Brief regering : Beschikbaarheid geneesmiddelen en Covid-19

25 295 Infectieziektenbestrijding

Nr. 651 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 maart 2020

Voor alle Nederlanders is de beschikbaarheid van geneesmiddelen belangrijk. Of het
nu gaat om patiënten die direct te kampen hebben met Covid-19 (Corona), chronische
patiënten of mensen die af en toe een paracetamol slikken. Het op peil houden van
de geneesmiddelenvoorziening heeft daarom ook mijn volle aandacht. Veel patiënten
hebben zich in de afgelopen dagen in de apotheek gemeld, bijvoorbeeld om herhaalmedicatie
op te halen. Deze reflex is heel begrijpelijk in tijden van onrust. Apotheken zijn
een cruciale schakel in de patiëntenzorg. Ik heb grote bewondering voor apothekers
en hun teams die alle zeilen bijzetten om ervoor te zorgen dat patiënten hun geneesmiddelen
en de bijbehorende zorg blijven ontvangen.

Ik heb van de koepels van apotheken begrepen dat vrijwel iedereen in de afgelopen
dagen geholpen kon worden aan zijn geneesmiddel. Dat neemt niet weg dat er wel verscherpte
monitoring nodig is als het gaat om de geneesmiddelenvoorziening in de komende weken,
mede omdat in korte tijd veel meer geneesmiddelen aan patiënten zijn uitgereikt dan
normaal. Daarnaast heerst het besef dat er veel gaande is in landen waar veel geneesmiddelen
worden geproduceerd. Zoals in China, waar de productie inmiddels weer op stoom lijkt
te zijn en in India, waar we nu te maken hebben met een lock-down. De precieze consequenties
hiervan zijn nog niet duidelijk, maar hieruit volgt dat ik de komende weken en maanden
de geneesmiddelenvoorziening nauwlettend volg. Bovendien wordt er op bepaalde soorten
geneesmiddelen nu een extra groot beroep gedaan in de behandeling van Corona: Corona-therapieën
maar ook geneesmiddelen die meestal gekoppeld zijn aan complexe intensive care behandelingen.
Op die middelen moeten we nu uiteraard extra waakzaam zijn.

Ik werk voor de geneesmiddelenvoorziening langs twee lijnen: de beschikbaarheid van
geneesmiddelen voor de behandeling van Corona patiënten en de continuïteit van de
algehele geneesmiddelenvoorziening in de komende weken en maanden. Voor de Corona-gerelateerde
geneesmiddelen geldt een verhoogde staat van paraatheid, hierop neem ik de centrale
regie. Uiteraard gebeurt dit in nauwe samenwerking met betrokken partijen, zoals de
ziekenhuisapothekers. Voor de algemene geneesmiddelenvoorziening geldt dat we in een
stadium van verhoogde waakzaamheid verkeren. Er zijn veel verschillende partijen betrokken
bij de beschikbaarheid van geneesmiddelen, zoals fabrikanten, groothandels en apothekers.
Met hen heb ik de samenwerking versterkt. Zij krijgen in de komende tijd meer ruimte
in de markt om tekorten te voorkomen en op te lossen.

Maatregelen

Scherpe monitoring van geneesmiddelen voor de behandeling van Corona patiënten

Vanaf vandaag wordt de beschikbaarheid van alle geneesmiddelen die in het algemeen
worden gebruikt op de Intensive Care (IC) en geneesmiddelen die specifiek worden gebruikt
bij de behandeling van Corona-patiënten gemonitord door het College ter Beoordeling
van Geneesmiddelen (CBG) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in nauw overleg
met de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) en de Nederlandse Vereniging
voor Intensive Care (NVIC). De eerste categorie betreft een vast aantal geneesmiddelen,
de tweede categorie is gebaseerd op de richtlijn de «voorlopige behandelopties COVID-19»1 van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB), welke regelmatig wijzigt op
basis van de nieuwste inzichten.

CBG en IGJ monitoren de beschikbaarheid van deze geneesmiddelen, ongeacht of een melding
van een tekort is gedaan. CBG en IGJ houden daarbij ook rekening met de verwachte
toename in het aantal patiënten dat wordt opgenomen op de IC en de daaruit voortvloeiende
groeiende behoefte aan geneesmiddelen.

Daarnaast heb ik het Coronaberaad Beschikbaarheid Geneesmiddelen (CbBG)2 ingesteld. Het doel van dit overleg is om te inventariseren welke zorgen de partijen
hebben, informatie uit te wisselen over de beschikbaarheid van geneesmiddelen en gezamenlijk
te kijken naar maatregelen die verder gaan dan eerder afgesproken in de Werkgroep
Geneesmiddelentekorten3. Ik wil namelijk voor deze partijen de randvoorwaarden creëren om in deze onrustige
markt zo goed mogelijk zorg te dragen voor onze Nederlandse geneesmiddelenvoorziening.

Het CbBG overlegt op zeer regelmatige basis en in verschillende samenstelling. Het
stemt mij positief dat tijdens het eerste overleg van de CbBG alle partijen zich constructief
opstelden en ook uitspraken bereid te zijn om in deze tijd een stapje extra te zetten.

Er is een onderscheid tussen export tussen lidstaten van de Europese Unie en export
naar derde landen (buiten de Europese Unie). Handel binnen de Europese Unie betreft
export door producenten of tussen groothandels. In een aantal lidstaten speelt de
discussie om de vrije handel van geneesmiddelen binnen de Europese Unie te limiteren,
veelal voor geneesmiddelen die gebruikt worden in de behandeling van Corona-patiënten.
De Europese Commissie heeft een dringende oproep gedaan de handel binnen de EU niet
te hinderen met nationale verboden4. Dit om te voorkomen dat een neerwaarts domino-effect optreedt en landen uiteindelijk
geen toegang meer hebben tot essentiële geneesmiddelen.

In generieke zin is Nederland netto importeur van geneesmiddelen binnen de interne
markt. Bij de bespreking van handelsrestricties in het Coronaberaad Beschikbaarheid
Geneesmiddelen (CbBG) heeft de ruime meerderheid van de deelnemers mij gevraagd geen
exportbeperkingen in te stellen.

Ik stel geen verbod op de export van geneesmiddelen binnen de EU in. Partijen hebben
mij verzekerd dat zij zich houden aan de bestaande afspraak binnen de Werkgroep Geneesmiddelentekorten:
de groothandel bedient altijd eerst de eigen klanten (apotheken, ziekenhuizen, apotheekhoudende
huisartsen, etc.) in Nederland. Bij een dreigend of optredend tekort van een specifiek
geneesmiddel vindt export pas plaats als de eigen voorraad eerst is gecontroleerd
en voldoende is bevonden.

Aan de hand van de monitoring van het CBG en de IGJ van de beschikbaarheid van Corona
gerelateerde geneesmiddelen is er verscherpte aandacht voor export van deze geneesmiddelen.

Handel buiten de Europese Unie betreft export door producenten en groothandels. De
export van geneesmiddelen naar landen buiten de EU is in beginsel toegestaan. Alleen
op EU-niveau kan die export worden verboden of gereguleerd, zoals vorige week met
de persoonlijke beschermingsmiddelen (PMB’s) is gebeurd.

Naast de meldingen van mogelijke leveringsproblemen die het Meldpunt Geneesmiddelentekorten
ontvangt, haal ik zelf actief informatie op uit de media en andere landen t.a.v. signalen
die mogelijk duiden op geneesmiddelentekorten. Ik vraag ook de leden van het Coronaberaad
Beschikbaarheid Geneesmiddelen om trends en ontwikkelingen in de markt bij VWS neer
te leggen. Deze informatie betrek ik bij alle acties en stuur ik ook door aan het
Meldpunt Geneesmiddelentekorten. Deze week is bekend geworden dat India drie weken
«op slot gaat». Een deel van onze geneesmiddelen wordt in India geproduceerd, daarom
volg ik de ontwikkelingen in India nauwlettend.

Voorzorgsmaatregelen Wet geneesmiddelenprijzen

Ook als het gaat om het bieden van ruimte in de maximumprijzen op grond van de Wet
geneesmiddelenprijzen (Wgp) neem ik actief voorzorgsmaatregelen. Ik opereer hier zoals
gezegd langs twee lijnen. Allereerst ben ik bereid om voor Corona gerelateerde geneesmiddelen
per direct de wettelijke maximumprijs los te laten als daar een tekort voor dreigt
en prijs een belemmering vormt. Zo blijft Nederland als afzetmarkt aantrekkelijk en
staan we bij schaarste niet achteraan. Deze aanpak kan ik ook inzetten voor andere
specifieke geneesmiddelen waarvoor een tekort dreigt.

Daarnaast hecht ik ook groot belang aan de continuïteit van de algehele geneesmiddelenvoorziening
in de komende maanden. In dat kader stel ik de aanscherping van de Wgp maximumprijzen
die per 1 april in zou gaan met zes maanden uit. Dat betekent dat de huidige maximumprijzen
van kracht blijven, in ieder geval tot 1 oktober. Ik doe dit onder meer naar aanleiding
van dringende verzoeken van verschillende partijen uit de geneesmiddelenketen. Zij
geven aan dat deze maatregel hen rust en comfort biedt. Met deze maatregel bied ik
hen financiële armslag om bijvoorbeeld voorraden te versterken. Ik roep partijen wel
op om verantwoordelijk om te gaan met de extra financiële armslag die ik hen hiermee
bied. Bijvoorbeeld door voorraden op peil te houden en financiële reserves op te bouwen
waar nodig.

Deze maatregel komt in plaats van de maatregel die ik vorige week aankondigde om voor
geneesmiddelen met bijvoorbeeld een lage omzet de maximumprijzen los te laten. Het
uitsluiten van een specifieke categorie middelen op basis van dergelijke criteria
stuit volgens partijen op uitvoeringsvraagstukken.

Overige maatregelen

Ik onderzoek de mogelijkheid om voor firma’s en groothandels een afzetgarantie te
bieden. Ik wil als overheid niet de rol van inkopende partij gaan overnemen, maar
ik wil de marktpartijen wel de zekerheid geven die in de huidige situatie nodig is
om voldoende voorraden in Nederland op te bouwen en te behouden.

Ik heb zorgverzekeraars gevraagd wat zij kunnen doen om bij hun prijsafspraken met
fabrikanten en apotheken explicieter rekening te houden met veranderende marktomstandigheden.
In het Coronaberaad Beschikbaarheid Geneesmiddelen hebben de zorgverzekeraars aangegeven
dat zodra zij een nieuwe contracteringsronde starten, zij hier rekening mee houden.

Ook onderzoek ik de mogelijkheid om soepelere regels te hanteren voor gezamenlijk
inkopen van kwetsbare geneesmiddelen door bijvoorbeeld groothandels.

Handelsvergunninghouders kunnen reeds aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ)
toestemming vragen om een geneesmiddel tijdelijk in een andere verpakking te leveren.
Dit zijn verpakkingen uit een ander Europees land. De IGJ stemt hiermee in als er
sprake is van een tekort en de beschikbaarheid van dit product noodzakelijk is voor
de continuïteit van de patiëntenzorg en er geen alternatief geneesmiddel op de Nederlandse
markt is. Vanwege de huidige situatie zal de IGJ de beoordeling van continuïteit van
patiëntenzorg en de beschikbaarheid van een alternatief geneesmiddel versneld uitvoeren.
Daardoor is het makkelijker om geneesmiddelen met een niet-Nederlandse verpakking
op de Nederlandse markt te brengen.

Als een tekort van een geneesmiddel dreigt en de beschikbaarheid ervan noodzakelijk
is voor de continuïteit van patiëntenzorg, behandelt het College ter Beoordeling van
Geneesmiddelen (CBG) aanvragen voor een nieuwe (parallel)handelsvergunning of een
wijzigingen in een handelsvergunning altijd met voorrang. Het CBG doet dit natuurlijk
ook voor geneesmiddelen die belangrijk zijn bij de behandeling van Corona patiënten.
Het CBG bekijkt ook of deze aanvragen met andere data onderbouwd kunnen worden, zodat
het CBG sneller een besluit kan nemen. De Europese koepelorganisatie van generieke
geneesmiddelfabrikanten (Medicines for Europe) heeft hiervoor concrete voorstellen
ingediend. Deze voorstellen bespreken CBG en IGJ bespreken in Europees verband, zodat
Nederland deze verzoeken op dezelfde wijze als in andere lidstaten afhandelt.

Vorige week meldden apotheken en groothandels mij dat er een toename was in de uitgifte
van herhaalrecepten. Ik heb apothekers en voorschrijvers gevraagd om de gebruikelijke
handelwijze te blijven hanteren. Dit houdt in dat apothekers voor maximaal drie maanden
medicatie meegeven. Herhaalrecepten worden binnen de normale termijn (zo’n een tot
twee weken) voordat de medicatie op is, gehonoreerd.

De drogisterijen hebben ook maatregelen genomen om de verkoop van paracetamol te reguleren
en te voorkomen dat andere klanten met lege handen komen te staan. Zij doen een dringend
beroep op klanten om alleen de hoeveelheid paracetamol te kopen die een klant normaal
koopt. Om te voorkomen dat het blijft bij een vrijblijvend beroep, wordt paracetamol
in veel gevallen alleen van achter de kassa aan klanten verstrekt. Er is voldoende
voorraad paracetamol beschikbaar.

Op deze wijze dragen alle partijen eraan bij dat de geneesmiddelen voor alle patiënten
beschikbaar blijven.

Tot slot

Bovengenoemde maatregelen zijn bedoeld om geneesmiddelentekorten zo veel mogelijk
te voorkomen zonder het huidige zorgsysteem buiten werking te stellen.

Conform de motie van het lid Hijink5 bereid ik me voor op verdergaande maatregelen voor het geval dat medicijntekorten
ontstaan.

De Minister voor Medische Zorg, M.J. van Rijn