Brief regering : Zorgnorm SAR-helikopters en SAR-verbeterprogramma

Nr. 34
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 27 november 2020

De SAR-diensten (Search and Rescue) omvatten het 24 uur per dag, zeven dagen per week
garanderen dat in nood verkerende bemanningen en passagiers van schepen, luchtvaartuigen
en mijnbouwinstallaties of mensen betrokken bij andere activiteiten op zee snel kunnen
worden opgespoord en gered. Op 26 februari jl. heb ik u een brief gestuurd met de
resultaten van een onderzoek naar de kwaliteit van de dienstverlening van de SAR-helikopters
boven de Noordzee en de ruime binnenwateren1. In reactie op een aantal kritische kanttekeningen uit dat onderzoek heb ik aangekondigd
dat ik een beleidsevaluatie van de zorgnorm van de SAR-helikopterdienstverlening zou
laten uitvoeren door een externe partij, met daarbij een vergelijking met andere landen.
De beleidsevaluatie, uitgevoerd door Antea, heeft inmiddels plaatsgevonden. Het rapport
doe ik u bij dezen toekomen2.

Ik maak tevens van de gelegenheid gebruik om, conform de motie van de leden Paternotte
en Bruins3, uw Kamer te informeren over de voortgang van het SAR-verbeterprogramma.

Beleidsevaluatie zorgnorm

De centrale vraag van het onderzoek was: «Voldoet de huidige geformuleerde zorgnorm
helikopter inzet SAR zodat er sprake is van een adequate reddingseenheid?» Het antwoord
van Antea is dat de zorgnorm voldoet, gezien de SAR-inzet in de afgelopen vijf jaar
en de verwachte ontwikkelingen in de nabije toekomst. Het jaarlijkse aantal inzetten
van de SAR-helikopters is de afgelopen vijf jaar licht gestegen. Het is de verwachting
dat het aantal SAR-acties verder zal toenemen, onder andere door het toenemende aantal
windinstallaties op zee. Dit zal niet leiden tot een andersoortige hulpvraag voor
de helikopter, en de norm behoeft op dat vlak geen aanpassing.

Een van de onderzoeksvragen was om een vergelijking te maken met het buitenland. Er
heeft een vergelijking plaatsgevonden met vijf landen: Zweden, België, Duitsland,
Verenigd Koninkrijk en Denemarken. Uit de vergelijking blijkt dat Nederland goed scoort.
Met name in de nacht reageert Nederland snel met een notice-tijd van 20 minuten. De notice-tijd overdag is gelijk aan die in België, en vijf minuten langzamer dan in de drie
andere landen. Desondanks blijkt uit het rapport dat de helikopter de afgelopen vijf
jaar in alle geregistreerde gevallen tijdig ter plaatse was. Er is nauwe samenwerking
met de buurlanden. Zo heeft de Nederlandse Kustwacht de afgelopen jaren een aantal
keren de Belgische SAR-dienst bijgestaan, en in een verder verleden is dat ook andersom
gebeurd.

Het Antea-rapport bevat de aanbeveling dat de notice-tijd gedefinieerd zou moeten worden als de tijd die maximaal mag verstrijken tussen
de ontvangst van de melding en het daadwerkelijke vertrek van de helikopter. In het
nieuwe contract is de notice-tijd volgens de door Antea aanbevolen definitie gesteld op 20 minuten. Verder wordt
er een aantal aanbevelingen gedaan over de invulling van de zorgnorm. Deze punten
komen aan de orde in het programma van eisen bij de aanbesteding voor de nieuwe SAR-helikopter.
Het huidige contract loopt medio 2022 af. De wijze waarop invulling wordt gegeven
aan het programma van eisen wordt aan de markt overgelaten, maar er zijn wel incentives voor bepaalde keuzes die operationele voordelen voor de dienstverlening opleveren.

SAR-verbeterprogramma

Als bijlage bij de brief van 26 februari jl. heb ik u de resultaten gestuurd van het
onderzoek naar de dienstverlening met de SAR-helikopters. Noordzee Helikopters Nederland
(NHN) is voortvarend gestart met de implementatie van de aanbevelingen uit dat onderzoek.
Het verbeterprogramma is door Rijkswaterstaat onderdeel gemaakt van het verlengde
contract met NHN. De voortgang van het verbeterprogramma wordt periodiek door Rijkswaterstaat
in samenspraak met de Kustwacht getoetst. De aanbevelingen zijn inmiddels vrijwel
alle afgerond, met uitzondering van de aanbeveling ten aanzien van de werk- en rusttijdenregeling.
NHN is in overleg met de relevante toezichthouders over een legitieme regeling ten
aanzien van de werk- en rusttijden. Voor een uitgebreidere toelichting op de afzonderlijke
aanbevelingen verwijs ik u naar bijlage 1.

Ten slotte had ik toegezegd in de praktijk te laten testen of NHN aan de huidige zorgnorm
kan voldoen. Deze test is uitgevoerd. NHN heeft middels een praktijkproef aangetoond
in staat te zijn 16 personen gelijktijdig te kunnen redden. Deze praktijkproef is
met foto en video vastgelegd.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
C. van Nieuwenhuizen Wijbenga

BIJLAGE 1: STAND VAN ZAKEN SAR-VERBETERPROGRAMMA

Aanbeveling

Stand van zaken

Stel een door NHV directie gemandateerd SAR-verbeterprogramma op, inclusief budget,
resources en planning, leg dit toetsbaar vast, en houdt toezicht op de uitvoering
ervan. Betrek de Kustwacht in dit proces.

Het verbeterprogramma is door Rijkswaterstaat onderdeel gemaakt van het verlengde
contract met NHN1. De voortgang van het verbeterprogramma wordt periodiek door Rijkswaterstaat in samenspraak
met de Kustwacht getoetst.

Stel zeker dat een adequaat SAR Crew Resource Management (CRM) systeem met bijbehorende
taalvaardigheid in de SAR dienst wordt ingevoerd.

Nagenoeg alle bemanningen hebben inmiddels de benodigde trainingen doorlopen. Als
gevolg van de coronamaatregelen is afronding voorzien voor het einde van dit jaar.

Laat een legitieme NHV regeling ten aanzien van werk- en rusttijden opstellen, leg
deze toetsbaar vast, en deel deze met betrokkenen. Stel zeker dat voldaan wordt aan
deze regeling door intern toezicht in te regelen, met handhaving door NHV-directie.

NHN is in overleg met de relevante toezichthouders over een aangepaste regeling ten
aanzien van de werk- en rusttijden. Gelet op de specifieke operaties van de SAR-helikopter
wordt een ontheffing op de geldende wet- en regelgeving voorzien. Aan de ontheffing
zullen aanvullende voorschriften worden verbonden.

Stel een RI&E voor de SAR operatie op, leg deze toetsbaar vast, en deel deze met betrokkenen.
Stel zeker dat voldaan wordt aan deze RI&E door intern toezicht in te laten regelen,
met handhaving door NHV directie.

Is uitgevoerd.

Beschrijf de SAR operatie in volledigheid en detail in een SAR-OPS manual en laat
dit dienen als auditreferentie voor intern en extern toezicht.

De SAR-OPS manual is geactualiseerd en wordt regelmatig herzien.

Stel zeker dat, in afwezigheid van externe SAR regelgeving en toezicht, intern toezicht
door de QHSE afdeling van NHV wordt uitgevoerd op de SAR operatie, met handhaving
door NHV directie en rapportage van de aanpak en uitkomsten aan RWS.

Het interne toezicht door NHN is versterkt. NHN levert periodiek een rapportage aan
met daarin de uitkomsten van het intern toezicht opgenomen.

Toon de vereiste capaciteit voor het redden van 16 drenkelingen met twee helikopters
aan door middel van een demonstratie zoals gevraagd door de Kustwacht. In geval van
gebleken onvoldoende capaciteit: maak een EC175 van NHV helikopter gereed voor SAR
inzet bij grote calamiteiten, leg in het SAR OPS manual vast hoe wordt opgeschaald
bij grote calamiteiten.

NHN heeft middels een praktijkproef aangetoond in staat te zijn 16 personen gelijktijdig
te kunnen redden. Deze praktijkproef is middels foto en video uitvoerig vastgelegd.
De vereiste capaciteit is derhalve door de opdrachtnemer onomstotelijk vastgesteld.

Volg de interne meldingsprocedures zoals beschreven in het Safety Management Manual
(SMM) volledig op (inclusief melding indien van toepassing), en gebruik bij de opvolging
van meldingen uitsluitend Q-pulse. Organiseer in afwezigheid van regelgeving intussen
zelf interim extern toezicht.

De procedures omtrent de registratie van meldingen zijn aangepast en voor beide basissen
gelijkgetrokken. Voor het externe toezicht zal het NLR gevraagd worden ook het Safety
Management Systeem te auditen.

Pas het NHV Safety Management Manual (SMM) aan, zodra SAR-regelgeving en toezicht
door de Nederlandse staat zijn ingeregeld.

Zodra aanvullende specifieke wetgeving van kracht is, zal het SMM worden aangepast.
De Kamer is op 12 oktober over de stand van zaken ten aanzien van het operationeel
toezicht op de vliegende eenheden van de Kustwacht geïnformeerd.

Breidt de BowTie3-aanpak zoals gebruikt voor het loodswezen in Pistoolhaven uit met
analyses op de SAR operatie, en pas de uitkomsten toe op de SAR operatie.

De BowTie3-aanpak is doorgevoerd bij de aanpassing van de SAR Operations Manual en
de Safety Management Manual.

Los de in voorliggend rapport genoemde Cabin Safety tekortkomingen op.

De Cabin Safety issues zijn, op een na, opgelost. De laatste tekortkoming heeft betrekking
op een net voor opslag van losse spullen in de helikopters en wordt opgelost na afronding
van de certificering van dit net. Dit is naar verwachting voor het einde van het jaar
gereed.

Overweeg oplossingen voor verbeterde vliegveiligheid voortvloeiend uit de risico’s
van een korte vluchtvoorbereiding bij 20 minuten uitruktijd in de nacht.

Ten aanzien van de vluchtvoorbereiding zijn aanvullende maatregelen genomen om de
vliegveiligheid te bevorderen.

Realiseer een uniforme, degelijke en passende vluchtvoorbereiding op Den Helder.

In lijn met bovenstaand punt is de vluchtvoorbereiding op beide basissen gelijkgetrokken.

Breng de SAR operatie in Den Helder in overeenstemming met de operatie op Pistoolhaven,
in afwezigheid van regelgeving en toezicht.

De operations op beide basissen is gelijk in opzet. De operationele processen zijn
geharmoniseerd en zo nodig aangepast

Voer het werk- en rusttijden managementsysteem «ROS» dat door NHV gebruikt wordt op
Pistoolhaven ook in op Den Helder.

Beide basissen maken gebruik van hetzelfde managementsysteem «ROS»

Bestuur de operatie in Den Helder intensiever vanuit het NHV hoofdkantoor, en breng
deze operatie in overeenkomst met Pistoolhaven ten aanzien van goed werkgeverschap.

Door het management van NHN is een senior medewerker vanuit het hoofdkantoor aangesteld
om de verbeteringen voor de SAR-dienst door te voeren.

Haal alle twijfel over punten ten aanzien van goed werkgeverschap weg, en neem verregaand
de menselijke maat in acht bij voorvallen.

Rijkswaterstaat is door de directie van NHN uitvoerig geïnformeerd over de wijze waarop
NHN nadere invulling geeft aan haar rol als werkgever. Hierbij is geconstateerd dat
NHN een proactieve houding aanneemt en het welzijn van haar medewerkers vooropzet.
Rijkswaterstaat ziet er op toe dat de in de industrie gangbare «Just Culture» actief
uitgedragen wordt door NHN.

X Noot

1

Noordzee Helikopters Nederland voert de dienstverlening uit via het Belgische moederbedrijf
Noordzee Helikopters Vlaanderen (NHV).