Brief regering : Reactie op verzoek commissie over de uitkomst van de internationale donorconferentie voor Syrië van 30 juni 2020 in Brussel en op de inhoud van de petitie van Save the Children Nederland met betrekking tot psychosociale steun voor kinderen in Syrië

Nr. 300 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 september 2020

Naar aanleiding van het verzoek van de algemene commissie voor Buitenlandse Handel
en Ontwikkelingssamenwerking informeer ik u hierbij over de uitkomst van de internationale
donorconferentie voor Syrië van 30 juni 2020 in Brussel en reageer ik tevens op de
inhoud van de petitie van Save the Children Nederland met betrekking tot psychosociale
steun voor kinderen in Syrië.

Uitkomst van de internationale donor conferentie voor Syrië

Op 30 juni jl. vond de vierde «Brussel conferentie» over Syrië en de regio plaats,
georganiseerd door de EU en de VN. Vanwege COVID-19 vond de conferentie op virtuele
wijze plaats. Ruim 80 delegaties van verschillende landen, internationale organisaties
en VN-instituties namen deel.

Er is tijdens de ministeriële dag op 30 juni uitgebreid gesproken over de impact van
COVID-19 in de regio, de voortgang van het politieke proces, de verlenging van cross border hulp en sancties. De hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en
veiligheidsbeleid sinds 2019 Borrell (EU HV) benadrukte de humanitaire uitzonderingen
binnen het Europese sanctiepakket en de verantwoordelijkheid van het Syrische regime
voor de huidige economische crisis. Tevens spraken de meeste deelnemers steun uit
voor het huidige Genève-proces, inclusief het constitutioneel comité, ondanks de weinige
vorderingen binnen het politieke proces. VN-gezant Pedersen hoopt eind augustus de
derde ronde van dit comité te faciliteren. Mede gezien de instabiele situatie in Syrië
werd terugkeer van Syrische vluchtelingen dit jaar minder prominent benoemd. Veel
landen spraken hun steun uit voor het principe van non-refoulement en de noodzaak tot de veilige, vrijwillige en waardige terugkeer naar Syrië. De Nederlandse
interventie benadrukte het belang van het politieke proces onder leiding van VN-gezant
Pedersen en van gerechtigheid voor een duurzaam stabiele toekomst voor Syriërs.

In de weken voorafgaand aan de conferentie werden verschillende bijeenkomsten op deelthema’s
georganiseerd. Nederland organiseerde in samenwerking met Duitsland, gemodereerd door
een vertegenwoordiger van UNICEF, een bijeenkomst over Mental Health and Psychosocial Support (MHPSS) voor kinderen en jongeren. Tijdens de bijeenkomst, bezocht door meer dan
200 deelnemers, benadrukte Nederland het belang van geestelijke gezondheidszorg en
psychosociale steun als integraal onderdeel van een crisisrespons, en voor de weerbaarheid
van getroffen personen en gemeenschappen. Twee videoboodschappen, van Duitse Parlementaire
Staatssecretaris Maria Flachsbarth en Deense Minister voor Ontwikkelingssamenwerking
Rasmus Prehn, zetten deze boodschap verder kracht bij. Lokale uitvoerders van MHPSS
programma’s in de Syrië regio deelden hun ervaringen en benadrukten het belang van
de integratie van MHPSS in beleid ten aanzien van de regio. Tevens was Nederland betrokken
bij de organisatie van een bijeenkomst over slachtofferparticipatie en gerechtigheid.
In dit kader heeft Minister Blok een bijdrage geleverd aan een campagne op sociale
media om aandacht te vragen voor gerechtigheid (#justicesyriamatters).

Na ruim negen jaar conflict en ontheemding, blijven de noden in Syrië en de buurlanden
torenhoog. Meer dan 80% van de Syrische bevolking in Syrië leeft onder de armoedegrens
en velen van de ruim vijf miljoen Syrische vluchtelingen in de regio leven in moeilijke
leefomstandigheden. In totaal is er tijdens de conferentie 6,9 miljard euro steun
toegezegd om de noden in Syrië en de buurlanden te verlichten. Met dit bedrag blijft
de steun ten opzichte van voorgaande jaren nagenoeg gelijk en blijft de EU de grootste
humanitaire donor aan de regio. Nederland heeft geen additionele toezeggingen gedaan
bovenop de huidige humanitaire hulp in Syrië en de lopende meerjarige steun aan Syrische
vluchtelingen en hun kwetsbare gastgemeenschappen in Turkije, Libanon, Jordanië, Irak
en Egypte.

Reactie op de petitie van Save the Children Nederland m.b.t. psychosociale steun voor
kinderen in Syrië

De dag voorafgaand aan bovengenoemde ministeriële conferentie overhandigde Rasha,
een 17-jarige Syrische jonge vrouw in Nederland, mij persoonlijk een policy brief van Save the Children over de psychosociale noden van Syrische kinderen. Het is een uiterst zorgwekkend document dat de
enorme impact van het conflict en gerelateerde ontheemding op de psychosociale veiligheid
van Syrische kinderen in kaart brengt. Tegelijkertijd kunnen de bevindingen op het
gebied van psychosociale onveiligheid niet als een verassing komen: Syrische kinderen
lijden al negen jaar onder de destructieve gevolgen van de oorlog zonder de reële
mogelijkheid om hun eigen, veilige toekomst vorm te geven. Bovendien is er naar schatting
slechts één psychiater voor elke 250.000 Syriërs. Save the Children geeft aan dat
gedachten over eventuele terugkeer leiden tot paniekaanvallen, bedplassen, gevoelens
van angst en zelfisolatie. Met het oog op duurzame oplossingen voor Syrische ontheemden,
vraagt dit ons aller aandacht.

Nederland maakt zich sterk voor betere integratie van MHPSS bij noodhulp en opvang
in de regio. Daarnaast wordt vanuit Nederland speciale aandacht gevraagd voor kwetsbare
groepen zoals kinderen. De aanbevelingen van Save the Children zijn daarmee duidelijk
geïntegreerd in ons beleid. MHPSS is geen luxe; het moet een essentieel deel van humanitaire
hulpverlening en ontwikkelingssamenwerking zijn. Nederland steunt met name initiatieven
op het gebied van psychosociale hulp als onderdeel van basisfinanciering aan organisaties
als UNICEF, UNHCR, ICRC/IFRC, en via de Dutch Relief Alliance (DRA). Door het geven
van basisfinanciering hebben organisaties de flexibiliteit om hulp te bieden waar
en hoe zij dat nodig en effectief achten. Binnen opvang in de regio programmering
op het gebied van onderwijs, werkgelegenheid en bescherming worden partners ook nadrukkelijk
gevraagd MHPSS te integreren.

Daarnaast financiert Nederland op kleine schaal een aantal concrete programma’s specifiek
op het gebied van MHPSS. In Noord-Libanon bijvoorbeeld, steunt Nederland UNHCR met
een vierjarig project (2019–2022) op het verbeteren van de geestelijke gezondheid
en het psychosociale welzijn door het verlenen van geestelijke gezondheidsdiensten
en psychosociale ondersteuning in de gemeenschap, en door capaciteitsopbouw van gezondheidswerkers,
rechtshandhavingspersoneel en vrijwilligers in de gemeenschap. In het eerste jaar
zullen hier 2200 Syrische vluchtelingen en 300 kwetsbare Libanezen mee worden bereikt,
waarvan 400 kinderen. Ook in Jordanië zet Nederland zich hier voor in. Samen met het
Ministerie van onderwijs en UNICEF werkt Nederland aan het verbeteren van de veilige
leeromgeving van kinderen door te investeren in de kennis en capaciteiten van schooldirecteuren,
leraren, ouders en leerlingen zelf. Tevens draagt Nederland bij aan het integreren
van psychosociale hulp in informele leeromgevingen voor kinderen die geen toegang
hebben tot het formele schoolsysteem.

Nederland zet zich actief in om dit onderwerp ook in internationaal verband een prominente
plek te geven. Nederland pleit voor betere integratie van geestelijke gezondheid en
psychosociale steun bij humanitaire coördinatie en responsmechanismen en het verbeteren
van financiering en capaciteitsopbouw. In dit proces beoogt Nederland ruimte te creëren
binnen nationale en internationale fora om de stem van kinderen en jongeren op een
zo veilig mogelijke wijze mee te nemen. Tijdens de internationale conferentie over
MHPSS op 7 en 8 oktober 2019 heeft Nederland het belang van geestelijke gezondheid
en psychosociale steun internationaal beter kunnen positioneren en gezorgd voor uitwisseling
en leren tussen ervaringsdeskundigen, experts, noodhulpverleners en donoren. Op 3 november
organiseert Nederland tevens het Youth@Heart virtuele forum waarin jongeren centraal
staan. Tijdens dit forum zal het thema MHPSS speciale aandacht krijgen en de stem
van jongeren op dit onderwerp vertegenwoordigd worden door jongeren zelf en vertegenwoordigers
van Save the Children en Warchild.

Save the Children benadrukt tevens dat het essentieel is dat financiering lokale gemeenschappen
en nationale systemen versterkt en dat de geboden zorg cultuursensitief en toegankelijk
is voor alle Syrische vluchtelingen. In dit kader zet ik mij als «Eminent Person»
voor de Grand Bargain in om de samenwerking met lokale actoren te verbeteren, onder
andere via de DRA programma’s.

Duurzame politieke oplossing

Een duurzame oplossing voor het conflict in Syrië is een politieke oplossing. Nederland
blijft zich dan ook actief inzetten voor het vredesproces dat wordt geleid door de
Verenigde Naties, waarbij het opstellen van een nieuwe Grondwet met oog voor de verschillende
partijen in Syrië centraal staat. Een nieuwe poging om deze verschillende partijen
gezamenlijk aan tafel te krijgen wordt eind augustus ondernomen. De afgelopen maanden
is dit grondwettelijk comité in Genève door Covid-19 nauwelijks van de grond gekomen.
Voor Nederland is het vooral van belang om gerechtigheid voor slachtoffers van dit
conflict na te streven. De begane misdaden tegen de menselijkheid in Syrië kunnen
niet onbestraft blijven en zijn essentieel om een duurzame vrede in de toekomst mogelijk
te maken.

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking,
S.A.M. Kaag