Brief regering : Reactie op het advies van de Commissie voor Consumentenaangelegenheden (CCA) van de Sociaal-Economische Raad (SER) met betrekking tot directe import

26 643 Informatie- en communicatietechnologie (ICT)

Nr. 78 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 december 2020

Op 5 november 2019 heeft heb ik een adviesaanvraag ingediend bij de Commissie voor
Consumentenaangelegenheden (CCA) van de Sociaal-Economische Raad (SER) met betrekking
tot directe import. Ik heb uw Kamer per brief over deze adviesaanvraag geïnformeerd.1

Bijna driekwart van de Nederlandse consumenten zoekt, vindt, koopt, verkoopt of deelt
producten en diensten via online platforms.2 Tegelijkertijd neemt de omvang van de hoeveelheid producten die consumenten zelf
kopen van handelaren uit landen buiten de Europese Unie (EU) (hierna: derde landen)
toe. Deze «directe import», die vaak plaatsvindt via online platforms, betekent meer
keuze voor consumenten, maar brengt ook risico’s mee wat betreft de naleving van de
consumentenbeschermings- en productveiligheidsregels. Ook stuit de controle van pakketjes die onze grenzen
passeren uit derde landen op praktische beperkingen. Directe import heeft daarnaast
gevolgen voor het gelijke speelveld tussen in de Europese Economische Ruimte (EER)
gevestigde ondernemers die de regels naleven en buiten de EER gevestigde ondernemers.

De sterke groei van directe import en de bijbehorende gevolgen zijn aanleiding geweest
om een adviesvraag in te dienen bij de CCA, die als bijlage bij deze brief is gevoegd3. De vragen die ik aan de CCA heb gesteld, zijn:

1. Welke concrete mogelijkheden ziet de CCA, aanvullend op de inzet van de overheid,
voor het bedrijfsleven en consumentenorganisaties om het gelijke speelveld, de consumentenrechten
en de productveiligheid te bevorderen, naast het beter informeren van consumenten
over de gevolgen van directe import?

2. Wat zijn volgens de CCA noodzakelijke en/of wenselijke ontwikkelingen in het Nederlandse
en Europese beleid en toezicht op productveiligheid en consumentenrechten in het licht
van het groeiend aantal producten dat door directe import de Europese Unie binnenkomt?

3. Welke (juridisch bindende) verantwoordelijkheden in Europees verband voor platforms
komen volgens de CCA in aanmerking ten aanzien van het bevorderen van de productveiligheid
en consumentenrechten, als deze platforms rechtstreekse verkoop uit derde landen aan
consumenten faciliteren?

Op 22 juni 2020 heeft de CCA het advies »Directe import van buiten de EU: Gelijke
bescherming én gelijk speelveld!» vastgesteld.4 Uw Kamer heeft het advies ontvangen als bijlage bij de brief «Groeiende verantwoordelijkheden
van online platforms ten opzichte van consumenten».5 In deze brief heb ik ook de huidige inzet en beleidsvoornemens op het gebied van
directe import geschetst, die ik hieronder kort benoem.

• Op 16 juli 2021 treedt de nieuwe Markttoezichtsverordening6 in werking. Deze verordening regelt onder andere dat voor een groot aantal producten
een aanspreekpunt in de EU moet zijn waar toezichthouders terechtkunnen. Daarnaast
faciliteert deze verordening betere nationale en Europese samenwerking tussen productveiligheidstoezichthouders
in de EU. Dit gebeurt onder andere door de oprichting van zogeheten verbindingsbureaus.
Ook Nederland werkt aan de oprichting van zo’n bureau.

• Een soortgelijke verordening (kortgezegd: de CPC-verordening) is begin 2020 in werking
getreden voor consumententoezichthouders.7

• De Richtlijn betere handhaving en modernisering consumentenbescherming8 regelt daarnaast diverse nieuwe informatieverplichtingen voor online platforms en
zoekmachines ten opzichte van consumenten.

• Er zijn zelfreguleringsafspraken tussen webwinkels / online platforms en overheden
zoals de Product Safety Pledge (PSP)9. Ook op nationaal niveau maakt de NVWA afspraken met platforms over productveiligheid.

• In Europa zet ik in op een raamwerk van verantwoordelijkheden, passend bij de rol
die het platform ten opzichte van de consument speelt10. De invulling daarvan is in overleg met marktpartijen, toezichthouders en consumentenorganisaties
nog nader vorm te geven en is onderdeel van Europese onderhandelingen.

Ik spreek mijn waardering en dank uit voor het uitvoerige en constructieve advies
van de CCA. Het advies bevat veel nuttige informatie en aanbevelingen, die mij ondersteunen
bij mijn streven om de rechten van consumenten, de productveiligheid én het gelijke
speelveld bij directe import te versterken. Ik vind het ook belangrijk dat dit een
gedragen advies is, dat zowel gesteund wordt door de consumentenvertegenwoordiging
en ondernemersvertegenwoordiging van de CCA. In deze brief zal ik aangeven hoe ik
de adviezen van de CCA zal meenemen in mijn beleid. Ik ga in deze brief in op de zes
onderdelen waar de CCA haar aanbevelingen in heeft verdeeld.

Inhoudelijke reactie

De CCA verdeelt haar aanbevelingen in de volgende onderdelen:

1. Informatie en voorlichting aan ondernemers en consumenten

2. Online platforms: productveiligheid bij directe import

3. Toezicht op de productveiligheid en consumentenrechten

4. Gelijk speelveld tussen ondernemers binnen en buiten de EU

5. Samenwerking tussen toezichthouders

6. CE-markering en het Chinese CE-logo

1. Aanbeveling ten aanzien van informatie en voorlichting aan ondernemers

Aanbeveling CCA

De CCA beveelt aan om de informatievoorziening aan ondernemers in landen buiten de
EU te verbeteren.

Huidige inzet en reactie op aanbeveling

Ik onderschrijf deze aanbeveling en zie deze als ondersteuning van het huidige beleid.
Bij directe import gaat het om de verkoop van producten (al dan niet via platforms)
van aanbieders die niet in de EER zijn gevestigd. Dat brengt extra uitdagingen met
zich mee. Over informatievoorziening aan ondernemers die niet in de EER zijn gevestigd
zijn dan ook afspraken gemaakt met de deelnemende platforms aan de PSP. Er is ook
een rol voor overheden weggelegd. Zo werkt de Europese Commissie (EC) in het kader
van de vernieuwing van de Single Digital Gateway aan het makkelijker toegankelijk
maken van productveiligheidsregels. Ik ondersteun dit van harte. Het Ondernemersplein
en de Kamer van Koophandel bieden nu al aanvullende informatie.

2. Aanbevelingen ten aanzien van online platforms: productveiligheid bij directe import

Aanbevelingen CCA

De CCA doet verschillende aanbevelingen ten aanzien van online platforms om de positie
van de consument te versterken, ook bij producten die zij online buiten de EER kopen.
Zo adviseert de CCA onder andere om bij de herziening van de Markttoezichtsverordening11 online platforms in bepaalde gevallen als verantwoordelijke en aansprakelijke marktspeler
aan te merken. Ook adviseert de CCA om het «gat» in de e-Commercerichtlijn te dichten
op grond waarvan platforms nu vaak geen verantwoordelijkheid dragen voor de producten
die via het platform worden verkocht. Ook doet de CCA de concrete aanbeveling om wettelijke
maatregelen te treffen om op verzoek van een markttoezichthouder onveilige producten
binnen 24 uur uit hun online aanbod te verwijderen. Daarnaast doet de CCA aanbevelingen
ten aanzien van de PSP.

Huidige inzet

Mijn huidige inzet is gericht op het implementeren en optimaal benutten van de huidige
wet- en regelgeving, zoals de eerdergenoemde CPC-verordening en de Markttoezichtverordening.
Dit neemt niet weg dat, zoals aangekondigd in mijn brief over de groeiende verantwoordelijkheden
van online platforms ten opzichte van consumenten12, ik ook inzet op nieuwe Europese regelgeving. Dergelijke maatregelen moeten idealiter
ook gelden voor platforms van buiten de EU die zich richten op de Nederlandse of Europese
markt en waar consumenten (ook) via directe import producten of diensten kunnen kopen.
Vanwege het internationale karakter van de platformeconomie en de noodzaak van een
gelijk speelveld is het belangrijk dat dergelijke verantwoordelijkheden op Europees
en zo mogelijk mondiaal niveau verder worden geregeld. In haar nieuwe Consumentenagenda
kondigt de EC aan om in te zetten op een actieplan met China om de samenwerking op
het terrein van de productveiligheid van online verkochte producten te versterken.13 Ik juich dit toe.

Reactie op aanbevelingen

Ik beschouw de aanbevelingen van de CCA ten aanzien van het «gat» in de e-Commercerichtlijn
en ten aanzien van de Markttoezichtsverordening als ondersteuning van mijn Europese
inzet voor meer verantwoordelijkheden voor online platforms. Een ander belangrijk
traject dat ik in dit kader wil noemen is de aanstaande herziening van de Richtlijn
Algemene Productveiligheid.14 Zoals aangegeven is de invulling van onze inzet in overleg met marktpartijen, toezichthouders
en consumentenorganisaties nog nader vorm te geven. De aanbeveling van de CCA om online
marktplaatsen te verplichten onveilige producten binnen 24 uur te verwijderen is een
mooie, concrete invulling van verantwoordelijkheden waarvoor ik mij ga inzetten in
het kader van de herziening van de Richtlijn Algemene Productveiligheid.15 Ik ben op dit moment in gesprek met platforms over wat in dit kader werkbare termijnen
zijn.

De CCA beveelt mijns inziens terecht aan om voor alle online platforms de transparantie-
en informatieverplichtingen te versterken. Op dit vlak is het afgelopen jaar veel
gebeurd in Europese regelgeving, die daarmee voor een groot deel tegemoet komt aan
deze aanbeveling. De recent aangenomen Europese richtlijn die ziet op betere handhaving
en modernisering van de regels voor consumentenbescherming verduidelijkt een aantal
bestaande informatieverplichtingen, specifiek voor online platforms. Zo moeten platforms
onder meer aan consumenten laten weten of diegene die de goederen, diensten of digitale
inhoud op het platform aanbiedt, al dan niet een professionele handelaar is, op grond
van een door het platform van de handelaar gevraagde verklaring.16 Daarnaast moeten platforms consumenten informeren over de manier waarop de verplichtingen
met betrekking tot de overeenkomst worden verdeeld tussen de handelaar die de goederen,
diensten of digitale inhoud aanbiedt en het platform zelf.17 De bepalingen uit deze richtlijn moeten op 28 mei 2022 geïmplementeerd zijn.

De CCA doet ook aanbevelingen over communicatie richting de Europese Commissie betreffende
de PSP. De huidige PSP is in 2018 getekend door verschillende grote webwinkels / online
platforms.18 Ik vind de PSP een goed initiatief en waardeer het dat deze platforms zich hieraan
verbonden hebben. Ik ben het met de CCA eens dat zo'n afspraak pas zin heeft als die
wordt nageleefd. De naleving wordt dan ook gemonitord door de EC.19 In mijn inzet voor de herziening van de Richtlijn Algemene Productveiligheid pleit
ik ervoor om een gedeelte van de afspraken uit de PSP op te nemen in Europese regelgeving,
zodat deze bindend zijn en voor alle bedrijven gelden. Wat betreft consumentenrechten,
zoals bedenktijd en garantie, geldt dat momenteel al veel in dwingende wet- en regelgeving
is vastgelegd. Op gebieden waar de huidige consumentenregelgeving nog niet voldoende
bescherming biedt, zet ik in op passende, bindende Europese regelgeving.

3. Toezicht op de productveiligheid en consumentenrechten

Aanbevelingen CCA

De CCA beveelt aan om toezichthouders op productveiligheid, met name de Nederlandse
Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), te voorzien van meer financiële middelen. Ook
adviseert de CCA om deze middelen specifiek in te zetten voor het opsporen van onveilige
producten van buiten de EU, door middel van onderzoek naar het aanbod van producten
op onze markt die afkomstig zijn van buiten Europa en door het toezicht en nalevingscontroles
hierop te intensiveren. Ook beveelt de CCA aan om een meldpunt voor consumenten in
te stellen waar zij onveilige producten die via directe import zijn verkregen kunnen
melden.

Huidige inzet

Bij directe import gaat het meestal om individuele postpakketjes. Elke dag komen er
alleen al in de Nederlandse (lucht)havens circa 135.000 pakketjes ons land binnen.20 Deze kunnen onmogelijk allemaal gecontroleerd worden, zoals de CCA zelf ook opmerkt
in haar advies. Ik hecht er waarde aan te benadrukken dat voorkomen in dit geval beter
is dan genezen. De meest effectieve aanpak is dan ook om ervoor te zorgen dat onveilige
producten überhaupt niet worden aangeboden aan Nederlandse consumenten of dat consumenten
zelf besluiten deze producten niet te kopen.

Toezicht blijft echter altijd nodig en vormt het sluitstuk van het voorkomen dat ondeugdelijke
producten bij consumenten terechtkomen. Het is belangrijk dat de toezichthouders de
juiste instrumenten hiervoor hebben. Daarom bereid ik in het kader van de eerder genoemde
Markttoezichtsverordening wetgeving voor die toezichthouders meer mogelijkheden geeft
voor handhaving, onder andere door anoniem aankopen (op internet) te doen.

Reactie op aanbevelingen

De aanbeveling ten aanzien van de capaciteit en financiële middelen van toezichthouders
wordt meegenomen bij de uitwerking van de wetgeving ten aanzien van de Markttoezichtsverordening
door de verschillende departementen die verantwoordelijk zijn voor het toezicht op
productveiligheid.

De aanbeveling van de CCA over één centraal meldpunt voor klachten over productveiligheid
bij directe import neem ik over. Momenteel kunnen consumenten al terecht bij de individuele
toezichthouders21 als het gaat om klachten over productveiligheid en bij ACM Consuwijzer als het gaat
om klachten over consumentenrechten als garantie en bedenktijd. Met betrekking tot
klachten over de veiligheid van producten ga ik me ervoor inzetten om, zoals de CCA
voorstelt, één centraal meldpunt in te richten waar consumenten en bedrijven terecht
kunnen met een klacht of vraag over productveiligheid, inclusief productveiligheid
bij directe import.

Ik onderschrijf de wens van de CCA om sneller en robuuster op te kunnen treden tegen
ondernemingen buiten de EER die zich niet houden aan de geldende wet- en regelgeving.
De Europese consumententoezichthouders hebben op grond van de recent herziene CPC-verordening,
die begin 2020 van kracht is geworden, vergaande handhavingsbevoegdheden gekregen,
zoals het uit de lucht (laten) halen van de website van een verkoper of het daarop
(doen) plaatsen van een waarschuwing aan consumenten. De CCA adviseert daarnaast de
mogelijkheid tot het inroepen van hulp door de ACM van intermediaire partijen zoals
banken, als ook een wettelijke mogelijkheid om een onderneming tijdelijk te verbieden
om bepaalde handelsactiviteiten uit te voeren. Mocht de komende tijd op basis van
de ervaringen van de ACM blijken dat de nieuwe bevoegdheden op grond van de CPC-verordening
nog onvoldoende zijn, dan zal in dat geval bezien worden welke aanvullende maatregelen
nodig zijn.

4. Gelijk speelveld tussen ondernemers binnen en buiten de EU

Aanbevelingen CCA

Naast de belangen van consumenten schenkt de CCA in haar advies aandacht aan een gelijk
speelveld voor ondernemers. De hierboven besproken maatregelen voor betere naleving
en handhaving van de consumenten- en productveiligheidsregels, waaronder door online
platforms binnen en buiten de EU, dragen tevens bij aan een gelijk speelveld voor
producenten, winkeliers en andere marktdeelnemers die zich netjes aan deze regels
houden. De CCA noemt daarnaast nog twee andere onderwerpen die aandacht behoeven,
namelijk de btw-vrijstelling en regels rondom recycling (Waste Electrical and Electronic
Equipment» afgekort: WEEE).

Reactie op aanbevelingen

Ik ben het eens met de CCA dat de afschaffing van de btw-vrijstelling voor invoer
van zendingen van buiten de EU met een waarde van minder dan 22 euro een belangrijke
stap is richting een gelijk speelveld. Belangrijk is dat een dergelijke maatregel
zorgvuldig en effectief uitgevoerd kan worden door de Belastingdienst en post- en
pakketbedrijven, zodat deze afschaffing ook direct effectief zal zijn.22 Ik heb de aanbeveling over de erkenning tussen WEEE-systemen overgebracht aan het
Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), dat inhoudelijk verantwoordelijk
is voor de WEEE-regelgeving waarin bepalingen omtrent online verkoop zijn opgenomen.
Het Ministerie van IenW onderschrijft de aanbeveling van de CCA.

5. Samenwerking tussen toezichthouders

Aanbevelingen CCA

De CCA benadrukt het belang van samenwerking tussen de nationale markttoezichtautoriteiten
en buitenlandse toezichthouders, zowel op het gebied van consumentenbescherming als
productveiligheid. Daarnaast doet de CCA een aantal aanbevelingen ten aanzien van
de CPC-verordening en samenwerking tussen toezichthouders en consumentenorganisaties.
Ook doet de CCA aanbevelingen ten aanzien van Safety Gate, het Europese meldingssysteem voor gevaarlijke non-food producten (voorheen Rapex).
Hier kan volgens de CCA beter gebruik van worden gemaakt en de zoekfilters zouden
kunnen worden aangepast.

Huidige inzet en reactie op aanbevelingen

Samenwerking tussen toezichthouders is van groot belang, zowel nationaal als Europees.
De Markttoezichtsverordening en CPC-verordening bieden hiervoor ruime mogelijkheden.
De aanbeveling van de CCA past binnen mijn huidige inzet en zie ik daarom als een
aanmoediging om deze inzet voort te zetten. In Nederland zijn er vijf toezichthouders
die toezien op de veiligheid van producten.23 Deze toezichthouders werken nauw samen, onder meer in een periodiek overleg, aangevuld
met de Douane en de Inspectieraad. Ook komt er op grond van de eerder genoemde Markttoezichtverordening
een Europees netwerk van toezichthouders. Elke lidstaat richt hiervoor een verbindingsbureau
op, dat de nationale positie coördineert. Ook in Nederland is zo’n coördinatiepunt
in oprichting. Ik zal uw Kamer in het tweede kwartaal van 2021 informeren hoe Nederland
hieraan invulling geeft.

Ik ben het met de CCA eens dat alle betrokken markttoezichthouders die non-conforme
producten signaleren dit zouden moeten melden in het eerder genoemde Safety Gate.
Het delen van informatie op Europees niveau draagt namelijk bij aan eerdere signalering
van onveilige producten. De EC heeft in het voorjaar alle lidstaten hier ook toe opgeroepen
middels een brief. Ik heb er zorg voor gedragen dat de Nederlandse toezichthouders
dit signaal hebben ontvangen. De concrete suggesties van de CCA met betrekking tot
de structuur van Safety Gate (zoals de zoekfilters) zal ik overbrengen aan de EC.

De CCA benoemt in haar advies het belang van samenwerking tussen de Europese consumententoezichthouders
op basis van de CPC-Verordening. Dit is het centrale uitgangspunt, zo niet het bestaansrecht
van deze verordening. Met de CPC-verordening heeft de EU de beschikking over een robuust
stelsel van handhavingsbevoegdheden en samenwerking tussen toezichthouders. Daar heb
ik mij tijdens de onderhandelingen ook sterk voor gemaakt en vormt onderdeel van staand
beleid.

De CPC-verordening maakt onder meer expliciet dat effectieve opsporing van inbreuken
onder meer moet worden ondersteund met het uitwisselen van informatie tussen bevoegde
autoriteiten en de EC over handhavingsacties en klachten van consumenten. De CPC-verordening
erkent daarnaast dat de bestaande uitdagingen op het gebied van handhaving de grenzen
van de EU overstijgen en dat de consumentenbelangen moeten worden beschermd tegen
malafide handelaren die zijn gevestigd in derde landen. De vaststelling in de verordening
dat moet worden onderhandeld over internationale overeenkomsten met derde landen op
het gebied van wederzijdse bijstand («soepele samenwerking») bij de handhaving van
het consumentenrecht onderschrijf ik van harte.

De CCA adviseert daarnaast om de lijst van geharmoniseerde wetgeving van de EU als
bedoeld in Bijlage 1 van de CPC-Verordening uit te breiden. De eerstvolgende mogelijkheid
voor herziening van deze verordening is in 2023. De adviezen van de CCA op dit punt
zal ik bij deze herziening meenemen.

6. Aanbeveling ten aanzien van CE-markering en het Chinese CE-logo

Aanbeveling CCA

De CCA adviseert om een kleine aanpassing aan de CE-markering te doen zodat deze minder
lijkt op het «China Export» logo.

Huidige inzet en reactie op aanbeveling

CE-markering op producten is herkenbaar voor consumenten en handelaren en draagt bij
aan het vertrouwen in producten. Het is de bedoeling dat consumenten altijd kunnen
vertrouwen op de CE-markering. De CCA wijst erop dat de CE-markering in sommige gevallen
ten onrechte gebruikt wordt of verward wordt met valse logo’s of een logo dat voor
«China Export» zou staan. De Europese Commissie is verantwoordelijk voor de CE-markering.
Mijn ministerie zal de zorg over de verwarring over de verschillende beeldmerken onder
de aandacht brengen in Brussel via het unienetwerk voor productconformiteit dat per
januari 2021 zal starten in het kader van de Marktoezichtsverordening24.

Slotopmerkingen

Ik ben de CCA erkentelijk voor haar advies over directe import en de constructieve
suggesties en oplossingsrichtingen die daarin zijn aangedragen.

Uiteraard houd ik uw Kamer op de hoogte van de voortgang van de eerder genoemde Europese
trajecten die raken aan directe import, zoals de Digital Services Act package en de
herziening van de Richtlijn Algemene Productveiligheid.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, M.C.G. Keijzer