Brief regering : Evaluatie van het aanvraag- en selectieproces van de tweede ronde proeftuinen aardgasvrije wijken

Nr. 702 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 december 2020

Zoals toegezegd tijdens het Algemeen Overleg «Klimaatakkoord gebouwde omgeving» van
12 oktober 2020 (Kamerstukken 32 813 en 32 847, nr. 608) en in de brief aan uw Kamer van 26 oktober jongstleden1, stuur ik hierbij de evaluatie toe van het aanvraagproces en de selectieprocedure
van de tweede ronde proeftuinen aardgasvrije wijken.

Evaluatie aanvraag- en selectieproces tweede ronde proeftuinen

Op 26 oktober 2020 heb ik de selectie bekend gemaakt van 19 proeftuinen in de tweede
ronde. Het totaal aantal proeftuinen binnen het Programma aardgasvrije wijken (PAW)
komt daarmee op 46. De 19 aanvragen zijn openbaar gemaakt en samen met de motivaties
van de Adviescommissie aardgasvrije wijken op 24 november 2020 aan uw Kamer toegezonden2.

Om met oog op de volgende ronde lering te trekken uit het de selectieproces van de
tweede ronde, heb ik, net als bij de eerste ronde, aan TwynstraGudde opdracht gegeven
om samen met gemeenten (zowel geselecteerde als niet-geselecteerde) en betrokkenen
bij de selectie (expertteams en de leden van de Adviescommissie aardgasvrije wijken)
het aanvraagproces en de selectieprocedure te evalueren.

Het evaluatierapport heb ik als bijlage aan deze brief gevoegd3. Hierna zal ik aangeven wat ik met de gepresenteerde aanbevelingen doe in de derde
ronde proeftuinen die gepland is voor 2021.

Algemene conclusies en aanbevelingen

De hoofdconclusie is dat de aanpak voor het aanvraag- en selectieproces in de basis
goed heeft gewerkt. Het doel van de proeftuinen is bekend en wordt onderschreven door
de gemeenten en betrokkenen bij de selectie. De verbeteringen in het aanvraagproces
ten opzichte van de eerste ronde werden als positief ervaren en de gehanteerde selectieprocedure
bleek ook deze ronde een geschikte methodiek om tot een selectie te komen. Deze sterke
punten wil ik behouden in een volgende selectieronde. Wel kunnen het leerdoel, het
aanvraag- en selectieproces en de selectiecriteria verbeterd worden, zowel met het
oog op zorgvuldigheid als transparantie. De in het rapport genoemde verbeterpunten
en aanbevelingen zal ik betrekken bij de derde ronde en licht ik hieronder op hoofdlijnen
toe.

Meer focus en aanscherping van de selectiecriteria

De belangrijkste aanbeveling in het rapport is om meer focus aan te brengen in het
leerdoel en hier de voorwaarden op aan te passen. Dit door het portfolio van proeftuinen
en de leervragen te inventariseren, een aanscherping in de focus te overwegen en expliciet
te maken welke leervragen nog beantwoord moeten worden.

Zoals aangekondigd in de brief aan uw Kamer van 26 oktober 20204 zal ik in ieder geval in de derde ronde meer nadruk leggen op stapsgewijze oplossingen
met een groot CO2-besparingspotentieel. Een dergelijke aanpak ligt vooral voor de hand in wijken waar
het aardgasnet voorlopig nog niet aan vervanging toe is, of de alternatieven nog niet
voldoende uitontwikkeld zijn of nog te duur zijn. Door het toevoegen van dit type
aanpakken kan een goede aanvulling gerealiseerd worden op het huidige palet aan proeftuinen.
Ook voor deze aanpakken blijft aardgasvrij in 2050 het eindbeeld.

Daarnaast zal ik de resultaten van de reflectieve monitor van de eerste ronde proeftuinen
gebruiken om te analyseren welke leervragen nog onvoldoende bestreken worden door
het bestaande palet aan proeftuinen. Deze leervragen zal ik expliciet maken in de
uitvraag aan gemeenten en ik zal de voorwaarden aanpassen op de aangescherpte focus.

In navolging van de aanbevelingen in het evaluatierapport zal ik bovendien de selectiecriteria
in de volgende ronde optimaliseren en de afwegingen van de Adviescommissie meer expliciet
maken.

Een nadere inhoudelijke uitwerking van de derde ronde zal ik bij het versturen van
de voortgangsrapportage van het PAW in het eerste kwartaal van 2021 met uw Kamer delen.

Aanvraagproces en informatievoorziening

Gemeenten zijn overwegend positief over de inrichting van het aanvraagproces en de
informatievoorziening werd als uitstekend beoordeeld. De doorgevoerde wijzigingen
ten opzichte van de eerste ronde, zoals de introductie van het digitale aanvraagformulier,
de rekentool, en de regionale bijeenkomsten, werden door de meeste respondenten als
positief ervaren. Deze elementen zal ik dan ook behouden voor de volgende ronde. Wel
zal ik, conform de aanbevelingen, de aanvraagprocedure optimaliseren door onder andere
het digitale aanvraagformulier verder te verbeteren en de helpdesk tijdig(er) in te
richten.

Selectieprocedure en bekendmaking

Uit het rapport blijkt dat de gekozen selectieprocedure een doelmatige methode is
om tot een selectie te komen. De selectie verliep in twee fasen. Eerst hebben expertteams,
onder coördinatie van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, een kwaliteitsanalyse
per thema opgesteld. Deze analyses hebben als hulpmiddel voor de Adviescommissie gediend
bij het opstellen van haar advies aan mij over de te selecteren proeftuinen. De leden
hebben daarnaast zelf de volledige aanvragen beoordeeld en een eigen afweging gemaakt.
In de kwaliteitsanalyse is bewust geen weging gegeven aan of tussen de thema’s, dat
was namelijk aan de leden van de Adviescommissie. De twee stappen en de kwalitatieve
wijze van beoordeling zal ik in stand houden.

Ik zal de selectiewijze verder verfijnen en de mogelijkheden van een voorselectie
door experts onderzoeken, conform de aanbevelingen in het rapport.

Alle gemeenten die een aanvraag hebben ingediend, ontvingen een beschikking met daarin
de inhoudelijke motivatie opgesteld door de Adviescommissie. Deze motivaties van de
geselecteerde gemeenten heb ik op 24 november 2020 met uw Kamer gedeeld5. Vervolgens hebben de gemeenten ook de kwaliteitsanalyses per thema over de aanvragen
ontvangen.

De informatie over de integrale afweging van de Adviescommissie werd door de respondenten
van de evaluatie als niet toereikend ervaren, met name door de aanvragers die niet
zijn geselecteerd. Voor de derde ronde zal ik nog meer aandacht besteden aan de informatievoorziening
omtrent de selectie, waarbij ik mij met name richt op een goede en uitgebreide motivatie
van selectie of niet-selectie.

De huidige werkwijze waarop aan aanvragers terugkoppeling is verzorgd – middels telefonisch
contact, informatie per e-mail en de mogelijkheid om als gemeente zelf te communiceren
over de bekendmaking – werd breed gewaardeerd. Ik zal deze wijze van bekendmaking
behouden voor de derde ronde.

Naamgeving Programma aardgasvrije wijken

Tijdens het Algemeen Overleg «Klimaatakkoord gebouwde omgeving» van 12 oktober 2020
heb ik aangegeven na te willen denken over de naamgeving van het PAW. Het programma
gaat over verduurzaming van wijken en is dus breder dan alleen aardgasvrij. De naamgeving
van het programma viel buiten de scope van de evaluatie van het aanvraag- en selectieproces.
Wel heb ik in de uitvraag naar gegevens voor de kwantitatieve monitor aan de proeftuinen
de vraag opgenomen wat voor de eerste ronde proeftuingemeenten de beste naam van het
programma zou zijn en waarom. De resultaten hiervan komen terug in de voortgangsrapportage
van het PAW die in het eerste kwartaal van 2021 naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.

Voortgangsrapportage PAW en aangepast programmaplan

Zoals aangekondigd in de brief over de tussenevaluatie van het PAW6 zal ik in het eerste kwartaal van 2021 het aangepast programmaplan van het PAW naar
uw Kamer sturen, samen met de tweede voortgangsrapportage. In deze voortgangsrapportage
zal ik, naast bovengenoemde punten, de resultaten van de laatste monitoringscyclus
PAW, die bestaat uit een kwalitatief, kwantitatief en wetenschappelijke deel, met
uw Kamer delen.

Verder heb ik in deze brief toegezegd om samen met het Uitvoeringsoverleg Klimaatakkoord
Gebouwde Omgeving te bezien hoe het PAW nog sterker verbonden kan worden met de uitvoering
van het Klimaatakkoord en specifiek het opschalen van de wijkgerichte aanpak. Hierbij
worden de resultaten van de reflectie op één jaar Klimaatakkoord Gebouwde omgeving7 betrokken.

Planning derde tranche proeftuinen

De komende maanden zal ik de focus van de derde ronde en de betekenis hiervan voor
de selectiecriteria verder uitwerken in samenspraak met de medeoverheden en de Adviescommissie
aardgasvrije wijken. Daarnaast zal ik de genoemde aandachtspunten omtrent het aanvraag-
en selectieproces adresseren. Ik voorzie op 1 juni 2021 gereed te zijn om de uitvraag
van de derde tranche open te stellen. De indieningsdatum zal dan op 1 november 2021
liggen, om gemeenten voldoende tijd te geven om een aanvraag op te stellen. Indien
deze planning gevolgd kan worden, zal ik in het eerste kwartaal van 2022 de selectie
van de derde ronde proeftuinen bekend maken.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, K.H. Ollongren