Brief regering : Stand van zaken Instituut Mijnbouwschade Groningen en oude schadegevallen

Nr. 42 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 juni 2020

We staan op het punt een nieuw hoofdstuk open te slaan in het boek Groningen. Op 1 juli
gaat het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) van start. Voor de bewoners van
Groningen komt met het IMG een centraal loket beschikbaar met toegankelijke en eenvoudige
procedures voor de afhandeling van alle schadevormendoor bodembeweging als gevolg
van de gaswinning uit het Groningenveld en de gasopslag bij Norg.1 Dit is een bijzonder moment.

Twee jaar geleden was NAM nog verantwoordelijk voor de schade-afhandeling in Groningen.
Dat is overgenomen door de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG), die
ongelooflijk veel werk heeft verzet. Dankzij een persoonlijke, toegankelijke en transparante
aanpak loopt de schadeafhandeling nu beter dan voorheen. Er zijn inmiddels 41.492
schademeldingen afgehandeld. Dat is een compliment waard aan de circa 460 medewerkers.

Het IMG is een onafhankelijk zelfstandig bestuursorgaan met een stevig mandaat en
grote verantwoordelijkheden. De werkzaamheden van de TCMG op het gebied van schade-afhandeling
gaan op in de IMG, en het nieuwe Instituut krijgt er nieuwe taken bij. Naast de fysieke
schade neemt het bijvoorbeeld ook immateriële schade en schade door waardedaling voor
zijn rekening met naar verwachting grote hoeveelheden aanvragen. Het IMG staat voor
een grote taak. Vanaf 1 juli start een nieuwe fase voor de schade-afhandeling in Groningen.

In deze brief beschrijf ik allereerst de stappen die zijn en worden genomen zodat
het IMG vanaf 1 juli kan beginnen. Daarbij ga ik ook in op een aantal toezeggingen
en moties en op de afhandeling van de oude schadegevallen.

Met het IMG wordt de schadeafhandeling definitief publiekrechtelijk georganiseerd

Het besluit waarmee de Tijdelijke wet Groningen (TwG) in werking treedt en waarmee
de start van het IMG per 1 juli aanstaande geformaliseerd wordt, is onlangs gepubliceerd
en heb ik tevens bijgevoegd2. Bij het opstellen en behandelen van de TwG is er veel belang gehecht aan een onafhankelijke
beoordeling van een schademelding. De oorspronkelijke situatie waarbij NAM als mijnbouwexploitant
ook de schade als gevolg van mijnbouwactiviteiten beoordeelde, moest ten einde komen.
Dit was de gezamenlijke oproep van bewoners, regionale bestuurders, maatschappelijke
organisaties, uw Kamer en het Rijk. Het IMG is, als zelfstandig bestuursorgaan in
de zin van de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen en zoals geregeld in de TwG, een
onafhankelijk instituut. Dit betekent dat het IMG onafhankelijk opereert van het kabinet,
de decentrale overheden, NAM en andere partijen. Het kabinet speelt dus geen rol bij
de afhandeling van individuele aanvragen voor vergoeding van schade en is niet betrokken
bij de wijze waarop het IMG invulling geeft aan zijn taak. Het IMG beslist binnen
het wettelijk kader zelf over onder andere de vormgeving van verschillende werkwijzen
voor de afhandeling van schade en gaat daarbij ook zelf over de planning en communicatie
met de bewoners van Groningen. Daarbij maakt het IMG in veel gevallen gebruik van
adviezen van onafhankelijke deskundigen.

Het IMG valt onder mijn systeemverantwoordelijkheid. Ik zal uw Kamer daarom blijven
informeren over de voortgang van de schadeafhandeling. In de TwG is een evaluatiebepaling
opgenomen. Hierdoor zal de evaluatie van het IMG een structureel karakter krijgen.
Binnen twee jaar na de inwerkingtreding van deze wet, en vervolgens telkens na drie
jaar, zal er verslag worden gedaan over de doeltreffendheid en de effecten van deze
wet in de praktijk en de noodzaak van het voortduren van de maatregelen waarin deze
wet voorziet.3

Schade door waardedaling en immateriële schade

Het Besluit Tijdelijke wet Groningen, een algemene maatregel van bestuur waarin op
verschillende punten nadere uitwerking wordt gegeven aan bepalingen van de TwG, zal
binnenkort worden gepubliceerd. Met dit besluit wordt onder andere geregeld dat het
IMG ten behoeve van de beoordeling van aanvragen om vergoeding van schade door waardedaling
gebruik kan maken van WOZ-waardes van de Landelijke Voorziening WOZ.

Zoals aangeven in de brief van 26 mei jl.4, wil ik wettelijk regelen dat het IMG een groepsgewijze aanpak bij de afhandeling
van de aanvragen voor schadevergoeding voor waardedaling kan implementeren. Hiermee
wordt bewoners duidelijkheid geboden op het tijdspad en is de beslistermijn van acht
weken voor deze schadesoorten uitvoerbaar. Ik zal dit wettelijk verankeren via de
op handen zijnde wijziging van de TwG voor versterken. Tot dat moment laat ik artikel
13 van de TwG niet in werking treden. De wijziging van het inwerkingtredingsbesluit
van het IMG dat dit formeel regelt, is inmiddels gereed en heb ik bijgevoegd5.

De werkwijze voor immateriële schade wordt momenteel vormgegeven door het IMG. Ik
heb aan het IMG i.o. de suggestie meegegeven om de Geestelijke Verzorging Aardbevingsgebied
(GVA) Groningen en het onderzoeksteam van Gronings Perspectief te betrekken in het
vormgeven van deze werkwijze.6 De definitieve werkwijze is naar verwachting deze zomer gereed. Op het moment dat
de werkwijze gereed is zal ik uw Kamer hierover informeren.

Werkwijze TCMG wordt gecontinueerd met aandacht voor versnelling, mkb en toepassing
bewijsvermoeden

De TCMG – en vanaf 1 juli het IMG – staat voor een belangrijke taak. Het is zeer belangrijk
voor de regio Groningen dat het afhandelen van gaswinninggerelateerde schademeldingen
rechtvaardig en zorgvuldig gebeurt. Die overtuiging leeft niet alleen in Groningen
maar ook bij uw Kamer en bij mijzelf. De TCMG wil reguliere schademeldingen binnen
een half jaar afhandelen. Vóór corona lukte dat voor het merendeel van de meldingen.
Vanaf half maart heeft de TCMG, net als andere instellingen en bedrijven, maatregelen
moeten nemen vanwege de dreiging van Covid-19. De TCMG is daarom tijdelijk gestopt
met fysieke schade-opnames – ook omdat veel mensen gemaakte afspraken hebben afgezegd.
Het is nog niet mogelijk om met zekerheid te zeggen welke vertraging optreedt als
gevolg van de corona-crisis.

Daarnaast is er de laatste maanden een forse toename te zien van het aantal schademeldingen.
Om de vertraging zo veel mogelijk te beperken, werkt het IMG i.o. aan de verdere ontwikkeling
van digitale schadeopnames en zal hij aanvullende maatregelen ontwikkelen. Dit heeft
als doel om het aantal opnames te verhogen en zo de doorlooptijd voor de afhandeling
van reguliere fysieke schades aan gebouwen te verminderen. Zowel het IMG als ik hebben
hier veel aandacht voor. Ik volg de ontwikkeling op de voet en houd uw Kamer op de
hoogte.

Ik heb aan het IMG i.o. laten weten dat er zorgen zijn over de informatievoorziening
richting mkb’ers.7 Het IMG i.o. heeft mij verzekerd dat het aandacht heeft voor verschillende doelgroepen,
waaronder ook de (agrarische) mkb’ers in het aardbevingsgebied. De TCMG heeft ten
aanzien van de speciale dossiers verschillende versnellingsmaatregelen doorgevoerd8. Zo verrichten deskundigen, die eerder alleen voor reguliere dossiers werden ingezet,
nu ook schade-opnames bij mkb’ers. Deze aanpak heeft er mede toe geleid dat de gemiddelde
ouderdom van de gehele werkvoorraad van de TCMG sterk is afgenomen. Vanaf medio mei
is zelfs een stijging van het aantal mkb-besluiten te zien van gemiddeld 20 naar 50
besluiten per week. Dit laat zien dat er ten aanzien van deze dossiers veel inzet
gepleegd wordt. Daarnaast kunnen mkb’ers voor alle vormen schade door bodembeweging
vanaf 1 juli bij het IMG terecht waarmee de situatie ten aanzien van mkb’ers verder
wordt verbeterd.

Met de wet bewijsvermoeden gaswinning Groningen (Staatsblad 2016, nr. 553) is voor schade door bodembeweging als gevolg van de gaswinning uit het Groningenveld
het wettelijke bewijsvermoeden geïntroduceerd. Dit is opgenomen in artikel 6:177a
van het Burgerlijk Wetboek. De TCMG heeft op haar website gepubliceerd hoe het bewijsvermoeden
wordt toegepast.9 Onlangs heeft de rechtbank Noord-Nederland uitspraak gedaan in een beroepszaak waarbij
de wijze van toepassing van het bewijsvermoeden door de TCMG aan de orde kwam. De
rechtbank heeft geoordeeld dat de TCMG het bewijsvermoeden in het betreffende geval
op de juiste wijze heeft toegepast.10 Het bewijsvermoeden wordt weerlegd indien een deskundige kan motiveren dat er evident
en aantoonbaar een uitsluitend andere oorzaak voor de schade is. Dat was in de betreffende
zaak voor een deel van schades het geval. In de TwG is expliciet opgenomen dat het
IMG bij de afhandeling van schademeldingen de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek
toepast, waar het bewijsvermoeden onderdeel van uitmaakt. In de TwG is verduidelijkt
dat de reikwijdte van het bewijsvermoeden niet alleen ziet op de gaswinning uit het
Groningenveld, maar ook op gasopslag Norg, zoals dat door de TCMG al werd toegepast.11Ik heb er vertrouwen in dat de werkwijze voor de behandeling van meldingen van fysieke
schade, zoals toegepast door de TCMG, wordt gecontinueerd door het IMG.

Prejudiciële vragen

Tijdens de plenaire behandeling van de TwG is er door de leden Van der Lee en Sienot
een motie ingediend,12 waarin de regering wordt verzocht om in gesprek te gaan met zowel de Hoge Raad als
de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State over de mogelijkheid om prejudiciële
vragen van civielrechtelijke aard te stellen aan de Hoge Raad. Hier heb ik opvolging
aan gegeven. Op 12 mei jl. heb ik het advies over de mogelijkheid om prejudiciële
vragen van civielrechtelijke aard aan de Hoge Raad te stellen hierover van de Hoge
Raad en de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State ontvangen. Dit advies
heb ik bijgevoegd13. De Hoge Raad en de Afdeling bestuursrechtspraak geven aan dat zij het stellen van
prejudiciële vragen van civielrechtelijke aard aan de Hoge Raad als hoogste civiele
rechter, gezien de bijzondere context van de Tijdelijke wet Groningen, passend vinden.
Zij benadrukken hierbij dat zij buiten de zeer specifieke context van de TwG geen
voorstander zijn van prejudiciële verwijzingen tussen de bestuursrechter en rechterlijke
instanties in Nederland in een andere kolom (of andersom).

Ik wil hier graag onderstrepen dat het ontvangen advies laat zien dat het voorstel
van de leden Van der Lee en Sienot zeer terecht was. Ik ben voornemens om met het
wetsvoorstel tot wijziging van de TwG voor versterken in de TwG te regelen dat prejudiciële
vragen van civielrechtelijke aard aan de Hoge Raad kunnen worden gesteld.14

Oude schades

De TCMG en vanaf 1 juli aanstaande het IMG handelt alle schades af die zijn gemeld
na 31 maart 2017. Op 31 maart 2017 resteerden er nog 6199 openstaande schademeldingen
die nog door NAM werden afgehandeld en zich in verschillende stadia van behandeling
bevonden. Hierbij informeer ik u over de stand van zaken van deze schademeldingen.

De Raad van Arbiters Bodembeweging is klaar

De voorzitter van Raad van Arbiters Bodembeweging heeft mij laten weten dat de Arbiter
in alle zaken een einduitspraak heeft gedaan. Er komen ook geen nieuwe zaken meer
bij. Schademeldingen die bij TCMG nog niet in behandeling konden worden genomen aangezien
de Arbiter nog einduitspraak moest doen, kunnen nu opgepakt worden.15 Ik ben de arbiters en alle andere medewerkers van de Raad van Arbiters Bodembeweging
zeer erkentelijk voor al hun inspanningen. Zij hebben een belangrijke rol gespeeld
in de verbetering van de schadeafhandeling in Groningen door het beslechten van geschillen
tussen bewoners en NAM. Aangezien de arbiter klaar is, houdt de Raad van Arbiters
Bodembeweging per 1 juli aanstaande in zijn huidige vorm op te bestaan. Bewoners die
vragen hebben over eerdere einduitspraken, kunnen zich melden bij de NCG, waar een
aantal oud-medewerkers van de Arbiter momenteel werkzaam is. In eerste instantie proberen
zij vragen over de einduitspraken te beantwoorden. Indien nodig, kunnen zij twee Arbiters
raadplegen die tot 1 januari 2021 zullen aanblijven. Nu de Arbiter klaar is, vraagt
ook archivering van de data van de Arbiter de aandacht. Deze data zullen beschikbaar
blijven conform de Archiefwet. Ik wil hiermee de zorgen over de toegankelijkheid van
het archief wegnemen.16

Regeling Arbiterprocedure 2019

Om bewoners te ondersteunen bij de procedure van de Raad van Arbiters Bodembeweging,
heeft de provincie na overleg met onder andere maatschappelijke organisaties en gemeenten
in september 2019 een subsidieregeling opengesteld waarbij bewoners financiële compensatie
konden aanvragen voor de juridische (of bouwkundige) steun. Er was € 200.000 beschikbaar
voor deze regeling. Dit bedrag kwam voort het uit amendement van Van Tongeren.17 Het totaal uitgekeerde bedrag is € 107.501. Hiermee zijn tot nu toe 75 bewoners geholpen.
Gezien de afronding van de werkzaamheden van de Arbiter, willen de provincie en ik
bezien per wanneer de regeling gesloten kan worden. Hierna zal bekeken worden hoe
de eventueel resterende middelen kunnen worden ingezet. Vanuit de provincie zal breed
over de aanstaande sluiting van de regeling gecommuniceerd worden. Dit biedt bewoners
voldoende gelegenheid om indien gewenst alsnog een aanvraag in te dienen.

Regeling meerkosten herstel oude schades

Ook heeft er tussen 6 januari en 1 maart jl. een reparatie plaatsgevonden in de vorm
van een vergoeding voor bewoners die een aanbod van NAM in het kader van de resterende
6.199 openstaande schademeldingen hebben ontvangen en konden aantonen dat zij met
het ontvangen schadebedrag de schade niet konden herstellen. De regeling is op 1 maart
jl. gesloten. In totaal hebben 54 bewoners alsnog een vergoeding van de meerkosten
ontvangen en kunnen hiermee de eventueel nog niet herstelde schade aan hun woning
laten herstellen.

Resterende oude schadegevallen

In nagenoeg alle gevallen van oude schademeldingen is uitspraak gedaan door de Arbiter
Bodembeweging of zijn NAM en de bewoners tot overeenstemming gekomen. Er is nog een
aantal gevallen waarin laatste zaken moeten worden afgewikkeld. Zo zijn er circa 25
zaken waarin de Arbiter al uitspraak heeft gedaan, maar de bewoner nog geen bankgegevens
heeft verstrekt. Ook zijn er nog 25 zaken waarin door bewoners een procedure aanhangig
is gemaakt bij de rechter. Verder geeft NAM in 5 zaken opdracht voor het schadeherstel.
In deze gevallen zijn de werkzaamheden gestart of ingepland, of op wens van de bewoner
gekoppeld aan bijvoorbeeld bouwkundig versterken. Ook zijn er nog circa tien in kaart
gebrachte complexe situaties waarbij bewoners kampen met gestapelde problemen. Hierbij
wordt naar een totaaloplossing gezocht en dus breder gekeken dan enkel het vergoeden
van de geleden schade. Naast de provincie en gemeenten, zijn in sommige gevallen de
Commissie Bijzondere Situaties en/of de Onafhankelijk Raadsman betrokken. Zo komt
het einde in zicht van de rol van NAM in het oude schadeafwikkelingsproces. De ruim
80.000 schademeldingen die bij NAM sinds 2012 zijn gedaan, zijn op een klein aantal
zaken na afgerond conform de afspraken die ik hierover met NAM heb gemaakt.

Tot slot

De inwoners van Groningen hebben recht op een snelle, gemakkelijke en ruimhartige
schadeafhandeling. Dat is mijn uitgangspunt, dat van uw Kamer en van het IMG. De start
van het IMG, een zelfstandig bestuursorgaan, markeert een nieuw tijdperk, waarin de
schadeafhandeling definitief publiekrechtelijk en onafhankelijk is geregeld. Vanaf
het moment van oprichting op 1 juli aanstaande, opereert het IMG onafhankelijk van
het kabinet, de decentrale overheden, NAM en andere partijen. Zolang we met de gevolgen
van aardbevingen te maken hebben, kunnen de inwoners van Groningen bij IMG terecht
met laagdrempelige procedures voor alle schadevormen waarmee zij zo veel mogelijk
ontzorgd worden.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat, E.D. Wiebes