Brief regering : Stand van zaken voorbereidingen afloop overgangsperiode EU-VK en economische gevolgen

Nr. 6
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT EN DE MINISTER VOOR
BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 september 2020

Op verzoek van de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat informeren wij
u, mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken, over de stand van zaken met betrekking
tot de voorbereidingen op een situatie waarin de Europese Unie (EU) en het Verenigd
Koninkrijk (VK) niet tijdig tot een akkoord over het toekomstig partnerschap komen
(een no deal-scenario) en de negatieve economische gevolgen daarvan.

Voor een recent overzicht van de voorbereidingen op het aflopen van de overgangsperiode
verwijzen wij u naar de recente brief over dit onderwerp van de Minister van Buitenlandse
Zaken namens het kabinet.1 Hierin wordt ook ingegaan op de voorbereidingen die raken aan of doorwerken in de
economische gevolgen, zoals bijvoorbeeld de voorbereidingen op het gebied van markttoegang
en handel. Zoals ook in die brief aangegeven, zal er ongeacht de uitkomst van de onderhandelingen
na het aflopen van de overgangsperiode veel veranderen, ook als het wel lukt om afspraken
over het toekomstig partnerschap te maken. Daarom ligt de focus van het kabinet nu
op de readiness-voorbereidingen die nodig zijn in alle scenario’s.

Naast de inzet op een positieve afronding van de onderhandelingen, zet Nederland zich
op EU-niveau in voor tijdig overleg over de voorbereidingen op een no deal-scenario. Deze contingency-voorbereidingen zijn bedoeld om de meest nadelige effecten op te vangen indien de
EU en het VK niet tijdig tot een akkoord over het toekomstig partnerschap komen. Zulke
maatregelen kunnen van vergelijkbare aard zijn als in de vorige fase, toen de EU en
haar lidstaten zich op een mogelijke no deal voorbereidden tijdens de onderhandelingen over het terugtrekkingsakkoord. Ook de
voorbereidingen die hier nationaal voor nodig zijn, gaan onverminderd door. Hierbij
dient te worden opgemerkt dat de situatie niet geheel te vergelijken is met die van
de voorbereidingen op de no deal tijdens het tot stand komen van het terugtrekkingsakkoord. Het terugtrekkingsakkoord
biedt namelijk op een aantal beleidsterreinen reeds juridische zekerheid en de in
dat akkoord overeengekomen overgangsperiode heeft alle actoren extra tijd gegeven
om zich op de veranderende situatie voor te bereiden.

De economische gevolgen van het uittreden van het VK zijn afhankelijk van de voorwaarden
waaronder het VK en de EU het toekomstig partnerschap vormgeven. De kosten om handel
te drijven met het VK zullen na 1 januari 2021 hoe dan ook toenemen, nu het VK in
alle gevallen na afloop van de overgangsperiode niet meer deelneemt aan de interne
markt en de douane-unie.

Om de economische gevolgen van het uittreden van het VK en het aflopen van de overgangsperiode
per 1 januari 2021 te beperken, is het niet alleen van belang dat de publieke sector
zich op deze nieuwe situatie voorbereidt. Alle actoren die met het VK te maken hebben,
zowel bedrijven als instellingen en burgers, dienen zich voor te bereiden op de nieuwe
situatie per 1 januari 2021 na afloop van de overgangsperiode, die in alle gevallen
afwijkt van de bestaande situatie.

De voorlichting aan het bedrijfsleven, waaronder het mkb, heeft daarom in het bijzonder
de aandacht van het kabinet. Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het
Ministerie van Buitenlandse Zaken hebben samen met andere overheidsdiensten en private
partners dit jaar en ook afgelopen jaren veel acties ondernomen om ondernemers te
stimuleren (informeren, activeren en alerteren) zich tijdig voor te bereiden. Denk
bijvoorbeeld aan de in 2018 gelanceerde Brexit mediacampagne «Zorg dat Brexit jouw
bedrijf niet in de weg zit», die in januari en februari weer heeft gedraaid en afhankelijk
van de actualiteit ook dit najaar weer zal draaien, de activiteiten van het Brexitloket
zoals de Brexit Impact Scan (tot nu toe meer dan 108.000 keren geraadpleegd) en een
serie webinars. Ook hebben Douane, Belastingdienst en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
(NVWA), naast diverse andere activiteiten, in juli een brief gestuurd naar circa 76.000
ondernemers die zaken doen met het VK om hen te informeren over de gevolgen van het
aflopen van de overgangsperiode.

Het Centraal Planbureau (CPB) berekende in 2016 dat in een scenario waarbij een akkoord
uitblijft en er sprake is van terugvallen op WTO-handelsafspraken de kosten van Brexit kunnen oplopen tot 1,2% van het Nederlandse
bruto binnenlands product (bbp) in 2030. Wanneer ook de innovatie afneemt door verminderde
handel vanwege Brexit kunnen de kosten oplopen tot 2% van het bbp in 2030. In een
scenario waarbij er wel een akkoord tussen het VK en de EU tot stand komt, worden
de kosten van Brexit geschat op 0,9% van het Nederlandse bbp in 2030. Wanneer in dat
scenario ook de innovatie afneemt door verminderde handel vanwege Brexit bedragen
de kosten 1,5% van het Nederlandse bbp in 2030. Deze cijfers blijven onverminderd
relevant voor een schatting van de economische effecten op de langere termijn.

Het CPB heeft ook becijferd welke sectoren het zwaarst worden getroffen in een scenario
waarbij sprake is van een terugval op WTO-handelsafspraken. Dit zijn de voedselverwerkende industrie, de sector voor elektrische apparatuur,
de sector motorvoertuigen en -onderdelen en de chemiesector. Volgens het CPB zou Brexit
in deze sectoren tot tussen de 4,8% en 5,5% aan productieverliezen kunnen leiden als
er wordt teruggevallen op de WTO-handelsafspraken. Dit productieverlies kan met 40%
omlaag worden gebracht door een vrijhandelsakkoord met het VK. Het effect van de coronacrisis
op deze cijfers is niet bekend.

In de Macro Economische Verkenning van 20212 becijfert het CPB dat Nederland een daling van de goederenexport naar het VK ter
grootte van 2% kan ervaren in een scenario waarbij het VK en de EU geen overeenkomst
sluiten. Nederland kan een aanzienlijk deel van dit exportverlies, 43%, ongedaan maken
door verlegging van de handel naar andere EU-landen. Daarnaast exporteert Nederland
ook meer naar landen buiten de EU. Doordat exporten van het VK relatief duurder worden
door de hogere handelskosten, wordt Nederland zeer waarschijnlijk concurrerender ten
opzichte van het VK.

KPMG onderzocht in 2018 de kosten als gevolg van non-tarifaire handelsbelemmeringen
in een scenario waarbij de EU en het VK geen handelsovereenkomst sluiten en er wordt
teruggevallen op WTO-handelsafspraken. Uit dit onderzoek blijkt dat de jaarlijkse totale kosten voor het Nederlandse
bedrijfsleven om te voldoen aan douaneformaliteiten voor invoer en uitvoer van goederen
tussen het VK en Nederland zullen stijgen met 387 tot 627 miljoen euro.3 Deze kostenstijging geldt in het bijzonder voor de vleessector en snijbloemensector.
In de vleessector wordt een kostenstijging verwacht van ongeveer 0,7% tot 1,9% en
in de snijbloemensector van ongeveer 0,8% tot 1,3%.

Het kabinet blijft zich, mede gezien bovenstaande gevolgen, onverminderd inzetten
voor het bereiken van een akkoord met het VK maar ook voor een zo goed mogelijke voorbereiding
op het einde van de overgangsperiode, in EU- en nationaal verband en met alle partners.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
M.C.G. Keijzer

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking,
S.A.M. Kaag