht op zowel de vraag- als de aanbodkant
van de wereldwijde drugsmarkt. Nederland levert aan zowel het EMCDDA als de UNODC
jaarlijks gegevens aan.

Bovenstaande instrumenten bevatten een schat aan informatie over drugshandel- en gebruik,
en kunnen zonder meer gebruikt worden om nationale en internationale trends te duiden.
Aan de totale maatschappelijke kosten van drugshandel en -gebruik besteden deze rapporten
geen specifieke aandacht.

In andere landen zijn wel voorbeelden te vinden van onderzoeken naar de totale sociale en economische kosten van georganiseerde criminaliteit, waaronder drugscriminaliteit.
Zo geeft een onderzoek uit 2019 aan dat de totale kosten in het Verenigd Koninkrijk
van georganiseerde drugscriminaliteit 20 miljard pond bedragen. Het is daarmee het
type georganiseerde misdaad waar in het VK de hoogste maatschappelijke kosten mee
gemoeid zijn.1 In dit onderzoek worden een groot aantal factoren meegenomen, waaronder: kosten van
politie, grensbewaking en andere opsporingsdiensten; kosten die gemoeid zijn met drugsgerelateerde
diefstallen; en volksgezondheidskosten waaronder verslavingszorg, kosten als gevolg
van drugsdoden en drugsgerelateerde ziekten.

In Nederland is een dergelijke overzichtsonderzoek niet voorhanden. De methodologie
is ook niet één-op-één over te nemen, vanwege verschillen in bekostiging en registratiesystemen.
De jaarlijkse publicatie Criminaliteit en Rechtshandhaving, waarvan de nieuwste editie
op 27 oktober 2020 aan uw Kamer is verstuurd, geeft inzicht in de totale uitgaven
van de justitieketen aan de bestrijding van Opiumwetdelicten2. In 2019 was dit in totaal 474 miljoen euro. Dit omvat de uitgaven voor alle activiteiten
(preventie, opsporing, vervolging, berechting, tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen,
rechtsbijstand en slachtofferondersteuning) die tot doel hebben criminaliteit, verloedering
en overlast in relatie tot Opiumwetdelicten (smokkel, handel, productie en bezit van
drugs) te voorkomen of te bestraffen en onveiligheidsgevoelens weg te nemen.3 Ik verwijs u graag naar de (tabellen bij de) publicatie Criminaliteit en Rechtshandhaving
voor meer gedetailleerde cijfers, en naar de op korte termijn te verschijnen nieuwe
editie van het jaarbericht van de Nationale Drugsmonitor, waarin deze ook aan bod
komen.

De inschatting uit Criminaliteit en Rechtshandhaving bevat geen kosten op het gebied
van de volksgezondheid. Kosten op het gebied van volksgezondheid betreffen onder andere
zorgkosten voor zowel de verslaafden als ook aan familieleden, kinderen en andere
betrokkenen, maar ook uitgaven aan preventie. Uit informatie van het RIVM blijkt dat
de totale uitgaven aan zorg voor verslaving aan drugs en alcohol bijna 820,2 miljoen euro bedragen. Dit komt overeen met 0,93% van alle zorguitgaven
in Nederland. Van deze kosten gaat verreweg het grootste deel (93%) naar de geestelijke
gezondheidszorg. Op de website volksgezondheidenzorg.info zijn hier meer details over
te vinden. In de begroting van VWS wordt sinds enkele jaren geen onderscheid meer
gemaakt in de budgetten voor preventie van schadelijk middelengebruik als tabak, alcohol
en drugs. Deze keuze is gemaakt, omdat er is gekozen voor een integrale aanpak. Het
budget voor preventie van schadelijke middelengebruik is in 2021 zo’n € 19 mln.

Het Engelse onderzoek besteedt daarnaast aandacht aan de marktomvang van de totale
criminele industrie. Hier zijn in Nederland meerdere relevante onderzoeken naar gedaan. Uw Kamer is bekend met de omvangsschattingen (van verschillende onderdelen van de drugsindustrie) uit de recente publicatie
Een pact voor de Rechtsstaat, waarop ik op 19 oktober 2020 naar uw Kamer per brief heb gereageerd4, en het onderzoek Waar een klein land groot in kan zijn, waarover ik uw Kamer op 15 februari 2019 heb geschreven5. Het onderzoek De export van in Nederland geteelde cannabis bevat een uitgebreide analyse naar de grootte van de illegale markt in cannabis.

Al deze publicaties dragen bij aan onze kennis over de omvang van de illegale drugsindustrie
in Nederland. Er is echter geen algemeen aanvaarde onderzoekssystematiek voor het
maken van dergelijke schattingen. Het WODC gaat een algemeen onderzoek (laten) doen
naar nieuwe methoden en technieken om de omvang van verborgen fenomenen te schatten.
Dit zal naar verwachting na de zomer van 2021 worden afgerond.

Daarnaast zijn de Kennisagenda Ondermijning en de monitoring van de aanpak van ondermijnende
criminaliteit momenteel in ontwikkeling. Ik zal nagaan hoe de bestaande gegevens kunnen
worden aangevuld en of hier nader onderzoek naar moet worden gedaan. In de volgende
voortgangsbrief over de aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit zal
ik uw Kamer nader informeren over de wijze waarop de maatschappelijke kosten in de
Kennisagenda kunnen worden meegenomen en in hoeverre aanvullend onderzoek noodzakelijk
is.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
F.B.J. Grapperhaus