Brief regering : Halfjaarrapportage 2020 wederopbouw Sint Maarten en acties ter versnelling van de wederopbouw
34 773 Gevolgen van de orkaan Irma
Nr. 21
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Den Haag, 25 september 2020
Conform mijn toezegging tijdens het verzamel Algemeen Overleg over Koninkrijksaangelegenheden
d.d. 1 juli 2020 (Kamerstuk 35 300 IV, nr. 71) informeer ik uw Kamer middels deze brief over de acties van het kabinet om de wederopbouw
van Sint Maarten na de orkaan Irma te versnellen. Tevens bied ik hierbij aan het Semi-Annual
Report 2020 Sint Maarten Trustfonds (hierna: halfjaarrapportage 2020)1, conform mijn toezegging tijdens het Algemeen Overleg Wederopbouw Bovenwindse eilanden
d.d. 30 januari 2018 (Kamerstuk 34 773, nr. 9).
Algemeen
Tijdens de eerste helft van dit jaar is de voortgang van de wederopbouw beïnvloed
door externe gebeurtenissen. Ten eerste waren er de verkiezingen van januari jl.,
waarna medio maart een nieuwe regering aantrad. In die periode kreeg de hele wereld
te maken met de COVID-19 pandemie en de gevolgen daarvan. Voor Sint Maarten resulteerde
dit vanaf half maart in diverse beperkingen en een strikte lockdown van 5 april tot
begin juni. Veel lopende infrastructurele werkzaamheden moesten hierdoor worden stilgelegd.
Bovendien konden er vanaf 17 maart geen reizen meer plaatsvinden van en naar het eiland.
Hierdoor zijn internationale staf en ingehuurde deskundigen lange tijd niet in staat
geweest naar het eiland te reizen. Voor sommigen geldt nog steeds dat zij alleen op
afstand beschikbaar zijn. Hierdoor zijn verschillende trajecten vertraagd.
Voortgang wederopbouw
Ondanks de bijzondere omstandigheden in de eerste helft van het jaar is er vooruitgang
geboekt op het gebied van wederopbouw. Ik licht voor een aantal projecten toe wat
er in het afgelopen halfjaar gerealiseerd is.
Herstel van huizen, scholen en schuilplaatsen
Het herstel van huizen heeft tijdelijk stilgelegen als gevolg van COVID-19 en is,
zodra dit mogelijk was, weer opgepakt. Met het oog op het orkaanseizoen is prioriteit
gegeven aan de schuilplaatsen. Dit heeft ertoe geleid dat eind augustus een viertal
prioritaire schuilplaatsen orkaanbestendig zijn opgeleverd en klaar zijn voor gebruik.
De overige negen schuilplaatsen zullen in het eerste kwartaal van 2021 worden opgeleverd.
Het herstel van zes (van de twintig) scholen dat in oktober 2020 moet starten, wordt
volgens planning eveneens in het eerste kwartaal van 2021 afgerond. In februari 2020
zijn de herstelwerken voor het Radiosonde-gebouw van de Meteorologische Dienst afgerond
en het herstel van de politiebureaus is in een vergevorderd stadium.
Zoals ik in mijn brief d.d. 19 juni 2020 (Kamerstuk 34 773, nr. 20) aangaf, waren ultimo 2019 ruim 1.100 huizen gerepareerd met de inzet van Nederlands
hulpgeld, waarvan 669 door het Rode Kruis. De lopende programma’s van het National
Recovery Program Bureau (NRPB) en het Rode Kruis omvatten nu circa 400 woningen, waarvan
er sinds januari ruim honderd zijn gerealiseerd. Dat brengt het totaal aan gerepareerde
huizen met inzet van Nederlands hulpgeld op ruim 1.200 huizen.
Herstel luchthaven
De financiering van het herstel van de luchthaven is na veel vertraging aan de kant
van de overheid van Sint Maarten eind 2019 rondgekomen. Beperkingen als gevolg van
COVID-19 hebben het inkoopproces voor het verwijderen van de schimmel in de terminal
bemoeilijkt. Deze werkzaamheden moeten zijn afgerond alvorens met het herstel van
de luchthaven kan worden begonnen. In reactie op deze beperkingen is gezocht naar
creatieve oplossingen om de vertraging zoveel mogelijk te beperken. Door gebruik te
maken van een 3D opname van de terminal zijn bedrijven in staat gesteld de omvang
van het werk te bekijken. Het contract kan naar verwachting nog deze maand gegund
worden, waarna de saneringswerkzaamheden kunnen starten. De biedingsdocumenten voor
het herstel van de luchthaven worden binnenkort gepubliceerd. De werkzaamheden zullen
naar verwachting in het eerste kwartaal van 2021 beginnen.
Afvalproblematiek
De afvalproblematiek op Sint Maarten is al decennia problematisch. Binnen het trustfonds
zijn twee afvalprojecten. Eén project ziet toe op het beheer van de afvalberg en het
opruimen van puin – waaronder scheepswrakken – veroorzaakt door de orkanen. Het andere
project richt zich op een duurzame afvalstrategie. Er is overeenstemming over een
nieuwe aanpak voor de afvalberg en het beheer daarvan. In de stuurgroep van 8 september
jl. zijn er aanvullende middelen beschikbaar gekomen voor o.a. herhuisvesting om de
voortgang mogelijk te maken. Dit vraagt politiek commitment van Sint Maarten. Sint
Maarten en de Wereldbank werken nu aan de voorbereidingen voor de herhuisvesting van
omwonenden. Het is daarbij aan Sint Maarten om op korte termijn de plannen voor de
tegemoetkoming van getroffen huishoudens uit te werken en te starten met herhuisvesten.
De Wereldbank heeft Sint Maarten verzocht een high-level focal point aan te wijzen
die het herhuisvestingsproces, waarbij verschillende ministeries zijn betrokken, kan
bevorderen. Het contract voor de berging van de scheepswrakken is nagenoeg afgerond
zodat de berging van deze wrakken binnenkort van start kan gaan.
Trainings- en financieel ondersteuningsprogramma (EISTP)
Middels dit programma zijn personen die hun baan zijn kwijtgeraakt als gevolg van
orkaan Irma getraind als bouwvakker of voor een functie in de horeca; helaas is in
de laatste sector vanwege COVID-19 weinig werkgelegenheid op dit moment. Daarnaast
ontvangen zij financiële ondersteuning. Dit programma is zeer succesvol gebleken en
de beoogde resultaten zijn bereikt. In totaal hebben 1.979 deelnemers ondersteuning
gekregen, waarvan 69% vrouwen. Dit is meer dan de beoogde 1.800 deelnemers bij aanvang
van het project. De laatste deelnemers hebben in augustus hun trainingscertificaat
ontvangen, waarna dit onderdeel van het programma in september wordt afgerond. Onder
dit project wordt tevens een sociaal register opgezet om kwetsbare groepen beter in
beeld te krijgen en in geval van rampen sneller te kunnen helpen. Dit deel van het
project wordt naar verwachting afgerond in mei 2022.
Herstel ziekenhuis
De bouw van het nieuwe ziekenhuis werd noodgedwongen stil gelegd tijdens de lockdown
maar weer opgestart zodra dit mogelijk was. Uitbreiding van het zorgaanbod heeft ertoe
geleid dat het aantal verwijzingen naar ziekenhuizen in de regio sterk is gedaald.
In het kader van de COVID-crisis heeft het trustfonds met spoed vanuit het ziekenhuisproject
de aankoop van benodigde middelen zoals medische apparatuur, medicijnen en isolatiemogelijkheden
mogelijk gemaakt.
Enterprise Support Project
Het Enterprise Support Project is gestart op 11 augustus jl. met een digitale aftrap.
De eerste twee financiële instellingen hebben zich bij het project aangesloten. Dit
project ondersteunt het micro, midden- en kleinbedrijf in Sint Maarten door het beschikbaar
stellen van financiering middels een combinatie van leningen en giften. Het project
draagt bij aan het herstellen van de economie, waarin het micro, midden- en kleinbedrijf
een cruciale rol speelt, en aan het vergroten van de mogelijkheden van lokale financiële
instellingen.
Resources for community resilience (R4CR)
VNG International is op 31 juli jl. gestart met een project gericht op capaciteitsopbouw
van lokale NGO’s die bijdragen aan wederopbouw en vergroten van de weerbaarheid op
Sint Maarten. In dit project zullen NGO’s worden opgeroepen om projectvoorstellen
in te dienen die de lokale gemeenschap ten goede komen. Deelnemende NGO’s zullen worden
ondersteund bij het beheer en de monitoring van hun projecten. Hiermee worden de middelen
van het trustfonds eenvoudig toegankelijk gemaakt voor kleine lokale NGO’s. VNG International
verwacht de eerste call for funds deze maand uit te zetten.
Financieel
In totaal zijn acht projecten in uitvoering met een totale omvang van € 230,6 mln.
Het totaal aan gestorte middelen bedraagt € 262 mln. Waar aanvankelijk de uitbetalingen
slechts geleidelijk aan opliepen, is er sinds maart een duidelijk stijgende lijn te
zien. Op basis van de acht projecten in uitvoering verwacht ik nog dit jaar een derde
tranche van € 90 mln. te storten en een vierde tranche in 2021.
Bevorderen van de voortgang van projecten
U heeft mij gevraagd naar de acties van het kabinet om de wederopbouw van Sint Maarten
te versnellen. Ik deel met uw Kamer dat de wederopbouw langzamer verloopt dan gewenst.
Het is in het belang van de bewoners van Sint Maarten dat de projecten binnen acceptabele
doorlooptijden worden afgerond. En alhoewel Sint Maarten en de Wereldbank verantwoordelijk
zijn voor de uitvoering van de projecten, heeft het monitoren van de voortgang van
projecten en interveniëren waar mogelijk mijn voortdurende aandacht.
In algemene zin heeft Sint Maarten last van bepaalde zwakten die inherent zijn aan
kleine eilandstaten, zoals een beperkte markt, afhankelijkheid van buitenlandse aanvoer
van de meeste producten, een beperkte omvang van de beroepsbevolking, beperkte verzekerings-
en financiële mogelijkheden van lokale banken, een overheid met beperkte uitvoeringskracht
en een gebrek aan de benodigde expertise. In de praktijk betekent dit dat lokale bedrijven
vaak onvoldoende zijn toegerust om in aanmerking te komen voor grote infrastructuurprojecten.
Daarnaast is sprake van langdurige procedures voor werk- en verblijfsvergunningen.
De procedures van de Wereldbank worden als complex en tijdsintensief ervaren. Tot
slot constateer ik dat een gebrek aan daadkracht en zelfs tegenwerking aan de kant
van Sint Maarten leidt tot vertraging in de realisatie van een aantal projecten. Het
project om de luchthaven te herstellen is hiervan een voorbeeld.
De interventies richten zich op ondersteuning van Sint Maarten middels technische
assistentie, het wegnemen van belemmeringen waar mogelijk en het blijven aandringen
bij Sint Maarten en Wereldbank op daadkracht, focus op de prioritaire projecten, creativiteit
en pragmatisme. Herhaaldelijk heb ik met de regering van Sint Maarten gesproken als
besluiten of acties op projecten aan de kant van Sint Maarten uitbleven en dat zal
ik blijven doen. Ook in het Steering Comittee komt de voortgang van projecten nadrukkelijk
aan de orde. Een aantal interventies licht ik hier toe.
De oprichting van een lokaal kantoor van de Wereldbank op Sint Maarten zal de samenwerking
tussen de Wereldbank en Sint Maarten versterken. Lokale aanwezigheid biedt de mogelijkheid
om vroegtijdig knelpunten te onderkennen, een netwerk op te bouwen en te onderhouden
en direct te kunnen interveniëren. Het zetelverdrag dat lokale aanwezigheid van de
Wereldbank mogelijk maakt vereist aanpassing van de belastingwetgeving. Met Sint Maarten
wordt besproken of de dubbele belastingheffing, waar buitenlandse bedrijven en consultants,
die betrokken zijn bij uitvoering van trustfondsprojecten mee te maken hebben, in
deze aanpassing van de wetgeving kan worden opgelost. Hiervoor is door Nederland technische
assistentie geboden en de voorgestelde wetswijziging kan op korte termijn in behandeling
worden genomen. Het is aan Sint Maarten om deze wetgeving zo snel als mogelijk door
te voeren in het belang van de voortgang van de uitvoering van projecten.
Daarnaast ondersteunt Nederland de overheid van Sint Maarten en het NRPB met extra
capaciteit en specifieke expertise. Een voorbeeld is de inzet van de Royal Schiphol
Group bij de voorbereiding van het aanbestedingstraject voor de herstelwerkzaamheden
en detachering van een Chief Financial Officer. Het NRPB kan beroep doen op de benodigde
technische expertise voor de beoordeling van offertes en ten behoeve van het afvalproject
heb ik expertise en versterking van het Ministerie van VROMI aangeboden.
Tevens spreek ik de overheid van Sint Maarten aan op hun verantwoordelijkheid om het
proces rondom de verkrijging van werkvergunningen, verblijfsvergunningen, zakelijke
licenties voor buitenlandse werknemers en bedrijven aanzienlijk te versnellen. De
inzet van buitenlandse werknemers en bedrijven wordt als gevolg van lange doorlooptijden
vertraagd. Voor een aantal procedures is inmiddels afspraken gemaakt die leiden tot
een versnelling. Dit geldt helaas nog niet voor alle procedures.
Tegelijkertijd blijf ik ook met de Wereldbank in gesprek over de mogelijkheden voor
versnelling van de wederopbouwactiviteiten. Bijvoorbeeld door te zoeken naar pragmatische
oplossingen voor knelpunten in aanbestedingstrajecten. Dit heeft ertoe geleid dat
vier schuilplaatsen alsnog eind augustus zijn opgeleverd. De Wereldbank staat op verzoek
klaar om bij goedkeuring van het zetelverdrag direct te starten met het opzetten van
een lokaal kantoor op Sint Maarten.
Tot slot
Hoewel er sprake is van voortgang op een aantal projecten, verloopt de uitvoering
en implementatie van projecten nog steeds langzamer dan ik zou willen. Het voortdurend
monitoren van de voortgang van projecten en interveniëren waar nodig, is en blijft
dan ook noodzakelijk. Helaas is de afgelopen weken gebleken dat de COVID-19 pandemie
op het eiland nog niet onder controle is. Naast de bedreiging voor de volksgezondheid
is het aannemelijk dat ook de wederopbouw hier last van zal blijven ondervinden. Mijn
inzet om vertraging van de wederopbouw te voorkomen en te versnellen waar mogelijk
blijft dan ook onverminderd groot.
De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
R.W. Knops
Ondertekenaars
-
Eerste ondertekenaar
R.W. Knops, staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties