Brief regering : Jaarlijkse rapportages mestbeleid

Nr. 370
BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 juni 2020

Hierbij informeer ik uw Kamer over twee jaarlijkse rapportages over het mestbeleid,
mede in relatie tot de derogatie. Het gaat om:

• Het rapport «Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor
derogatie 2018», door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en
Wageningen Economic Research (bijlage 1)1;

• De «Rapportage Nederlands Mestbeleid 2019», door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
(RVO.nl) en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) (bijlage 2).2

Met deze stukken wordt invulling gegeven aan de rapportageverplichtingen uit de derogatiebeschikking
voor het jaar 2019 (nr. 2018–820 EU) en de staatssteunbeschikking van het fosfaatrechtenstelsel
(SA.46349 (2017/N)). Het rapport «Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven
aangemeld voor derogatie 2018» stuur ik u mede namens de bewindspersonen van Infrastructuur
en Waterstaat.

Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie 2018

Het rapport maakt inzichtelijk dat bij derogatiebedrijven door het efficiëntere gebruik
van stikstof, sinds 2006 minder nitraat in het grondwater is terechtgekomen. Vanaf
2015 lag de gemiddelde nitraatconcentratie van derogatiebedrijven in alle regio’s
onder waarde 50 milligram per liter als neergelegd in de Nitraatrichtlijn. Door de
droogte van 2018 zijn de nitraatconcentraties in alle regio’s gestegen, waarbij alleen
in de Lössregio de gemiddelde concentratie boven de 50 mg/l kwam. Er is vooralsnog geen sprake van een trendbreuk, ook in de Zandregio als in de Lössregio vertonen
de concentraties ondanks de stijgingen van het laatste jaar nog een dalende trend
over de hele meetperiode bezien. De droogte heeft enerzijds geleid tot verminderde
gewasproductie met een hoger stikstofbodemoverschot tot gevolg, waardoor de nitraatuitspoeling
heeft kunnen toenemen. Anderzijds heeft de droogte geleid tot verminderde denitrificatie,
indamping van het bodemvocht, en beperkte verdunning door een gering neerslagoverschot
in de winter van 2018–2019, waardoor de nitraatconcentraties zijn gestegen.

Rapportage Nederlands Mestbeleid 2019

Mestproductie

In de rapportage zijn de definitieve cijfers van de fosfaat- en stikstofexcretie door
de Nederlandse veestapel in 2019 verwerkt. Deze zijn op 30 juni 2020 door het CBS
gepubliceerd. De nationale productie van dierlijke mest, uitgedrukt in stikstof en
fosfaat, is in 2019 verder gedaald tot 489,7 miljoen kg stikstof (plafond: 504,4 miljoen
kg stikstof) en 155,5 miljoen kg fosfaat (plafond: 172,9 miljoen kg fosfaat). Hiermee
voldoet Nederland aan de gestelde voorwaarde in artikel 4 lid 1 van de derogatiebeschikking
2018–2019 (nr. 2018–820 EU). Het is hierbij goed te vermelden dat de stikstof- en
fosfaatproductie van melkvee is gedaald tot 279,7 miljoen kg stikstof en 75,5 kg fosfaat,
waardoor de productie onder de sectorale productieplafonds (281,8 miljoen kg stikstof
en 84,9 miljoen kilogram fosfaat) ligt.

Het aantal toegekende fosfaatrechten in de melkveehouderij lag in 2019 nog licht hoger
dan het sectorplafond van 84,9 miljoen kg fosfaat. Dat is het gevolg van afhandeling
van bezwaren, toekenning van fosfaatrechten op basis van de knelgevallenregeling en
herbeoordeling van jongvee in 2019.

Definitieve stikstofexcretie per sector

Plafond

2018

2019

Melkvee

281,8

289,9

279,7

Varkens

99,1

96,8

93,7

Pluimvee

60,3

56,7

56,0

Overig

63,2

60,2

60,3

Totaal

504,4

503,5

489,7

Definitieve fosfaatexcretie per sector

Plafond

2018

2019

Melkvee

84,9

78,7

75,5

Varkens

39,7

37,7

36,8

Pluimvee

27,4

25,9

25,1

Overig

20,9

19,8

18,1

Totaal

172,9

162,0

155,5

Deelname derogatie

In 2019 was sprake van een geringe afname van het aantal aanmeldingen voor een derogatievergunning
ten opzichte van 2018. De bedrijven die zich in 2019 hebben gemeld beslaan wel een
groter areaal landbouwgrond en ook een groter areaal grasland dan in 2018. In 2019
was het aantal bedrijven dat een derogatievergunning heeft aangevraagd en voldeed
aan de voorwaarden na administratieve en fysieke controle hoog, evenals in 2018 (99,8%).

Versterkte handhavingsstrategie mest

2019 was het eerste, volledige jaar voor de implementatie van de versterkte handhavingsstrategie
mest (hierna: VHS Mest). Met de VHS Mest wordt op een risicogerichte manier ingezet
op controle en handhaving in de drie geïdentificeerde risicogebieden – de Peel, Gelderse Vallei en Twente
– en op de meest risicovolle schakels in de mestketen – intermediairs en covergisters.
In 2019 heeft RVO.nl extra administratieve controles uitgevoerd die met name gericht
waren op intermediairs. In 2019 is een lichte daling van het aantal fysieke controles
uitgevoerd door de NVWA ten opzichte van 2018. Wat niet meteen zichtbaar is in de
inspectieaantallen maar wel belangrijk en noodzakelijk is voor de opsporing van overtreders
is de inzet van de NVWA voor complexe onderzoeken. Die inzet blijkt uit de ca. 13.000
uur die in 2019 besteed zijn aan het Fraude en Expertise Knooppunt (FEK)- en opsporingsonderzoeken.
Daarbij hebben deze onderzoeken en controles geleid tot een hoger aantal processen
verbaal en rapporten van bevindingen, waaruit blijkt dat de risicogerichte selectie
van bedrijven zijn vruchten afwerpt.

De implementatie van VHS Mest in 2020 loopt volgens plan. Ten aanzien van de gebiedsgerichte
aanpak zijn in 2020 zijn in alle drie de risicogebieden door RVO.nl en NVWA gezamenlijk
met Openbaar Ministerie, Nationale Politie, Waterschappen en Omgevingsdiensten risicoanalyses
gemaakt en zijn inspecties gedaan, of worden die uitgevoerd zodra de maatregelen ter
voorkoming van de verspreiding van het COVID-19-virus dit mogelijk maken. In het voorjaar
van 2020 is ingezet op administratieve controles omdat overheidsmaatregelen ter voorkoming
van de verspreiding van het COVID-19-virus fysieke controles niet mogelijk maakten.

Daarnaast ligt de invoering van real-time verantwoording van mesttransporten (rVDM),
zie hiervoor ook mijn brief van 18 mei jl. (Kamerstuk 33 037, nr. 368) en het verder ontwikkelen van intensieve data-analyse in 2020 op schema.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,
C.J. Schouten