Brief regering : Tijdelijkheid van de Europese COVID-19 crisismaatregel SURE

Nr. 6 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 11 juni 2020

In het algemeen overleg Eurogroep/Ecofin van maandag 8 juni jl. heb ik uw Kamer toegezegd
per brief toe te lichten hoe de tijdelijkheid van de Europese COVID-19 crisismaatregel
SURE wordt verankerd via de aanvullende bilaterale garantieovereenkomst.

SURE voorziet in de mogelijkheid dat de Europese Commissie namens de Europese Unie
100 miljard euro op de kapitaalmarkt en bij financiële instellingen leent en dit voorts
uitleent aan de lidstaten ter financiering van maatregelen gericht op arbeidstijdverkorting
en sommige zorguitgaven. Terugbetaling van en rentebetalingen op deze 100 miljard
euro door de Europese Unie geschiedt door de terugbetaling en rentebetalingen door
de lidstaten aan wie de Unie leningen heeft verstrekt. Voor het onwaarschijnlijke
geval dat de lidstaat ten opzichte van de Unie in gebreke blijft worden de financiële
verplichtingen van de Unie op twee manieren gegarandeerd richting de kapitaalmarkten
en financiële instellingen.

Ten eerste kan de Europese Commissie een beroep doen op de marge tussen de plafond
voor het Meerjarig Financieel Kader (MFK) en het plafond zoals vastgelegd in het eigenmiddelenbesluit
(EMB). Hiervoor is wel vereist dat er ruimte beschikbaar is binnen deze marge, gelet
op de andere verplichtingen van de Europese Unie. Daarnaast voorzien de lidstaten
gezamenlijk in aanvullende bilaterale garanties van 25 miljard euro. Deze bilaterale
garantieovereenkomst heeft u ontvangen als bijlage bij de beantwoording van de Kamervragen
over SURE in het kader van de schriftelijke voorbereiding voor het wetsvoorstel van
5 juni jl.1 De garantieovereenkomst is voor alle landen hetzelfde. Er is alleen een Engelstalige
versie van de overeenkomst beschikbaar.

In de op 19 mei jl. overeengekomen SURE-verordening is conform de Nederlandse kabinetsinzet
opgenomen dat de Commissie er eerst naar zal streven om de hierboven beschreven beschikbare
marge te benutten alvorens een beroep te doen op de bilaterale garanties. In preambule
negen van de verordening is dit als volgt verwoord:

«Gezien de aanvullende rol van dergelijke garanties en zonder afbreuk te doen aan hun
onherroepelijk, onvoorwaardelijk en afroepbaar karakter, wordt van de Commissie verwacht
dat zij, voordat zij de door de lidstaten verstrekte garanties afroept, eerst de voor
de betalingskredieten beschikbare marge onder het plafond van de eigen middelen gebruikt
in de mate die de Commissie als houdbaar beschouwt, met inachtneming van onder meer
alle voorwaardelijke verplichtingen van de Unie, ook die uit hoofde van het bij Verordening
(EU) nr.332/2002 ingestelde betalingsbalansmechanisme.»

In de op 19 mei jl. door de lidstaten goedgekeurde SURE-verordening is ook afgesproken
dat het instrument beschikbaar zal zijn tot 31 december 2022 (artikel 12 lid drie
van de verordening). Tot deze datum kunnen er leningen worden versterkt uit hoofde
van het instrument. Een dergelijke tijdelijkheid is in lijn met de Nederlandse kabinetsinzet
zoals aangegeven in de brief van 6 april jl.2

Tegelijkertijd is in de verordening wel de mogelijkheid opgenomen voor een verlenging
van steeds zes maanden in geval de Raad, op advies van de Europese Commissie, besluit
dat door de COVID-19 uitbraak veroorzaakte ernstige economische ontwrichting nog voortduurt
(artikel 12 lid vier van de verordening). Een dergelijke beslissing kan, net als andere
beslissingen op basis van de verordening, zoals bijvoorbeeld een aanpassing van de
verordening als zodanig, met gekwalificeerde meerderheid worden genomen.

Voor het kabinet was bovengenoemde verlengingsmogelijkheid met gekwalificeerde meerderheid
in principe niet wenselijk. Op verzoek van het kabinet zijn daarom extra beperkingen
aan verlenging en/of aanpassing van de verordening opgenomen in de bilaterale garantieovereenkomst.
Artikel 1.2 van de garantieovereenkomst stelt daartoe het volgende:

«This Guarantee Agreement is solely related to Borrowings and the associated Loan Agreements
that are authorised by a decision adopted by the Council before 31 December 2022 taken
under Council Regulation (EU) 2020/672 as originally adopted. Any other Union borrowings
on capital markets and with financial institutions and loan agreements shall not give
rise to any claim or liability under this Guarantee Agreement.»

Deze tekst stelt dat de aanvullende bilaterale garantie alleen betrekking heeft op
leningen die zijn goedgekeurd voor 31 december 2022. Ook stelt de tekst dat de garantie
alleen betrekking heeft op leningen die zijn goedgekeurd op basis van de op 19 mei
jl. goedgekeurde verordening. Dit houdt in dat voor het verstrekken van leningen na
genoemde datum en/of op basis van een gewijzigde verordening, een nieuwe bilaterale
garantieovereenkomst moet worden opgesteld. Hiervoor is dan opnieuw goedkeuring van
uw Kamer nodig.

In geval de beschikbaarheid van SURE wordt verlengd en geen beroep meer kan worden
gedaan op de bilaterale garantieovereenkomst is het in theorie mogelijk dat leningen
na 2022 onder SURE worden afgegeven met de marge tussen het plafond voor het MFK en
het plafond zoals vastgelegd in het EMB als enige garantie. De mate waarin er ruimte
in deze marge beschikbaar is, is echter afhankelijk van andere programma´s en verplichtingen
van de Europese Unie. Deze marge wordt vastgesteld in een nieuw EMB dat met unanimiteit
wordt vastgesteld en door beide Kamers van het parlement dient te worden geratificeerd.

Tot slot, in aanvulling op bovengenoemde beperkingen aan verlenging en/of aanpassing
van SURE zoals opgenomen in de aanvullende bilaterale garantieovereenkomst zit er
ook een belangrijke praktische financiële beperking aan SURE. Zoals reeds aangegeven
in het antwoord op de Kamervragen in het kader van het voorbereidend onderzoek naar
het wetsvoorstel van 5 juni jl.3 verwacht ik dat, gegeven de forse uitgaven die landen hebben gedaan, veel landen
in aanmerking zullen komen voor SURE. Dat maakt de kans groot dat een aanzienlijk
deel van de 100 miljard euro aan leningen snel zal worden verstrekt. In dat geval
zijn geen of maar heel beperkt middelen aanwezig die een verlenging van de beschikbaarheidsdatum
van SURE zinvol zouden maken. De extra beperkingen zoals vastgelegd in de aanvullende
bilaterale garantieovereenkomst op verzoek van het kabinet kunnen daarom worden gezien
als een extra slot op de deur in geval beroep op het instrument tot 31 december 2022
desalniettemin beperkt is gebleven.

De Minister van Financiën,
W.B. Hoekstra