Brief regering : Ondersteuning voedselbanken

Nr. 187
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 november 2020

Begin juni 2020 informeerde mijn voorganger u mede namens de Minister van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit, over de actuele stand van zaken rondom voedselbanken.1 Door de inzet van de voedselbanken, gemeenten en andere private en publieke partijen
bestonden er op het moment van verzenden van de brief thans vrijwel geen knelpunten
meer rond de inzet van vrijwilligers, de beschikbaarheid van voedsel en huisvesting.

Het kabinet stelde dit voorjaar vier miljoen euro beschikbaar als vangnet voor het
calamiteitenfonds van Voedselbanken Nederland (VBNL), voor het geval dit fonds op
enig moment ontoereikend is om corona-gerelateerde kosten van voedselbanken te kunnen
betalen. Tot op heden zijn de middelen in het calamiteitenfonds toereikend voor het
leveren van de benodigde steun aan de voedselbanken en is er nog geen aanspraak gemaakt
op de beschikbaar gestelde vangnet middelen.

In deze brief informeer ik u, mede namens de Minister van LNV, over de actuele stand
van zaken rond de voedselbanken (conform de toezegging van de Minister-President tijdens
de Algemene Politieke Beschouwingen aan het lid Segers). Ook geef ik u conform het
verzoek van de Vaste Commissie van SZW, een eerste reactie van het kabinet op de initiatiefnota
van de leden Slootweg en Bruins «Meer oog voor de voedselbank»2.

Actuele ontwikkelingen

In de zomer deelde VBNL met het actieteam voedselbanken, bestaande uit de Ministeries
van LNV en SZW, de VNG en VBNL, haar zorgen over een verwachte toename van het aantal
klanten door de gevolgen van de coronacrisis.

Het kabinet zet zich – samen met gemeenten en maatschappelijke organisaties – in om
financiële problemen van burgers en bedrijven zoveel mogelijk te voorkomen en terug
te dringen. Zo heeft het kabinet de afgelopen jaren actief geïnvesteerd in de aanpak
van armoede en schulden, onder meer via de brede schuldenaanpak en de ambities kinderarmoede.
In aanvulling hierop heeft het kabinet in het licht van de coronacrisis extra middelen
beschikbaar gesteld voor bijzondere bijstand en de aanpak van armoede en schulden.3

Helaas kunnen problemen niet altijd worden voorkomen. Er staat in Nederland gelukkig
een goede infrastructuur om mensen met financiële problemen te helpen, met een belangrijke
rol voor gemeenten en maatschappelijke organisaties. Het is van belang dat de voedselbanken
hun belangrijke functie kunnen blijven vervullen. Het kabinet waardeert het werk van
de voedselbanken. Zij leveren, dankzij de inzet van vele duizenden vrijwilligers,
een waardevolle bijdrage aan het tegengaan van voedselverspilling en aan het ondersteunen
van mensen met een laag inkomen.

Na de zomer deelde VBNL tevens het signaal dat steeds meer voedselbanken te maken
krijgen met een teruglopend voedselaanbod van lokale supermarkten. Supermarkten zetten
zich met succes in om verspilling van voedsel te beperken door bijvoorbeeld tegen
gereduceerd tarief producten te verkopen die nog beperkt houdbaar zijn. VBNL verwacht
dat ook op landelijk niveau de maatregelen om voedselverspilling te verminderen gevolgen
zullen hebben voor de voedselbanken.

Het tegengaan van voedselverspilling is een prioriteit van het kabinet, de stichting
Samen tegen Voedselverspilling en vele partners.4 Volgens VBNL lijkt de aanpak van voedselverspilling de afgelopen maanden in een
stroomversnelling te zijn geraakt. Dat is positief maar heeft mogelijk negatieve gevolgen
voor de verschillende voedselbanken. De voorziene problemen met de voedselvoorziening
zullen mogelijk worden versterkt door de verwachte sterke toename van klanten. Beide
ontwikkelingen zijn op dit moment niet goed te vangen in duidelijke cijfers of prognoses.

Ondersteuning voedselbanken

Het kabinet neemt de zorgen van de voedselbanken over de (verwachte) toenemende klantenaantallen
en (dreigende) voedseltekorten zeer serieus. Het kabinet ziet deze ontwikkelingen
als een maatschappelijk probleem. Daarom zal het kabinet samen met VBNL en andere
relevante partijen de aard en omvang van de problematiek nader in kaart brengen en
is vervolgens graag bereid om mee te denken over én bij te dragen aan een oplossing
van de problematiek.

Het kabinet zal hierbij graag gebruik maken van de waardevolle inzichten uit de initiatiefnota
van de leden Slootweg en Bruins. In de nota beschrijven de Kamerleden het ontstaan
en de toegevoegde waarde van de voedselbanken en de ontwikkelingen waar ze op dit
moment mee te maken krijgen. In de initiatiefnota wordt terecht aangegeven dat de
kracht van de voedselbanken zit in het feit dat zij op initiatief van de samenleving
zijn ontstaan. Het is niet de rol van de rijksoverheid om de werkzaamheden van de
voedselbanken over te nemen of om te treden in de samenwerking van de voedselbanken
met lokale overheden, maar om te bezien hoe dit initiatief versterkt kan worden. De
leden pleiten er daarbij voor om middelen uit ESF+ in te zetten voor versterking van
de rol van de voedselbanken.

Op dit moment is nog niet bekend hoe groot de toename van het aantal klanten bij de
voedselbanken zal worden en hoe groot de effecten van het aangescherpte beleid bij
marktpartijen om voedselverspilling tegen te gaan voor de voedselbanken zullen zijn.
Een eerste stap is om te komen tot een nadere analyse van de problematiek en een verkenning
van passende en haalbare oplossingen, op korte- en lange termijn. Het kabinet is bereid
om de eerder toegekende vier miljoen euro subsidie als vangnet in te zetten voor bredere
ondersteuning van de voedselbanken om te voorkomen dat op enig moment onvoldoende
voedsel voor voedselbanken beschikbaar is. Diezelfde bereidheid geldt voor de minimale
2% van de voor Nederland beschikbare ESF+ middelen die ten behoeve moet komen van
de meest behoeftigendoelgroep.5

Het kabinet gaat, mede gelet op de openstaande motie en toezegging aan het lid Bromet,
op korte termijn over de situatie en de mogelijkheden nader in gesprek met VBNL, partijen
in de voedselketen en gemeenten. Het kabinet zal de ontwikkelingen nauwlettend volgen
en wil hiertoe periodiek overleg voeren met VBNL om te bezien of het vangnet en de
maatregelen afdoende en doeltreffend zijn.

Het kabinet denkt op dit moment bijvoorbeeld aan het verkennen van het idee genaamd
Menukaart #Goedvoedsel van de Stichting Samen Tegen Voedselverspilling. Dit model
is erop gericht om bestaande reststromen, die in hun huidige vorm niet bruikbaar zijn
voor voedselbanken, door te verwerken naar lang houdbare, flexibel in te zetten producten.
Tevens is het kabinet voornemens om met voedselproducenten, leveranciers, distributeurs
en gemeenten te bespreken welke mogelijkheden zij zien om de voedselbanken te ondersteunen.

De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
B. van 't Wout