Brief regering : Ontwikkelingen nationaal en internationaal spoorvervoer voor reizigers

Nr. 902
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 21 september 2020

Met deze brief informeer ik u over een aantal ontwikkelingen voor nationale en internationale
treinreizigers. In deze brief wordt nader ingegaan op ondertekening van de verdragen
over grens- en beveiligingscontroles voor Eurostar, de toezegging aan uw Kamer om
een quickscan uit te laten voeren naar de spanningssluizen op de HSL, de motie van
het lid Moorlag over verbetering van de bereikbaarheid per spoor van het Thialfstadion,
de dienstregeling 2021 voor het hoofdrailnet, hoe (in verband met de coronacrisis)
wordt omgegaan met de prestaties van NS en ProRail in 2020, en tot slot de stand van
zaken met betrekking tot de midterm reviews van de concessies van NS en ProRail.

Eurostar: ondertekening verdragen grens- en beveiligingscontroles

Op 7 juli jl. zijn in Brussel door Nederland, Frankrijk, België en het Verenigd Koninkrijk
de twee verdragen over respectievelijk grenscontroles en beveiligingscontroles getekend
die een snellere treinreis naar Londen mogelijk maken. Het bijbehorende bilaterale
verdrag over grensbewaking tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk werd te Den
Haag op 10 juli jl. getekend. Dit pakket van drie verdragen is noodzakelijk om de
directe treindienst Nederland – Londen, waarbij reizigers niet meer in Brussel hoeven
uit te stappen voor paspoort- en beveiligingscontroles, te kunnen starten. De noodzakelijke
controles kunnen voortaan op Amsterdam CS en Rotterdam CS plaatsvinden, dat scheelt
een uur reistijd. In lijn met de motie van de leden Kröger en Ziengs van 14 juni 2018
(Kamerstuk 29 984, nr. 776) worden de twee vierlandenverdragen vanaf het moment van de ondertekening door Nederland
voorlopig toegepast. Zodra in Nederland de parlementaire goedkeuringsstukken gereed
zijn, zullen de drie verdragen, tezamen met de benodigde uitvoeringswetgeving, zo
spoedig mogelijk ter uitdrukkelijke goedkeuring aan uw Kamer worden overgelegd.

Eurostar onderhoudt momenteel nog een indirecte dienst tussen Nederland en Londen,
maar heeft aangegeven vanaf 26 oktober 2020 met twee directe diensten per dag tussen
Nederland en Londen te willen starten. Hierbij geldt wel dat de ontwikkelingen rond
corona wellicht tot gevolg kunnen hebben dat voor een latere startdatum voor deze
directe dienst kan worden gekozen.

Quickscan Spanningsluizen HSL-Zuid

Tijdens het AO Spoor van 4 april 2019 (Kamerstuk 29 984, nr. 848) heeft uw Kamer mij verzocht om een quickscan uit te laten voeren naar de spanningssluizen.
De doelmatigheid, het tijdspad, de globale kosten en vereiste manier van samenwerken
tussen partijen van het eventueel verplaatsen en vernieuwen van de spanningssluizen
– specifiek de sluizen bij Zevenbergschenhoek en Hoofddorp – staan hierin centraal.
ProRail heeft in samenwerking met NS deze quickscan uitgevoerd. Bijgaand treft u het
resultaat hiervan, inclusief de review van een onafhankelijke externe partij1.

Op basis van de stukken moet ik concluderen dat het op dit moment niet opportuun is
om hier een verkenning voor te starten. De quickscan heeft onvoldoende aangetoond
dat het verkorten van de spanningssluizen op dit moment zal leiden tot significante
verbeteringen van de prestaties op de HSL. Een belangrijk element is het effect van
de introductie van de ICNG. Deze stroomt naar verwachting in 2022 volledig in op de
HSL en van de ICNG mag een betere prestatie worden verwacht op de overgangen dan het
huidige TRAXX materieel. Als de ICNG rijdt zal de meerwaarde van een verkenning naar
de spanningssluizen opnieuw worden beoordeeld.

Motie van het lid Moorlag over verbetering van de bereikbaarheid per spoor van het
Thialfstadion

Met NS en de verschillende regio’s voer ik regelmatig gesprek om te zien of en hoe
we verschillende wensen kunnen waarborgen. Zo is afgelopen juni, mede naar aanleiding
van de motie van het lid Moorlag (Kamerstuk 35 300 A, nr. 46), met de regio de mogelijkheid besproken om tijdens evenementen te stoppen bij Heerenveen
IJsstadion. Net als bij vorige besprekingen constateren partijen echter dat dit in
de komende periode nog niet mogelijk is, zonder de aansluiting op de regionale lijnen
te verliezen, waardoor meer reizigers erop achteruit gaan in plaats van vooruit. Wanneer
in de toekomst significante wijzigingen in de dienstregeling plaatsvinden, ontstaan
hier wellicht nieuwe mogelijkheden voor. Met NS en de regio blijf ik dan ook in gesprek
om te bezien wanneer stoppen bij Heerenveen IJsstadion tijdens evenementen wel mogelijk
kan zijn en onder welke voorwaarden. Om in de tussentijd zorg te dragen voor een goede
bereikbaarheid van schaatsevenementen voor fans die gebruik willen maken van het openbaar
vervoer bieden Thialf, Arriva en NS ook in 2020 een combiticket aan voor trein, bus
en stadion, inclusief een snelle, rechtstreekse bus (de Thialf-express), vanaf station
Heerenveen.

Dienstregeling 2021

Zoals ik heb aangegeven in mijn brief van 14 mei jl. rijdt NS per 1 juni met een optimale
inzet van personeel en materieel een zo maximaal mogelijke dienstregeling.2 Vanaf 29 juni heeft NS het nachtnet en de laatste ontbrekende treinen toegevoegd
aan de dienstregeling. Daarmee is de dienstregeling weer hetzelfde als voor het begin
van de coronacrisis. In december 2020 gaat de dienstregeling voor het jaar 2021 in
werking treden. Hiervoor heeft NS, net als alle andere spoorvervoerders, in april
jl. een capaciteitsaanvraag ingediend bij ProRail. De dienstregelingsaanvraag voor
2021 bouwt in grote mate voort op de dienstregelingen uit voorgaande jaren. Zo zijn
ook dit jaar de binnenlandse veranderingen bescheiden: voor ongeveer 99% van de reizigers
blijft de dienstregeling hetzelfde. Dit is echter nog wel afhankelijk van verdere
ontwikkelingen ten aanzien van COVID-19. Daarover is overleg met vervoerders.

Er staat vooral een aantal regionale verbeteringen in de planning. Zo verbetert de
overstap voor sprinterreizigers in Tiel en in Baarn. Ook gaan op zondagen meer sprinters
tussen Nijmegen en ’s-Hertogenbosch rijden. Daarnaast zijn er internationaal ook een
aantal veranderingen. De belangrijkste veranderingen daarvan licht ik hieronder kort
toe.

Kortere overstap in Tiel

Met het opleveren van de nieuwe infrastructuur in augustus 2020 rond Geldermalsen
heeft NS de overstap in Tiel tussen de sprinters van en naar Utrecht en de stoptrein
van en naar Arnhem verbeterd. NS realiseert dit door het wisselen van de eindbestemmingen
Tiel en ’s-Hertogenbosch binnen de vier sprinters vanuit Utrecht Centraal. Het verbeteren
van deze overstap was een belangrijke wens vanuit de regio en de regionale vervoerder,
aangezien sinds de dienstregeling 2018 de overstaptijd in Tiel langer was geworden.
Ook past deze verbetering in het faciliteren van de deur-tot-deurreis.

Betere overstap Baarn in de spits

De overstaptijd tussen de sprinters in Baarn bedraagt bijna een half uur. Dankzij
nieuwe infrastructuur kunnen de sprinters tussen Naarden-Bussum en Baarn sneller rijden.
Hierdoor kan NS op station Baarn een korte overstap van enkele minuten creëren in
de spitsrichting met de sprinter uit Soest en Den Dolder.

Brussel, Berlijn, Parijs, Londen en Innsbruck/Wenen

NS gaat in samenwerking met Thalys een aantal treinen verlengen, zodat – vooral op
vrijdag en zaterdag – meer reizigers met de Thalys-trein naar Brussel en Parijs kunnen.
Ook gaan NS en Thalys door de week de treinen zo spreiden dat meer ruimte is voor
reizigers vroeger én later op de dag. Door de inzet van materieel op populaire tijdstippen,
wordt er rond het middaguur één directe frequentie minder gereden. NS is daarnaast
met Eurostar in gesprek om in de dienstregeling 2021 het aantal dagelijkse treinen
naar Londen verder uit te breiden naar vijf. De precieze uitwerking is afhankelijk
van ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk ten aanzien van COVID-19. Naar aanleiding
van de quick scan IC Berlijn die uw Kamer op 31 januari 2019 heeft ontvangen3 wordt als eerste versnellingsstap de reistijd naar Berlijn voor enkele treinen per
dag met 10 minuten ingekort4. De voorbereidingen om per dienstregeling 2021 de bestaande nachttreinverbinding
Wenen/Innsbruck – Düsseldorf naar Amsterdam en vice versa door te rijden, bevinden
zich in de afrondende fase. Deze nachttrein gaat dagelijks rijden en reizigers kunnen
instappen in Amsterdam, Utrecht en Arnhem.

Prestaties NS en ProRail in 2020 in verband met de coronacrisis

Op 7 mei jl. heb ik uw Kamer geïnformeerd over de prestaties van NS in 2019 (Kamerstuk
29 984, nr. 893). Daarbij heb ik aangegeven dat het door de huidige crisissituatie nog niet duidelijk
is hoe het beeld over 2020 eruit zal zien en dat ik met NS en ProRail bespreek hoe
ik omga met niet nagekomen verplichtingen die aantoonbaar het gevolg zijn van COVID-19
en/of het handelen in de geest van het OV-protocol. Zo heb ik bijvoorbeeld niet handhavend
opgetreden tegen het feit dat de (verstevigde) basisdienstregeling, die NS in de afgelopen
periode reed, niet aan alle eisen uit de vervoerconcessie voldeed. Inmiddels rijdt
NS vanaf 29 juni 2020 weer de volledige dienstregeling, is vanaf 1 juli 2020 de volledige
zitplaatscapaciteit beschikbaar en voldoet NS weer aan nagenoeg alle concessie-verplichtingen.
Dat is van belang omdat de concessie de basis is én blijft voor de dienstverlening
van NS en ook de meetlat waarlangs de prestaties van NS worden beoordeeld.

De prestaties van NS en ProRail over 2020 beoordeel ik in het voorjaar van 2021 aan
de hand van de jaarverantwoording die ik dan van hen ontvang. Dan zal duidelijk zijn
wat de impact van COVID-19 en/of het handelen in de geest van het OV-protocol op de
prestaties is geweest. Tegen deze achtergrond verwacht ik dat NS en ProRail, zoals
gebruikelijk, mij op transparante wijze blijven rapporteren over de operationele prestaties,
tenzij dat niet mogelijk is als gevolg van de maatregelen die NS en ProRail in het
kader van COVID-19 nemen. Zoals ik op 14 mei jl. aan uw Kamer heb gemeld is het bijvoorbeeld
niet mogelijk om enquêtes in de trein af te nemen voor het meten van de klanttevredenheid
van de reiziger.5 Dat betekent dat er voorlopig geen cijfers zijn op de prestatie-indicatoren hierover.6 Om toch een beeld te kunnen krijgen van de klanttevredenheid verricht NS wel via
digitale middelen metingen.

Midterm review van de concessies van NS en ProRail

Op 12 juni jl. heb ik uw Kamer geïnformeerd over de resultaten van de midterm reviews
van de concessies van NS en ProRail.7 In deze brief heb ik toegezegd u nog nader te informeren over de actualisatie van
de vervoerconcessie van NS en de herijking van prestatie-indicatoren van ProRail.
Ik verwacht dit voor het kerstreces te doen. Ik stuur u dan ook de toegezegde onafhankelijke
toets van de groeicijfers die NS hanteert en de manier waarop die zich eventueel zou
moeten vertalen in de prestatieafspraken voor de komende jaren.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
S. van Veldhoven-van der Meer