Brief regering : Middelenverdeling Nederlandse enveloppes Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en het nieuwe fonds voor een rechtvaardige transitie (het JTF)

Nr. 817 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 december 2020

Op 25 november jl. heeft er een bestuurlijk overleg plaatsgevonden over de Europese
regionale investeringsfondsen EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) en
het nieuwe fonds voor een rechtvaardige transitie (het JTF). Aan dit bestuurlijk overleg
namen bestuurders deel van de EFRO-landsdelen Noord, Oost, Zuid, West, een vertegenwoordiger
van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en naast mijn ministerie ook het Ministerie
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) vanwege hun medeverantwoordelijkheid voor
het JTF.

In deze brief wil ik u informeren over de besluiten die ik heb genomen over de middelenverdeling
uit de Nederlandse enveloppes voor EFRO 2021–2027 en de verlenging van de huidige
periode (onderdeel van «REACT-EU»1) en het JTF 2021–2027. De programmering van het ESF+ en het REACT-EU deel onder ESF
gebeurt onder coördinatie van de Staatssecretaris van SZW. Hierover wordt uw Kamer
separaat geïnformeerd.

Alle genoemde budgetten zijn natuurlijk onder voorbehoud van definitieve besluitvorming
op het Meerjarig Financieel Kader (MFK) en het EU-herstelpakket, het eigenmiddelenbesluit
en de sectorale verordeningen.

EFRO

Het Nederlandse budget voor EFRO is door de Europese Commissie vastgesteld op 506
miljoen euro2. EFRO is in Nederland bedoeld voor twee doelen: innovatie en koolstofarme economie.
Het geld is vooral bestemd voor het midden- en kleinbedrijf (mkb). Het kabinet heeft
als uitgangspunt bij de verdeling de criteria gehanteerd die in juli door de Europese
Raad zijn overeengekomen voor de verdeling over de lidstaten. Deze criteria worden
de «Berlijn criteria» genoemd. Net als in de vorige periode gaat het hierbij om statistische
gegevens op het gebied van bevolkingsomvang, bbp per hoofd van de bevolking, werkloosheid
en opleidingsniveau. Nieuw voor de periode 2021 – 2027 is de toevoeging van de criteria
«migratie» en «CO2-uitstoot». Nederland heeft voor het eerst drie zogenaamde overgangsregio’s;
deze provincies hebben een bbp dat lager is dan 100% van het EU gemiddelde, maar hoger
dan 75%. Dit zijn Drenthe, Friesland en Flevoland. Uiteindelijk, ook als onderdeel
van het totaalpakket, konden alle landsdelen zich vinden in deze voorgestelde verdeling.

Tabel 1: EFRO middelenverdeling

EFRO Landsdeel

2014–2020

Voorgestelde verdeling 2021–2027

Bedrag in mln EUR

%

Bedrag in mln EUR

%

Noord-Nederland

€ 117,5

20,4%

€ 108,1

21,4%

Oost-Nederland

€ 113,9

19,8%

€ 81,8

16,2%

West-Nederland

€ 214,8

37,4%

€ 207,3

41,0%

Zuid-Nederland

€ 128,9

22,4%

€ 109

21,5%

Totaal

€ 575,1

 

€ 506

 

Over de inzet van de Rijkscofinancieringsmiddelen, die zijn gereserveerd op de EZK-begroting,
zal in een volgend bestuurlijk overleg worden besloten. Uw Kamer zal daarover geïnformeerd
worden.

JTF

In januari dit jaar heeft de Europese Commissie, in het kader van de Europese Green
Deal, een Fonds voor een Rechtvaardige Transitie voorgesteld, het Just Transition
Fund (JTF). De middelen uit dit fonds dienen te worden ingezet in die regio’s (COROP-gebieden3) die voor grote transitieopgaven staan vanwege de klimaattransitie en waar daardoor
sterke sociaal economische uitdagingen te vinden zijn. Kort daarna deed de Europese
Commissie, in «annex D» van het EU-landenrapport voor Nederland, een aanbeveling waar
de JTF-middelen in Nederland zouden moeten neerslaan; Groningen werd aangewezen, maar
ook andere gebieden werden genoemd4. Er is een analyse uitgevoerd, waarbij de impact van vier criteria (industriële broeikasgasemissies,
economisch aandeel industrie, industriële banen en werkeloosheid) op COROP-niveau
is onderzocht. Ondertussen werd het budget meer dan verdubbeld, als gevolg van het
nieuwe Europese herstelfonds. Hierdoor kwam de Nederlandse envelop uit op 623 miljoen
euro.

Alles afwegende is het kabinet tot het volgende voorstel gekomen:

Tabel 2: JTF allocatie 2021–2027

Provincie (NUTS2)

COROP (NUTS3)

Bedrag mln EUR

Groningen1

Overig Groningen

€ 110

Oost-Groningen

€ 110

Delfszijl en Omgeving

€ 110

Noord-Holland

IJmond

€ 58,5

Zuid-Holland

Groot-Rijnmond

€ 58,5

Noord-Brabant

West Noord-Brabant

€ 58,5

Zeeland

Zeeuws-Vlaanderen

€ 58,5

Limburg

Zuid-Limburg

€ 58,5

 
 

€ 623

X Noot

1

In het geval van Groningen wordt afgesproken dat bij het maken van het transitieplan
ook Emmen wordt meegenomen, gezien de sterke link met het industriecluster Noord-Nederland.

Deze gebieden zijn in overeenstemming met het Klimaatakkoord en worden allen ook genoemd
door de Europese Commissie als gebieden die voor een zware transitieopgave staan.
Tevens geeft het kabinet hiermee uitvoering aan de motie van de leden Segers en Pieter
Heerma6 die stelt dat een substantieel deel van de JTF-middelen naar Groningen moet gaan.
Het kabinet is zich er terdege van bewust dat er een opgave ligt in Groningen, maar
tegelijkertijd is het helder dat daarnaast ook andere gebieden in Nederland voor een
klimaatopgave staan. Zoals blijkt uit het industriehoofdstuk van het Klimaatakkoord,
bestaat Nederland uit zes energie-intensieve industrieclusters met een grote verduurzamingsopgave,
verspreid over heel Nederland; de hierboven genoemde gebieden sluiten hier goed bij
aan.

Landsdelen konden zich vinden in de geselecteerde JTF-gebieden, maar met name landsdeel
West gaf aan dat ze de budgettaire toekenning onvoldoende vinden gezien de transitieopgave
waar dit landsdeel momenteel voor staat. Inmiddels heb ik ook een brief van de provincie
Zuid-Holland ontvangen.

De precieze verdeling van de middelen over de verschillende COROP-gebieden zal moeten
worden bezien bij het opstellen van de transitieplannen, zeker waar het gaat om COROP-gebieden
die in hetzelfde industriële cluster liggen, zoals Rijnmond en Moerdijk. Ook dient
binnen die plannen gekeken te worden naar gebieden die buiten het COROP-gebied vallen,
maar wel een sterke band hebben met het industriecluster, zoals Emmen binnen het cluster
Noord-Nederland.

Conform de moties van de leden Mulder en Dik-Faber7 en Segers en Pieter Heerma zal de komende tijd met deze gebieden in contact worden
getreden om invulling te geven aan de transitieplannen. Deze plannen zullen investeringen
bevatten in nieuwe technologieën of andere innovaties om dat gebied een economische
en duurzame impuls te geven en op arbeidsmarktinterventies. In principe dienen de
middelen gelijk (50% – 50%) te worden ingezet ten behoeve van arbeidsmarktbeleid/investeringen
die deze gebieden een nieuwe economische, duurzame impuls geven. Op basis van de plannen
zou echter iets van deze verdeling kunnen worden afgeweken. Bij deze plannen zal worden
gestreefd naar een zo goed mogelijke aansluiting met bestaand en toekomstig nationaal
en regionaal beleid.

De Europese Commissie moet nog instemmen met het JTF-transitieplan dat door het kabinet
in samenspraak met de regio’s wordt ingediend. Afspraken over de inzet van de Rijkscofinancieringsmiddelen,
die tijdens de augustusbesluitvorming voor het JTF zijn overeengekomen, zullen tijdens
een volgend bestuurlijk overleg worden gemaakt. Ik zal u hiervan op de hoogte houden.

REACT EU

In het Europees herstelpakket heeft de Commissie een nieuw initiatief gelanceerd onder
het regionaal beleid: «REACT EU». Dit is een verlenging van de huidige EFRO en ESF
(Europees Sociaal Fonds) programma’s met een periode van twee jaar en extra budget
voor deze periode, ter korte termijn bestrijding van de crisis die is ontstaan ten
gevolg van de COVID-19 pandemie. Tijdens het bestuurlijk overleg van 9 september was
al overeengekomen met de landsdelen de middelen uit REACT-EU 2021 gelijk te verdelen
over het EFRO en het ESF. Dit betekent dat er in 2021 voor EFRO 220 miljoen euro,
te verdelen is, conform de verdeling van de huidige EFRO periode. Er is daar bovenop
een bedrag van 30 miljoen euro beschikbaar voor Rijkscofinanciering, wat naar rato
over de landsdelen zal worden verdeeld.

Tabel 3: Verdeling REACT EU EFRO middelen 2021

 

Bedragen in mln EUR (lopende prijzen)

% volgens EFRO 14–20

Noord

44,9

20,4%

Oost

43,6

19,8%

Zuid

49,4

22,4%

West

82,5

37,4%

Totaal

220,4

100%

Met de regionale bestuurders is gedeeld dat, aangezien landsdeel Oost geen JTF-middelen
toegewezen heeft gekregen, ervoor gekozen is de EFRO-middelen uit REACT-EU 2022 naar
dat landsdeel te laten gaan. Voor 2022 resteert nog ongeveer 20% van het totale REACT-EU
budget, wat naar verwachting neer komt op ongeveer 55 miljoen euro. Hoeveel dit precies
zal zijn is echter nog onzeker, omdat dit wordt gebaseerd op statistische data in
2021. Als economisch herstel gunstiger uitvalt, kan dit bedrag lager uitvallen en
andersom.

Ik heb er vertrouwen in dat het kabinet met deze verdeling een evenwichtig pakket
heeft neergelegd waarbij rekening is gehouden met de doestellingen van de verschillende
fondsen. U zult spoedig geïnformeerd worden over de inzet van de Rijkscofinancieringsmiddelen
en ik zal u op de hoogte houden van de gesprekken met regionale partijen over hun
transitieplannen.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, M.C.G. Keijzer