Brief regering : Voortgangsbrief chroom-6 voorjaar 2020

Nr. 168
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG EN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN
EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 juli 2020

In deze brief informeren wij u over de voortgang van de geplande maatregelen van de
rijksoverheid met betrekking tot chroom-6. Wij doen dit mede namens de Staatssecretaris
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Staatssecretaris van Defensie, de
Minister en Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en de Minister voor
Rechtsbescherming.

Onder coördinatie van het Ministerie van VWS bespreken de departementen periodiek
de voortgang van de maatregelen. Er wordt informatie uitgewisseld over lopende zaken
en bezien wordt of er aanvullende maatregelen zijn vereist. Deze brief geeft een overzicht
van lopende en uitgevoerde acties en van welke departementen bij deze acties betrokken
zijn.

Consumentenbeleid

De consumentenveiligheid is afdoende gewaarborgd; het risico voor consumenten is beperkt,
zo bleek uit het RIVM-onderzoek van april 2019.1 In september 2019 is de informatiepagina over chroom-6 op waarzitwatin.nl gelanceerd, met als doel consumenten beter op de hoogte te stellen van de potentiële
risico’s. Het gaat dan met name om het vergroten van het bewustzijn dat chroom-6 soms
kan ontstaan bij hoog energetische werkzaamheden aan verchroomde of met chroom behandelde
voorwerpen.

Verkenning chroom-6 in medische implantaten

Het RIVM heeft in opdracht van VWS een verkenning gedaan naar mogelijke aanwijzingen
van gezondheidseffecten door een mogelijke blootstelling aan chroom-6 via chroom bevattende
medische implantaten. Ten tijde van deze verkenning waren de beschikbare data over
de gezondheidseffecten van chroom-6 uit gewrichtsimplantaten niet volledig en niet
eenduidig. Het RIVM concludeert dat de beschikbare data daardoor de mogelijke risico’s
niet volledig in kaart brengt, maar dat deze data geen alarmerende sterke wetenschappelijke
aanwijzingen voor gezondheidseffecten van chroom-6 bevat. De verkenning kende een
afbakening tot grote gewrichtsimplantaten, zoals heup- of knieprotheses, vanwege de
relatief grote hoeveelheid aanwezige chroom en de hoge mate van materiaal slijtage.

Aangezien de uitkomsten niet eenduidig zijn, is het RIVM gevraagd om een bureauonderzoek
te starten. Hierbij zal de literatuur verder in kaart worden gebracht om zo een beter
zicht te krijgen op de mogelijke gezondheidseffecten van chroom-6 via implantaten.
Dit onderzoek zal een jaar in beslag nemen. Uw Kamer zal aan het einde van tweede
kwartaal 2021 over de resultaten worden geïnformeerd.

Onderzoeksrapport chroom-6 in kunstenaarsverf

Het onderzoeksrapport van het RIVM naar chroom-6 in kunstschilderverf wordt u tezamen
met deze brief aangeboden2. Dit onderzoek is in opdracht van VWS uitgevoerd naar aanleiding van het RIVM-rapport
Blootstelling van consumenten aan chroom-6 (2019)3, waaruit bleek dat niet direct duidelijk was of er bepaalde chroom-6 verbindingen
in kunstschilderverf gebruikt mogen worden.

Uit het onderzoek blijkt dat gebruik van bepaalde chroom-6 verbindingen in kunstschilderverf
in principe zonder beperking is toegestaan vanuit de van toepassing zijnde REACH verordening
(welke de registratie, evaluatie, autorisatie en beperking van chemische stoffen regelt
binnen Europa) en dat deze verf beschikbaar is voor het algemene publiek. Het blijkt
echter dat er geen autorisatie is verleend voor chroom-6 verbindingen als pigment
in kunstschilderverf, noch dat deze zijn geregistreerd als pigment in kunstschilderverf.
Dit betekent dat chroom-6 verbindingen in pigment in kunstschilderverf niet worden
gebruikt, geproduceerd of geïmporteerd in Nederland of de Europese Unie in hoeveelheden
van groter dan 1 ton per jaar per producent of importeur.4 Hoeveelheden onder de 1 ton per jaar worden beschouwd als uitzonderingen en worden
gezien als gebruik voor nichetoepassingen zoals restauratie van oude meesters: chroom-6
verbindingen zouden niet verkrijgbaar moeten zijn op de Europese consumentenmarkt.
Een korte internetanalyse van het aanbod van Nederlandse webshops die kunstschilderverf
of pigmenten hiervoor verkopen, duidt er niet op dat deze chroom-6 verbindingen in
de verf aanwezig zijn. De pigmenten worden echter wel via buitenlandse webshops, hoofdzakelijk
van buiten de Europese Unie, aangeboden.5

Het onderzoeksrapport concludeert dat kunstschilderverf geen grote bron van consumentenblootstelling
aan chroom-6 lijkt te zijn. Het rapport geeft een aantal mogelijke te ondernemen acties
ter verdere beperking van het gebruik van chroom-6 verbindingen in kunstschilderverf.
Het voornemen is om dit onderwerp in te brengen bij de daarvoor bedoelde Europese
gremia, ter bespreking met andere Europese lidstaten om te inventariseren of een verdere
beperking binnen de Europese Unie opportuun is.

 

Onderwerp

Gereed

Tweede Kamer

Verantwoordelijk ministerie

1.

Vervolgonderzoek Medische implantaten

Q2 2021

Brief

VWS

2.

Verkenning verder beperkende maatregelen Kunstschilderverf

Bijgevoegd bij deze brief

Rapport

VWS

Samenvatting consumentenbeleid

De risico’s voor consumenten zijn beperkt. Het vervolgonderzoek naar chroom-6 in medische
implantaten wordt in het voorjaar van 2021 afgerond. Voor chroom-6 in kunstschilderverf
wordt bekeken of een verdere beperking opportuun is binnen de wet- en regelgeving
van de Europese Unie.

Arbeidsomstandighedenbeleid en toezicht

Voortgangsbrief gevaarlijke stoffen

Begin dit jaar is uw Kamer geïnformeerd middels een voortgangsbrief over de maatregelen
gericht op het veilig werken met gevaarlijke stoffen.6 Zoals in deze brief staat beschreven begint het beschermen van werknemers met preventie op de werkplek zelf. De werkgever is verplicht om te zorgen voor
een veilige en gezonde werkplek voor werknemers. Daarbij moet de werkgever de blootstelling
aan gevaarlijke stoffen beoordelen door onder andere te inventariseren aan welke stoffen
de werknemer wordt blootgesteld en in welke mate. Vervolgens dient de werkgever maatregelen
te treffen om blootstelling te voorkomen dan wel te beperken. Voor het werken met
kankerverwekkende stoffen zoals chroom-6 gelden specifieke eisen. In deze brief heb
ik begin dit jaar de werkwijzer en de inventarisatie chroom-6 aangekondigd. In deze
brief informeer ik u over de voortgang van deze en overige toezeggingen met betrekking
tot chroom-6 op het terrein van arbeidsomstandigheden.

Samen met stakeholders werkt SZW aan de ontwikkeling van een werkwijzer ter preventie
van blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Deze werkwijzer heeft als doel betrokken
partijen (beter) inzicht te geven in hun concrete eigen taken en verantwoordelijkheden
op het terrein van werken met gevaarlijke stoffen en de taken en verantwoordelijkheden
van andere partijen. Op basis hiervan kunnen zij de samenwerking goed vormgeven en
elkaar aanspreken op verantwoordelijkheden waar nodig. Daarnaast draagt de werkwijzer
bij aan het verbeteren van de samenhang tussen de risico-inventarisatie en evaluatie
(RI&E), het gezondheidsdossier van de werknemer op basis van gezondheidskundig onderzoek
en het blootstellingsregister. De werkwijzer wordt voor het einde van 2020 verwacht; door het
Coronavirus is enige vertraging opgelopen.

Inventarisatie van chroom-6 toepassingen op de werkplek

Het RIVM heeft in opdracht van SZW op verzoek van uw Kamer een overzicht gemaakt van
de toepassingen en de blootstelling aan chroom-6 op de werkplek in Nederland7. Het doel van deze inventarisatie is om werkgevers en arboprofessionals een helder
beeld te bieden van de mogelijke risico’s, opdat zij op basis van een goede risicoanalyse
de juiste beschermingsmaatregelen kunnen nemen. Het inventarisatierapport wordt u
met deze brief aangeboden8. Het overzicht van de toepassingen van en blootstellingen aan chroom-6 in Nederland
vormt een actueel beeld op basis van de beschikbare kennis van dit moment. Het rapport
is gebaseerd op analyses van de REACH autorisatie-aanvragen, analyses naar gebruiken
en werkzaamheden die niet in de REACH autorisatie-aanvragen beschreven staan en een
consultatie van Nederlandse brancheorganisaties en andere relevante partijen.

De inventarisatie laat zien dat chroom-6 in Nederland wordt toegepast voor oppervlaktebehandeling
van metalen en plastics zoals hardverchromen en decoratief verchromen. Ook worden,
op beperkte schaal, chromaathoudende primers en coatings voor specifieke toepassingen
in de lucht- en ruimtevaartindustrie aangebracht. Daarnaast laat de inventarisatie
zien dat ondanks de geldende REACH-restricties voor het gehalte van chroom-6 in specifieke
producten zoals cement en leer, blootstelling voor de werknemer kan optreden bij contact
met deze producten. Aanwezigheid van chroom-6 vanuit toepassing uit het verleden kan
blootstelling veroorzaken bij hoog energetische werkzaamheden zoals het schuren van
oude verflagen of het lassen van chroomhoudende materialen. De inventarisatie geeft
een goed beeld van waar in Nederland wordt gewerkt met chroom-6, waarbij ook minder
voor de hand liggende toepassingen in het rapport onder de aandacht worden gebracht.

Het RIVM concludeert op basis van het onderzoek dat op de werkplek in Nederland nog
steeds blootstelling aan chroom-6 kan plaatsvinden. Maatregelen om de blootstelling
van werknemers in Nederland te beperken blijven nog steeds nodig. Door meer kennis
en informatie, een betere bewustwording van de risico’s en bevordering van maatregelen
voor werken met chroom-6 zoals het Beheersregime chroom-6 dat verderop in deze brief
ook aan bod komt, worden werkgevers ondersteund bij het nemen van maatregelen. De
Staatssecretaris van SZW zal via het Programma preventie beroepsziekten er zorg voor
dragen dat de inzichten uit het rapport van RIVM onder de aandacht gebracht worden
bij de betreffende sectoren, werkgevers, werknemers en arbodeskundigen. Dit zal werkgevers
helpen bij het nog beter in kaart brengen waar bij werkzaamheden chroom-6 blootstelling
kan plaatsvinden en hun arbobeleid hierop aan te passen. Het inventarisatierapport
is te raadplegen via het Arboportaal en via de website van het RIVM.

Kennisdeling, bekendheid en professionele begeleiding

Om te bevorderen dat werkgevers de juiste maatregelen nemen met betrekking tot blootstelling
aan Chroom-6 op de werkvloer, wordt op de hieronder beschreven wijzen het bewustzijn
hierop gestimuleerd en informatie gedeeld.

In het Programma Preventie Beroepsziekten, dat zich onder andere richt op het gezond
en veilig werken met gevaarlijke stoffen, is chroom-6 expliciet als thema meegenomen.
Ook zijn er diverse media-uitingen gewijd aan chroom-6, zoals de radiospot «hoe veilig
werk jij?» met ook aandacht voor chroom-6 die ook weer dit najaar zal worden uitgezonden.
Eind vorig jaar vond een goed bezochte bijeenkomst over veilig werken met chroom-6
plaats. Tijdens deze bijeenkomst, georganiseerd met overheidsopdrachtgevers zoals
het Rijksvastgoedbedrijf, Rijkswaterstaat en ProRail, stond het delen van kennis over
het veilig werken met chroom-6 centraal. En ook eind vorig jaar heeft de Staatssecretaris
van SZW een werkbezoek gebracht aan de Waalbrug waar renovatiewerkzaamheden plaatsvonden
waarbij chroom-6 wordt verwijderd.

Recent is de informatieve factsheet chroom-6 herzien over gezondheidsrisico’s, over
sectoren die met chroom-6 te maken kunnen hebben en over werkzaamheden die een risico
op blootstelling kunnen veroorzaken. Ook zijn de zes lessen over chroom-6 in samenwerking
met de TU Delft in een nieuwsbrief gepubliceerd en op het Arboportaal gezet.9 De insteek van deze zes lessen is om in beeld te brengen wat het betekent om te werken
met chroom-6 en hoe de hiërarchische beheersmaatregelen volgens de arbeid hygiënische
strategie,10 ofwel het STOP-principe, genomen kunnen worden om te zorgen voor veilige en gezonde
arbeidsomstandigheden. Er gaat hierbij veel aandacht uit naar substitutie, de vervangingsmogelijkheden
voor chroom-6.

Commissie Vergemakkelijking Schadeafhandeling bij Beroepsziekten

Op 14 mei jl. heeft de commissie Vergemakkelijking Schadeafhandeling bij Beroepsziekten
haar advies «Stof tot Nadenken, stap vooruit, maak werk van preventie en erkenning»
aan de Staatssecretaris van SZW aangeboden. Het advies over een betere organisatie
van schadeafhandeling bij beroepsziekten door gevaarlijke stoffen, waaronder mogelijk
ook chroom-6, is ook aan uw Kamer aangeboden.11 Gezien het belang van het onderwerp wordt er – conform toezegging aan uw Kamer –
naar gestreefd zo spoedig mogelijk doch uiterlijk in de tweede helft van 2020 met
een kabinetsreactie te komen.

Toezicht en handhaving

Het RIVM voert in opdracht van Inspectie SZW een inventarisatie uit van de mogelijkheden
om chroom-6 in de nog bestaande toepassingen te vervangen door andere stoffen of technieken.
Het resultaat van deze inventarisatie wordt dit najaar verwacht. De informatie zal
ter beschikking worden gesteld aan werkgevers, werknemers en hun arbodeskundigen,
door middel van publicatie van de rapportage. Daarnaast zullen de resultaten een handvat
kunnen bieden aan inspecteurs van Inspectie SZW, bij hun beoordeling of bedrijven
voldoende invulling hebben gegeven aan hun inspanningsverplichting om kankerverwekkende
stoffen te vervangen waar dat technisch uitvoerbaar is en of de juiste technieken
worden gebruikt.

Het inspectieproject blootstelling aan CMR-stoffen, waaronder chroom-6, bij complexe
bedrijven wordt in 2020 gecontinueerd. Begin dit jaar heeft Inspectie SZW een bijeenkomst
gehouden waarin de Inspectie de bevindingen van haar bedrijfsbezoeken en de effecten
daarvan heeft gepresenteerd. Er waren tal van specialisten aanwezig om vragen over
blootstelling aan gevaarlijke stoffen te bespreken met de circa 70 deelnemers uit
het veld (o.a. functionarissen die verantwoordelijk zijn voor het arbobeleid bij bedrijven
en vertegenwoordigers van de medezeggenschap, sector- en brancheorganisaties). In
het jaarverslag van de Inspectie SZW over het jaar 2019 wordt nader ingegaan op de
resultaten en effecten van het toezicht op blootstelling aan CMR- stoffen en chroom-6
in het bijzonder. In de komende maanden zal daarnaast een nieuw inspectieproject gestart
worden waarbij de focus komt te liggen op onderhouds- en renovatiewerkzaamheden waarbij
bewerkingen plaatsvinden aan chroom-6-houdende coatings op metaal.

 

Onderwerp

Gereed

Tweede Kamer

Verantwoordelijk ministerie

3.

Voortgangsbrief Gevaarlijke stoffen

Verzonden op 13 februari 2020

Brief

SZW

4.

Inventarisatie chroom-6 toepassingen op de werkplek

Bijgevoegd bij deze brief

Rapport

SZW

5.

Advies Commissie Vergemakkelijking Schadeafhandeling bij Beroepsziekten

Verzonden op 14 mei 2020

Rapport en aanbiedingsbrief

SZW

6.

Werkwijzer gevaarlijke stoffen

Tweede helft 2020

Werkwijzer en brief

SZW

7.

Kabinetsreactie Advies Commissie vergemakkelijking Schadeafhandeling bij Beroepsziekten

Z.s.m., doch uiterlijk tweede helft 2020

Brief

SZW

8.

Inventarisatie vervanging chroom-6 toepassingen

In de loop van 2020

Rapport en brief

ISZW

Samenvatting arbeidsomstandighedenbeleid en toezicht

Het werken met gevaarlijke stoffen hoort niet ten koste te gaan van de gezondheid
van de werknemers. De werkgever is verplicht om te zorgen voor een veilige en gezonde
werkomgeving voor werknemers. SZW werkt aan de ontwikkeling van een werkwijzer ter
preventie van blootstelling aan gevaarlijke stoffen. De werkwijzer, welke bijdraagt
aan de samenhang tussen de risico-inventarisatie en evaluatie, het gezondheidsdossier
van de werknemer op basis van gezondheidskundig onderzoek en het blootstellingsregister,
wordt voor het einde van 2020 verwacht. Door het stellen en handhaven van duidelijke
normen én door bewustwording, kennisdeling en het stimuleren en ondersteunen van werkgevers
en werknemers streeft de Staatssecretaris van SZW naar een gezonde werkomgeving voor
alle werkenden.

Rijksoverheid als werkgever en opdrachtgever

Sector Rijk

Medewerkers en opdrachtnemers van de sector Rijk (Defensie valt hier niet onder) werken
ter preventie sinds zomer 2019 met een geactualiseerd beheersregime bij het werken
met chroom-6 houdende verven en coatings. Er is daarnaast een werkwijze opgesteld
als het gaat om het doen en begeleiden van historisch onderzoek naar mogelijke risico’s
uit het verleden die binnen de hele sector Rijk wordt gevolgd. Een paritaire commissie
toetst of departementale onderzoeken de afgesproken werkwijze goed doorlopen.

Beheersregime

Op 12 juli 2019 stuurde de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
u een brief12 met het beheersregime bij het werken met chroom-6 houdende verven en coatings. Dit
vanuit de kabinetsverantwoordelijkheid voor een gezonde en veilige werkomgeving voor
medewerkers en opdrachtnemers van de sector Rijk en voor een gezonde en veilige werkomgeving
in het algemeen. Het beheersregime is opgesteld in nauwe samenwerking tussen Rijkswaterstaat,
ProRail en het Rijksvastgoedbedrijf en met expertise uit de markt. Het samenwerkingsverband
verwerkt de resultaten van lopende onderzoeken naar het effect van de beheersmaatregelen,
nieuwe inzichten in de wetenschap en ontwikkelingen in de techniek in toekomstige
versies van het beheersregime. Het document wordt breed binnen de sector Rijk toegepast
en de eerste versie van dit beheersregime chroom-6 is in juni 2019 gepubliceerd op
het Arboportaal, waar het beschikbaar is voor andere partijen. In februari 2020 is
een update (versie 1.1) gepubliceerd met een aantal redactionele aanscherpingen. Het
beheersregime chroom-6 wordt op uitgebreide schaal gehanteerd in de conserveringssector.
Rijkswaterstaat is bezig om een Engelse versie van het beheersregime uit te brengen.

Voor het verder kunnen ontwikkelen van dit beheersregime zijn data nodig van metingen
bij het bewerken van chroom-6 houdende oppervlakken en onderdelen. RWS, ProRail en
het RVB hebben hiervoor een database ontwikkeld. Medio 2019 is opdrachtgevers bij
andere overheden (provincies, waterschappen, gemeenten) gevraagd om ook hun meetdata
van bewerkingen toe te voegen aan de database. Ook is dezelfde vraag gesteld aan grote
private opdrachtgevers (o.a. Gasunie en Shell).

Indien er voldoende data van geschikte kwaliteit beschikbaar zijn en gedeeld worden,
zal het samenwerkingsverband het beheersregime verder optimaliseren. Naar verwachting
is begin 2021 een update van het beheersregime (naar versie 2.0) mogelijk.

In de vorige voortgangsbrief bent u geïnformeerd over de mogelijke aanwezigheid van
chroom-6 verbindingen in producten en materieel. Er wordt te allen tijde van leveranciers
geëist dat ze aangeven waar een concentratie groter dan 0,1 gewichtsprocent chroom-6
van een component wordt toegepast in hun producten. Deze informatieplicht volgt uit de REACH-verordening
en is niet aan de orde wanneer het concentraties kleiner dan 0,1 gewichtsprocent betreft.
Op nationaal niveau kan hier niet van worden afgeweken door strengere regels op te
stellen: het betreft Europees geharmoniseerde regelgeving die geen afwijkingsbevoegdheid
kent voor de individuele lidstaten.

Afvalproblematiek

Chroom-6-houdend afval ontstaat bij het uitvoeren van werkzaamheden op objecten waarin
chroom-6 is verwerkt. Contractueel is door RWS geregeld dat vrijkomende materialen
eigendom worden van de opdrachtnemer. Momenteel worden deze vrijkomende materialen
echter nauwelijks aangenomen door de opdrachtnemers, vanwege zowel onduidelijkheid
over hoe het afvalmateriaal veilig kan worden verwerkt, als angst over bijvoorbeeld
imagoschade. Hoewel wet- en regelgeving verwerking of storten toestaat, blijkt het
in de praktijk lastig om partijen bereid te vinden chroom-6-houdend afval aan te nemen.
Een belangrijk risico dat zich voordoet is dat lopende projecten vertragen, stilvallen
of dat aanbestedingen niet kunnen worden gegund.

RWS heeft in januari 2020 een contracttekst afgerond die voor de opdrachtnemers verduidelijkt
dat van hen een veilige verwerking van met chroom-6-houdende afvalstromen wordt verwacht.
De kern daarvan is dat opdrachtnemers deze afvalstromen traceerbaar moeten afvoeren
en gescheiden moeten houden van andere materialen. Deze werkwijze versterkt de mogelijkheden
op toezicht op de veilige verwerking van chroom-6 houdend afval.

Het Rijksvastgoedbedrijf voert bouw- en sloopafval af naar een beperkt aantal vaste
verwerkers waarvan het verwerkingsproces is geverifieerd. Wanneer voor een chroom-6
houdende afvalstroom geen verwerker gevonden wordt, wordt dit tijdelijk opgeslagen
op locatie. Het Rijksvastgoedbedrijf gebruikt daarbij de door RWS ontwikkelde aanpak
van bouw- en sloopafval en vertaalt deze naar de RVB-praktijk, rekening houdend met
het gegeven dat het bouw- en sloopafval dat vanuit RVB projecten vrijkomt gevarieerder
is dan van RWS.

RWS en het RVB blijven in gesprek met de markt en de afvalverwerkingssector om gezamenlijk
tot een oplossing te komen.

Onderzoek naar gezondheidsrisico’s Rijkswaterstaat

Rijkswaterstaat heeft in nauwe samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Arbeidshygiënisten
(NVvA) een methodiek ontwikkeld voor het opstellen van functie- en persoonsgebonden
blootstellingsprofielen. Op basis van de meetresultaten van de aanwezigheid van chroom-6,
het meten van vrijkomend chroom-6 houdend stof bij bewerkingen en de blootstelling
(duur en mate van bescherming) kan per medewerker een persoonlijk risicoprofiel worden
opgesteld. Een blootstellingsregister op naam is ook verplicht volgens de arboregelgeving.13 Daarom heeft Rijkswaterstaat in 2019 gesprekken gevoerd met (oud)-medewerkers van
de Rijksrederij en de voormalige markeringsdienst om een beeld te krijgen van de in
eigen beheer uitgevoerde conserveringswerkzaamheden. Daarnaast is een aantal scheepsboeien
bemonsterd op de aanwezigheid van chroom-6 en zal de Rijksrederij de komende maanden
de schepen bemonsteren, teneinde inzicht te krijgen in het chroomgehalte.

Rijkswaterstaat verwacht dit najaar uitsluitsel te kunnen geven over de functie- en
persoonsgebonden blootstellingsprofielen. Dit is afhankelijk van de resultaten van
de bemonstering en de daarbij uitgevoerde werkzaamheden. Rijkswaterstaat zal eerst
direct de desbetreffende (voormalig) medewerkers informeren. Vervolgens wordt uw Kamer
geïnformeerd. Tevens heeft Rijkswaterstaat onderzocht in welke mate toezichthouders
van conserveringswerkzaamheden mogelijk blootgesteld zijn geweest. De resultaten van
dit onderzoek hebben aangetoond dat er geen sprake is van een significant extra gezondheidsrisico.

Defensie

Defensie heeft op 6 april de Kamer geïnformeerd14 over de resultaten, de conclusies en de aanbevelingen van het RIVM en de Paritaire
Commissie en de beleidsreactie van Defensie aangaande de actualisatie van de lijst
met ziektes en aandoeningen gerelateerd aan blootstelling aan chroom-6 en de aanvullende
maatregelen voor de nazorg voor (oud-)medewerkers. Ook is in deze brief ingegaan op
de door het RIVM uitgevoerde verkenning naar de haalbaarheid van een breder chroom-6 gerelateerd epidemiologisch onderzoek
bij Defensie en de wijze waarop het RIVM het onderzoek naar de gezondheidsrisico’s
als gevolg van blootstelling aan chroom-6 op de andere (niet-POMS-locaties) van Defensie
zal uitvoeren. Dit onderzoek is na het onderzoek naar de gezondheidsrisico’s als gevolg
van blootstelling aan chroom-6 en HDI (hexamethyleen di-isocyanaat) uit CARC (Chemical Agent Resistant Coating) op de POMS-locaties het derde onderzoek. Dit onderzoek loopt nog en naar verwachting
zal het RIVM dit onderzoek voor eind 2020 hebben voltooid en de resultaten kunnen
aanbieden aan de Paritaire Commissie.

Actualisatie lijst met ziekten

Het RIVM heeft de ziektelijst voor chroom-6 geactualiseerd op basis van de nieuwste
wetenschappelijke kennis. Uit nieuw onderzoek blijkt dat chroom-6 er ook van wordt
verdacht strottenhoofdkanker te kunnen veroorzaken. Voor de typen kanker die niet
in de Uitkeringsregeling van Defensie zijn opgenomen geldt, dat er geen of onvoldoende
wetenschappelijk bewijs is dat er een verband is tussen chroom-6 blootstelling en
de ziekte. Naar aanleiding van vragen van oud-werknemers van Defensie heeft het RIVM
ook naar een aantal specifieke gezondheidsproblemen gekeken, wat tot de volgende conclusies
leidde. Er blijken geen aanwijzingen te zijn dat blootstelling aan chroom-6 afbrokkelende
tanden kan veroorzaken. Het is onvoldoende duidelijk of blootstelling aan chroom-6
kan leiden tot aandoeningen van het afweersysteem (zoals auto-immuunziekten), anders dan de allergische aandoeningen uit de ziektelijst.

Epidemiologisch onderzoek

Het RIVM heeft ook gekeken of het mogelijk is een epidemiologisch onderzoek te doen.
Met als doel te onderzoeken of er onder (oud-)Defensiemedewerkers die hebben gewerkt met chroom-6, vaker bepaalde ziekten of gezondheidsklachten
voorkomen dan onder vergelijkbare groepen, die daar niet mee hebben gewerkt. Voor
zo’n epidemiologisch onderzoek zijn veel gedetailleerde gegevens nodig van een grote
groep mensen. Het blijkt niet haalbaar om voldoende goede individuele gegevens over
werkzaamheden, blootstelling en ziekten te verzamelen binnen een redelijke termijn.
Daar komt bij dat er maar een beperkt aantal ziektes kunnen worden onderzocht, doordat
voor veel ziektes die door chroom-6 kunnen worden veroorzaakt, geen systematisch verzamelde
gegevens in landelijke registraties aanwezig zijn. Ook geeft dit epidemiologisch onderzoek
geen zekerheid over het verband tussen ziekten en chroom-6, omdat ook veel andere
stoffen en producten zijn gebruikt en andere factoren van invloed zijn op de mogelijke
ontwikkeling van ziektes en aandoeningen. Het onderzoek zal door deze beperkingen
geen wetenschappelijk draagkrachtige en bruikbare resultaten opleveren. Conclusie
is dan ook dat een epidemiologisch onderzoek in dit geval niet haalbaar is.

Aanvullende maatregelen nazorg

Op verzoek van de Paritaire Commissie heeft een Deskundigenberaad geadviseerd over
aanvullende maatregelen voor de nazorg van oud-medewerkers van de POMS-locaties die
zijn blootgesteld aan chroom-6. Op basis van het advies zullen de oud-medewerkers
van de POMS die nog niet ziek zijn of een chroom-6 gerelateerde ziekte hebben een
zogenaamd Persoonlijk Gezondheidskundig Consult worden aangeboden. De Polikliniek
Mens en Arbeid van het Coronel Instituut van het Amsterdam Universitair Medisch Centrum
zal dit uitvoeren. De kosten voor het consult worden betaald door Defensie. Bij doorverwijzing
voor verder medisch chroom-6 gerelateerd onderzoek op grond van het consult vergoedt
Defensie het verplicht eigen risico voor de zorgverzekering.

Onderzoek andere defensielocaties

Het RIVM is momenteel bezig met het historisch onderzoek naar de gezondheidsrisico’s
als gevolg van blootstelling aan chroom-6 op de andere defensielocaties. Het RIVM
heeft hiertoe eerst een verkenning van de arbeidsomstandigheden in het verleden op
de defensielocaties uitgevoerd. Vervolgens heeft het RIVM een online vragenlijst ontwikkeld.
Hierbij worden zoveel mogelijk huidige en oud-medewerkers om informatie gevraagd voor
het verkrijgen van een vollediger beeld van de arbeidsomstandigheden per defensieonderdeel
of locatie in bepaalde perioden. De (oud-)medewerkers wordt gevraagd naar werkzaamheden
waarbij zij met chroom-6 in aanraking zijn gekomen en naar beschermingsmaatregelen.
(Oud-)medewerkers kunnen in de vragenlijst aangeven of zij gezondheidsschade hebben
opgelopen. Het onderzoek bouwt voort op het in juni 2018 afgeronde onderzoek op de
POMS-locaties van Defensie, waarbij gebruik wordt gemaakt van een groot deel van de verkregen
onderzoeksresultaten. Naar verwachting is dit onderzoek eind 2020 afgerond.

 

Onderwerp

Gereed

Tweede Kamer

Verantwoordelijk ministerie

9.

Afspraken met vakbonden over gezamenlijke werkwijze historisch onderzoek

Verzonden op 26 juni 2019

Brief

BZK

10.

Uitwerking veilig werken bij de departementen

Verzonden op 12 juli 2019

Brief

BZK, mede namens I&W, J&V, LNV en Defensie

11.

Vervolgonderzoek (oud-)defensielocaties

– Actualisatie van lijst met ziekten en aandoeningen die door (beroepsmatige blootstelling
aan) chroom-6 kunnen worden veroorzaakt

– Verkenning haalbaarheid epidemiologisch onderzoek naar de relatie tussen blootstelling
aan chroom-6 en ziekten en aandoeningen op de andere defensielocaties

– Advies deskundigenberaad aangaande aanvullende maatregelen nazorg oud-medewerkers
POMS-locaties

Verzonden op 6 april 2020

Brief en rapporten

Defensie

12.

Stand van zaken voortgang onderzoek gezondheidsrisico’s als gevolg van blootstelling
aan chroom-6 op andere defensielocaties + stand van zaken uitvoering regelingen en
nazorg (oud-)medewerkers

Na zomer 2020

Brief

Defensie

13.

Verwerking verschillende afvalstromen

Najaar 2020

Brief

I&W

14.

Resultaten, conclusies en aanbevelingen RIVM en Paritaire Commissie en beleidsreactie
Defensie onderzoek gezondheidsrisico’s als gevolg van blootstelling aan chroom-6 op
andere defensielocaties

Q1 2021

Brief en rapporten

Defensie

15.

Beheersregime versie 2.0

Begin 2021

Brief

BZK en I&W

Samenvatting rijksoverheid als werkgever en opdrachtgever

Rijkswaterstaat, het Rijksvastgoedbedrijf en ProRail hebben een database ontwikkeld
om het beheersregime voor het veilig werken met chroom-6 houdende verven en coatings
te optimaliseren. Naar verwachting is begin 2021 een verbeterde versie van het beheersregime
mogelijk. Naar aanleiding van RIVM-onderzoeken voor Defensie is de ziektelijst voor
chroom-6 geactualiseerd en zijn aanvullende maatregelen genomen voor de nazorg van
oud-medewerkers van de POMS-locaties die zijn blootgesteld aan chroom-6. Het RIVM
onderzoek naar de gezondheidsrisico’s als gevolg van blootstelling aan chroom-6 op
andere defensielocaties loopt en de resultaten zullen naar verwachting voor eind 2020
aangeboden worden aan de Paritaire Commissie.

Tot slot

In deze brief hebben wij u een overzicht gegeven van de acties die nog lopen en welke
brieven u nog kunt verwachten. Alle betrokken departementen hebben maatregelen genomen
die passend zijn bij hun rol en verantwoordelijkheid. Wij hopen u hiermee voldoende
geïnformeerd te hebben.

De Minister voor Medische Zorg,
M.J. van Rijn

De Staatssecretaris van Sociale Zaken, Werkgelegenheid, T. van Ark