Brief regering : Stand van zaken suïcidepreventie

Nr. 482
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 juni 2020

Suïcidepreventie is een belangrijk onderwerp. Deze lastige tijd brengt veel onzekerheden
met zich mee en kan daarbij extra spanningen en kwetsbaarheden aan het licht brengen.
Juist in deze periode is het van belang om extra alert te zijn op mogelijke psychische
problematiek die ontstaat en open over emoties te spreken, ook over de meest wanhopige.

Op 17 oktober 2019 vond het laatste AO suïcidepreventie plaats (Kamerstuk 32 793, nr. 455). Met deze brief informeer ik u over de stand van zaken op het gebied van suïcidepreventie.
Ik zal daarbij conform eerdere toezeggingen ingaan op de ontwikkelingen met betrekking
tot de capaciteit en toegankelijkheid van de hulpverlening en de stand van zaken van
de nieuwe Landelijke Agenda (LA) Suïcidepreventie (2021–2025). Tot slot zal ik nog
kort ingaan op de stand van zaken wat betreft een aantal eerder gedane toezeggingen
op dit onderwerp.

Capaciteit en toegankelijkheid hulpverlening

De coronacrisis en de maatschappelijke gevolgen daarvan kunnen van invloed zijn op
het aantal mensen met psychische klachten en ook op het aantal mensen met suïcidale
gedachten. Daarom is 113 Zelfmoordpreventie ook vanaf de start nauw betrokken bij
de door mij ingezette crisisaanpak corona&ggz. Vooralsnog ziet 113 Zelfmoordpreventie
geen toename van het aantal hulpvragen. De hulpverlening door 113 Zelfmoordpreventie
is van grote waarde voor mensen met suïcidale gedachten. De afgelopen periode ben
ik actief met 113 Zelfmoordpreventie in gesprek gegaan over de ontwikkelingen die
zij zien en de komende periode verwachten. Daarbij hebben we in samenspraak bekeken
wat nodig is aan mensen en middelen om op een goede manier hulpverlening te kunnen
blijven aanbieden en tegelijkertijd de wachttijden van 113 Zelfmoordpreventie terug
te dringen. Ik heb met 113 Zelfmoordpreventie afgesproken dat ik voornemens ben om
extra middelen ter beschikking te stellen om de hulpverlening in 2020 verder te verstevigen.
Hierbij geldt het uitgangspunt dat de huidige bezetting van de hulplijn van 113 Zelfmoordpreventie
wordt geoptimaliseerd om een effectieve respons van 95 procent te behalen. Zo kan
113 Zelfmoordpreventie met behulp van deze middelen o.a. meer mensen inzetten voor
de hulpverlening en hun inzet in de nacht verdubbelen. Met deze versteviging geef
ik uitvoering aan de motie van de leden Van Brenk en Van der Staaij die de regering
verzocht extra middelen vrij te maken als het noodzakelijk is om de capaciteit van
113 Zelfmoordpreventie te vergroten.1 Daarnaast geef ik hiermee uitvoering aan de motie van de leden Renkema en Wörsdörfer
die verzocht om tot een oplossing te komen om de wachttijden terug te dringen en te
bezien of verdere handelingsbevoegdheid van de professionals bij 113 wenselijk en
uitvoerbaar is.2

Naast het verstevigen van de capaciteit voor de hulpverlening is de afgelopen periode
ook gewerkt aan het vergroten van de toegankelijkheid van 113 Zelfmoordpreventie.
Naar aanleiding van het AO suïcidepreventie op 17 oktober 2019 is met behulp van het
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en andere betrokkenen hard gewerkt aan
het beschikbaar stellen van het telefoonnummer 113 voor de stichting. Ik ben verheugd
te kunnen melden dat dit telefoonnummer uiterlijk op 1 juli aanstaande beschikbaar
zal zijn voor de stichting. Gedurende de afgelopen periode is gebleken dat het vanwege
juridische en technische belemmeringen niet mogelijk is om het nummer 113 op de korte
termijn gratis en anoniem beschikbaar te stellen. Daarom heeft 113 Zelfmoordpreventie
mij verzocht om te kiezen voor het uitdragen van het gratis en anonieme nummer 0800–0113
naast het nummer 113. Hierdoor is de brede bereikbaarheid vergroot en is anoniem en
kosteloos kunnen bellen met 113 Zelfmoordpreventie geborgd. Dit zijn waardevolle verbeteringen
ten opzichte van de eerdere praktijk. Hierbij blijft gelden dat betrokken partijen
blijvend toezien op de effectiviteit van de maatregelen die zijn genomen om «misdialing»
met alarmnummer 112 te voorkomen en die maatregelen aanpassen wanneer de omstandigheden
daarom vragen. Volgend jaar zal worden geëvalueerd of de inzet van beide nummers door
113 Zelfmoordpreventie tot knelpunten of klachten leidt. Daarnaast vind ik het belangrijk
om te vermelden dat ook de naamsbekendheid van 113 Zelfmoordpreventie de afgelopen
jaren sterk is toegenomen. In 2015 was slechts 3 procent van de Nederlandse bevolking
bekend met 113 Zelfmoordpreventie. Inmiddels is dit percentage opgelopen via 56 procent
in 2018 tot 75 procent (2019). Hieruit blijkt dat steeds meer mensen de weg vinden
om een indringend gesprek te voeren waarin hopelijk een ander handelingsperspectief
geboden kan worden.

Nieuwe Landelijke Agenda Suïcidepreventie (2021–2025)

Tijdens het AO op 17 oktober 2019 heb ik uw Kamer toegezegd voor de zomer te informeren
over de stand van zaken Landelijke Agenda Suïcidepreventie 2021–2025. In het onderstaande
ga ik hierop in.

113 Zelfmoordpreventie heeft de afgelopen periode gewerkt aan het opstellen van een
concept agenda voor de komende jaren. Binnen deze agenda zijn zeven doelstellingen
opgesteld met verschillende acties die in de toekomst ingezet zouden kunnen worden
op het gebied van suïcidepreventie. Het gaat om de volgende zeven doelstellingen:

1. Durven en leren praten over suïcide.

2. Professionals opleiden, bijscholen en toerusten.

3. Suïcidepreventie in de wijk verstevigen, op scholen en in de sociaaleconomische sector.

4. Bereik van specifieke doelgroepen vergroten.

5. Veiligheid en effectiviteit van zorg verbeteren vanuit samenwerking tussen professionals,
naasten en ervaringsdeskundigen.

6. Barrières opwerpen voor de beschikbaarheid van dodelijke middelen.

7. Opzet van een landelijk lerend systeem.

Ik zal deze zeven doelstellingen samen met 113 Zelfmoordpreventie met betrokken stakeholders
bespreken om na te gaan voor welke doelstellingen breed draagvlak is en waar hierin
wordt voorzien door reeds ingezette maatregelen en acties, dan wel specifieke extra
maatregelen noodzakelijk zijn. Daar waar relevant zal ik deze ook afstemmen met mijn
collega bewindspersonen (onder andere de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs
en Media en de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid).

Op basis van de gesprekken met andere bewindspersonen en stakeholders kan de landelijke
agenda nog worden aangepast en aangevuld. Conform de motie van het lid Voordewind
zal de nieuwe landelijke agenda suïcidepreventie uiterlijk in oktober met u worden
gedeeld.3 Bij het verder uitwerken van de nieuwe landelijke agenda zal een aantal punten expliciet
worden meegenomen. Hieronder ga ik hier puntsgewijs op in.

Vervolgacties onderzoek suïcides in 2017 onder jongeren

Op 16 januari jongstleden bent u geïnformeerd over de uitkomsten van het onderzoeksrapport
suïcides in 2017 onder jongeren.4 Conform de toezegging in deze brief is op 4 maart een brede stakeholdersbijeenkomst
georganiseerd, waarbij de uitkomsten van het onderzoek zijn besproken en aan de deelnemers
is gevraagd welke acties ze bereid zijn te ondernemen. Belangrijkste conclusie is
dat er een grote motivatie is vanuit de deelnemers om actief mee te werken aan verbeteringen
die nodig zijn, waaronder het verkennen van de mogelijkheden van de uitvoering van
de zogenaamde «psychologische autopsie»; het uitvoeren van onderzoek nadat een suïcide
heeft plaatsgevonden en het verder betrekken van de jeugdzorginstellingen bij de aanpak
van Supranet (GGZ). We zullen de acties van de betrokken organisaties in het verlengde
van het stakeholdersonderzoek waar relevant meenemen in de nieuwe landelijke agenda.

Uitkomsten gesprek ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)

Conform de toezegging uit het laatste AO op 17 oktober 2019 heeft dit voorjaar een
overleg plaatsgevonden met het Ministerie van OCW over het onderwerp «suïcides voorkomen
door opleiding van artsen en hulpverleners». Tijdens dit gesprek is wederom naar voren
gekomen dat beroepsgroepen zelf de inhoud van de opleidingen bepalen. Met deze uitkomst
zal rekening worden gehouden bij het verder vormgeven van landelijke agenda, waarover
ook met het Ministerie van OCW gesproken zal worden. Bij dit gesprek zal ook de verdere
aanpak van het STORM-project betrokken worden.

Stand van zaken overige toezeggingen

Opsporen van uitingen van suïcidale gedachten op social media/internet en inzet algoritmes

Tijdens het laatste AO is toegezegd om uw Kamer te informeren over de manier waarop
113 Zelfmoordpreventie gaat acteren op het opsporen van uitingen van suïcidale gedachten
op de sociale media en internet en inzet/gebruik van mogelijk algoritmes. 113 Zelfmoordpreventie
maakt momenteel op verschillende manieren gebruik van algoritmes. Ten eerste wordt
met behulp van Google inzicht verkregen in het zoekgedrag van mensen op het internet
naar methoden en middelen om suïcide te plegen. Daarnaast wordt machine learning onderzoek
ingezet om de kwaliteit van de 113 online hulpverlening te onderzoeken en bij het
in kaart brengen van een opstapeling van risicofactoren voor suïcide. Tot slot wordt
een overzicht gemaakt van de mogelijkheden van machine learning, waarna de sterkste
optie die de meeste suïcides potentieel voorkomt, verder uitgewerkt zal worden.

Uitkomsten gesprek Netflix

Daarnaast heb ik eerder toegezegd uw Kamer te informeren over de uitkomst van mijn
gesprek met Netflix over het vermelden van de organisatie 113 Zelfmoordpreventie bij
programma’s of series die mogelijk aanzetten tot suïcidale gedachten. Dit is opgepakt
door met Netflix afspraken te maken over het opnemen van een verwijzing naar de organisatie
113 Zelfmoordpreventie bij programma’s of series die mogelijk aanzetten tot suïcidale
gedachten. Tot nu toe heeft Netflix dat gedaan op twee plekken: de serie 13 Reasons
why en de film All the bright places, die zich beide richten op jongeren. Indien er
in de toekomst andere producties zijn waarbij een verwijzing relevant is en Netflix
dit nog niet zelf heeft opgepakt, zal Netflix hier actief door 113 Zelfmoordpreventie
op worden gewezen.

Tot slot

Met de bovenstaande acties en activiteiten wil ik onderstrepen dat het belangrijk
is dat we de komende periode in gezamenlijkheid blijven werken aan suïcidepreventie.
We moeten dit met elkaar doen, als samenleving, individu, overheid en professional
die in aanraking komt met kwetsbare mensen.

Naar verwachting zal het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) begin juli de landelijke
suïcidecijfers over 2019 publiceren. Ik zal uw Kamer hierover informeren, waarbij
ik tevens zal ingaan op de stand van zaken van de activiteiten die lopen in het kader
van de huidige Landelijke Agenda Suïcidepreventie (2018–2021).

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
P. Blokhuis