Brief regering : Uitleg oploop opschalingskorting

Nr. 5
BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 september 2020

Tijdens het debat over de Voorjaarsnota (Kamerstuk 35 450, nr. 1) (1 juli jl. (Handelingen II 2019/20, nr. 90, items 3 en 6) waren er vanuit uw Kamer vragen over het verschil in de oploop van de opschalingskorting
in het gemeentefonds tussen het Rijk en het Centraal Planbureau (hierna: CPB). Met
deze brief kom ik mijn toezegging aan uw Kamer na om u over het verschil in de benaderingswijze
te informeren. Deze brief is afgestemd met het CPB voor wat betreft de uitleg over
het verschil tussen de reeks van het Rijk en de reeks van het CPB.

Achtergrond opschalingskorting

De opschalingskorting is tegen de achtergrond van de financiële crisis door het kabinet
Rutte-II ingevoerd. Deze korting was met name gebaseerd op schaalvoordelen: wanneer
gemeenten groter worden door herindeling of meer met elkaar gaan samenwerken zorgt
dit naar verloop van tijd voor lagere apparaatskosten (i.e. efficiencywinst).

Het huidige kabinet Rutte-III heeft de verplichte opschaling van gemeenten afgeschaft
en stuurt niet meer op herindelingen. Dit neemt niet weg dat er nog steeds gemeentelijke
opschalingen plaatsvinden. Dit kabinet heeft de opschalingskorting laten staan als
onderdeel van de totale budgettaire ontwikkeling van het gemeentefonds.

De opschalingskorting voor gemeenten loopt op van 2015 tot 2025. Aan het eind van
deze kabinetsperiode stond de korting voor € 460 mln. in de boeken. De korting loopt
op tot € 975 mln. in 2025.

Ook het kabinet is zich ervan bewust dat voor gemeenten de opschalingskorting in deze
financieel moeilijke tijden zwaar valt. Daarom heeft het kabinet in het licht van
corona besloten de oploop in de opschalingskorting voor gemeenten in de jaren 2020
en 2021 incidenteel te schrappen. Dit leidt tot een verhoging van de algemene uitkering
van het gemeentefonds van € 70 miljoen in 2020 en € 160 miljoen (€ 70 miljoen tranche
2020 + € 90 miljoen 2021) in 2021.

Opschalingskorting (in mln. euro)

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

2024

2025

2026 e.v.

1. Per jaar

60

60

60

60

60

70

90

110

130

135

140

0

2. Totale korting (kabinet)

60

120

180

240

300

370

460

570

700

835

975

975

3. Totale korting (kabinet) incl. bevriezing 2020/2021

60

120

180

240

300

300

300

570

700

835

975

975

Tabel 1: Raming tranches opschalingskorting, met 1) het jaarlijkse bedrag aan opschalingskorting,
2) de totale korting die dit oplevert (de jaarlijkse bedragen tellen bij elkaar op),
3) de totale korting die dit oplevert incl. bevriezing.

Verschil Rijk-CPB benadering opschalingskorting

Er is geen verschil in de ramingen van het CPB en het Rijk voor de huidige kabinetsperiode.
Wel verschilt de verdere oploop in de komende kabinetsperiode.

In de regel neemt het CPB in een middellangetermijnverkenning (MLT) voorafgaand aan
de verkiezingen de ombuigingen in een volgende kabinetsperiode mee die nu al zijn
verankerd in wetgeving. De opschalingskorting is op dit moment nog niet op een dergelijke
manier verankerd en wordt dus niet volledig meegenomen in de MLT (2022–2025). Bij
een nieuw regeerakkoord beoordeelt het CPB opnieuw op welke wijze het CPB de in het
regeerakkoord vastgelegde intensiveringen en besparingen in het gemeentelijk domein
meeneemt. Dezelfde systematiek heeft het CPB in de MLT voorafgaand aan de vorige verkiezingen
toegepast. In de MLT voorafgaand aan de verkiezingen in 2017 heeft het CPB om dezelfde
reden de oploop in de opschalingskorting in de jaren 2018–2021 niet meegenomen. Bij
de beoordeling van het regeerakkoord van Rutte III heeft het CPB de oploop van de
opschalingskorting voor de jaren 2018–2021 vervolgens wel meegenomen in de daaropvolgende
raming.

Het niet meenemen van de oploop in de opschalingskorting door het CPB is daarmee het
gevolg van de algemene regel van het CPB dat het in de MLT-raming voorafgaand aan
een kabinetsperiode de besparingen meeneemt die verankerd zijn in wet- of regelgeving.
Het is geen inhoudelijke beoordeling van de haalbaarheid van de opschalingskorting.

Tot slot

Zoals gezegd is het kabinet zich bewust van de financieel moeilijke tijden. Vanwege
corona wordt de oploop van de opschalingskorting incidenteel in 2020 en 2021 geschrapt.
Hiermee komt de aanvullende vergoeding van het kabinet aan decentrale overheden ten
opzichte van het pakket van 28 mei in totaal uit op € 777 miljoen voor 2020. Het is
aan een nieuw kabinet om te besluiten over de opschalingskorting voor 2022 en verder.

De Minister van Financiën,
W.B. Hoekstra