Brief regering : Aanbestedingen betalingsverkeer - Ernstige beroepsfout en MVO

Nr. 325
BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 maart 2020

In mijn brief van 28 maart 2019 over de aanbestedingen betalingsverkeer van de rijksoverheid1 heb ik aangekondigd het betalingsverkeer van het Rijk opnieuw aan te besteden. Aan
de banken en overige partijen die belast zijn met het betalingsverkeer van de rijksoverheid
mogen hoge eisen gesteld worden op het gebied van integriteit, betrouwbaarheid en
transparantie. Tijdens deze aanbestedingen betalingsverkeer wordt hieraan dan ook
extra aandacht besteed, zowel bij de gunning van de aanbesteding als ook daarna gedurende
de looptijd van de overeenkomst. Tevens wordt maatschappelijk verantwoord ondernemen
(MVO), waaronder duurzaamheid, zwaarder mee gewogen. Daarom heb ik u middels deze
eerdere brief geïnformeerd dat ik bij deze aanbestedingen de term ernstige fout en
criteria op het gebied van MVO verder zou uitwerken.

In de afgelopen periode zijn deze punten uitgewerkt. De nieuwe aanbestedingen creditcards
en giraal betalingsverkeer van de rijksoverheid worden naar verwachting op korte termijn
gepubliceerd. Zoals toegezegd heb ik besloten de facultatieve uitsluitingsgrond ernstige
fout in deze aanbestedingen van toepassing te verklaren. In aanvulling daarop zal
ik, mede op basis van ingewonnen juridisch advies, aangeven hoe het Ministerie van
Financiën, als aanbestedende dienst, invulling geeft aan de term ernstige fout.

Niet alleen bij de aanbesteding zelf maar ook gedurende de looptijd van de overeenkomst
zal er extra aandacht worden besteed aan de betrouwbaarheid van de contractspartij.
Ook heeft in de afgelopen periode overleg plaatsgevonden met de huidige contractspartij
over een eventuele aanscherping van de bestaande overeenkomsten. Graag ga ik in deze
brief nader in op de wijze waarop bovenstaande punten meer in detail zijn uitgewerkt.

Ernstige beroepsfout

Indien een aanbestedende dienst de facultatieve uitsluitingsgrond van de ernstige
fout van toepassing verklaart, kan een inschrijver die een ernstige fout in de uitoefening van zijn beroep heeft begaan
van de aanbesteding worden uitgesloten2. Hiervan is sprake als de integriteit van de inschrijver in twijfel kan worden getrokken
en de inschrijver er niet in slaagt zijn betrouwbaarheid aan te tonen. In de context
van de aanbestedingen betalingsverkeer vind ik het -vanuit het oogpunt van transparantie-
wenselijk om tegenover potentiële inschrijvers uit een te zetten hoe het Ministerie
van Financiën als aanbestedende dienst invulling geeft aan het begrip «ernstige fout».

In de aanbestedingsdocumenten voor de aanbestedingen creditcards, betalingsverkeer
Rijk, betaaldienstverleners en contant betalingsverkeer zal het begrip «ernstige fout»
worden gedefinieerd. Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de verplichte uitsluitingsgronden
die genoemd staan in de Aanbestedingswet 20123 (Aw 2012). Als een verplichte
uitsluitingsgrond van toepassing is op een betreffende inschrijver, dan wordt deze inschrijver direct
uitgesloten van de betreffende aanbesteding. Er is sprake van een verplichte uitsluitingsgrond als een inschrijver in de afgelopen vijf jaar onherroepelijk is veroordeeld voor deelname aan een criminele organisatie, omkoping, witwassen,
terrorisme of kinderarbeid. In aanvulling daarop zal, in ieder geval bij de aanbestedingen
betalingsverkeer van de rijksoverheid, de facultatieve uitsluitingsgrond van toepassing worden verklaard. Een inschrijver kan worden uitgesloten
indien deze in de afgelopen drie jaar voor dergelijke activiteiten herroepelijk is veroordeeld of in verband hiermee een transactie met het Openbaar Ministerie (OM)
is aangegaan. De datum van de nog niet onherroepelijk geworden uitspraak of van de
transactieovereenkomst wordt hierbij beschouwd als de datum waarop de ernstige fout
zich heeft voorgedaan.

Het Ministerie van Financiën acht een dergelijke transactie met het OM voldoende aanleiding
om te twijfelen aan de professionele betrouwbaarheid van de inschrijver en acht daarmee
nader onderzoek op zijn plaats4. Een instelling die inschrijft op de aanbesteding en die in het Uniform Europees
Aanbestedingsdocument aangeeft een ernstige fout te hebben gemaakt, wordt bij de aanbesteding
in de gelegenheid gesteld om te bewijzen dat voldoende maatregelen zijn genomen om
zijn betrouwbaarheid aan te tonen. Deze mogelijkheid staat ook beschreven in de Aw
20125.

De aanbestedende dienst beoordeelt vervolgens op grond van artikel 2.87a Aw 2012 of
de genomen maatregelen inderdaad voldoende zijn om de betrouwbaarheid van de betreffende
inschrijver aan te tonen. De aanbestedende dienst baseert zich bij deze beoordeling
op informatie die inschrijvers hierover tijdens de inschrijving verstrekken. Conform
het aanbestedingsrecht zal bij de aanbestedingen betalingsverkeer waar het Ministerie
van Financiën de aanbestedende dienst is, gekeken worden naar vergoeding van mogelijke
schade door de betreffende inschrijver, het actief meewerken aan het mogelijk onderzoek
en concrete technische, organisatorische en personele maatregelen die genomen zijn
om verdere strafbare feiten of fouten te voorkomen.

De beoordeling van de door de inschrijver genomen maatregelen door het Ministerie
van Financiën – als aanbestedende dienst – wijkt wezenlijk af van het doorlopend toezicht
van de AFM en DNB op de naleving van financiële toezichtwetgeving in brede zin, gelet
op de verschillende toetsingskaders en informatieposities. De financiële toezichthouders
kunnen immers inlichtingen van onder toezicht staande instellingen vorderen ten behoeve
van de uitoefening van hun taken. De door hen gevorderde inlichtingen gelden als toezichtsvertrouwelijke
informatie.

De aanbesteding creditcards die zojuist is gepubliceerd, is de eerste aanbesteding
van het Ministerie van Financiën als aanbestedende dienst waarin de hierboven vermelde
uitwerking van ernstige beroepsfout wordt gebruikt.

Opzeggingsgrond in nieuwe overeenkomsten betalingsverkeer

Ook na afronding van de aanbestedingsprocedure blijft de betrouwbaarheid van de banken
en overige partijen die het betalingsverkeer uitvoeren aandacht behouden. Voor de
nieuwe overeenkomsten met de dienstverleners die het betalingsverkeer gaan uitvoeren, zie
ik de mogelijkheid om nog een stap verder te gaan in het aanscherpen van de opzeggingsgronden
van de overeenkomst. In aanvulling op de gebruikelijke mogelijkheden tot het opzeggen
van de overeenkomsten die tot stand komen in het kader van de nieuwe aanbestedingen,
zoals bij niet-nakoming van verplichtingen of verminderde kredietwaardigheid, zullen
in de overeenkomsten betalingsverkeer een aantal nieuwe opzeggingsgronden worden opgenomen
die gerelateerd zijn aan de ernstige beroepsfout. Als een dergelijke opzeggingsgrond
zich voordoet gedurende de looptijd van de overeenkomst, dan is er voor het Rijk de
mogelijkheid om de betreffende overeenkomst eerder dan afgesproken te beëindigen.
Een van de nieuw opgenomen opzeggingsgronden is in het geval van een rechterlijke
herroepelijke veroordeling van de contractspartij voor gedragingen zoals genoemd in
artikel 2.86 Aw 2012. Ook als de contractspartij gehouden is een boete van EUR 2,5
miljoen of meer6 te betalen als gevolg van een besluit van een toezichthouder of gerechtelijke instantie
of als de contractspartij een transactieovereenkomst sluit, dan kan de overeenkomst
met de betreffende contractspartij vervroegd worden beëindigd. Het uitgangspunt daarbij
zal zijn dat de boete of transactieovereenkomst betrekking heeft op wet- en regelgeving
die verband houdt met betaaldiensten (zoals regelgeving op het gebied van witwassen,
terrorismefinanciering, sancties en integere bedrijfsvoering). Daarnaast moet de contractspartij
een verbeterplan overleggen. Indien de contractspartij met dit verbeterplan de ontstane
zorg niet of onvoldoende kan wegnemen, kan de overeenkomst tussentijds beëindigd worden.

Aanpassing van lopende overeenkomsten

De bestaande overeenkomsten voor het betalingsverkeer van de Belastingdienst, het
Ministerie van Buitenlandse Zaken en het buitenlandse betalingsverkeer van het Ministerie
van Defensie worden nog niet beëindigd7. Ik heb met de huidige contractspartij overeenstemming bereikt over een aanpassing
van deze lopende overeenkomsten. De bestaande opzeggingsgronden worden aangevuld met
een bepaling dat indien gedurende de looptijd van de overeenkomst de contractpartij
onherroepelijk veroordeeld wordt voor gedragingen zoals genoemd in artikel 2:86 Aw
2012, de overeenkomst vervroegd beëindigd kan worden. Voorts wordt aangevuld dat indien
er een sanctie wordt opgelegd door de Nederlandse toezichthouder of een schikking
wordt getroffen met het Nederlandse OM wegens overtreding van wet- en regelgeving
met betrekking tot het verlenen van betaaldiensten, er met de contractspartij gedurende
maximaal twee maanden overleg zal worden gevoerd over de wijze waarop de contractspartij
verbeteringen zal realiseren. Als dit overleg en de te nemen maatregelen niet voldoende
zijn, kan de overeenkomst worden beëindigd.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Het onderwerp MVO laat ik bij de aanbesteding Giraal Betalingsverkeer van de het Rijk
zwaarder meewegen. Als gevolg hiervan kan een inschrijver die veel kwaliteitspunten
behaalt op de MVO gerelateerde onderdelen een grotere kans maken om de opdracht gegund
te krijgen. Hiertoe wordt voor de betreffende aanbesteding een Programma van Eisen
en Wensen op het gebied van MVO opgesteld met onder andere elementen op het gebied
van duurzaamheid, beheerst beloningsbeleid (voorkomen van perverse prikkels en het
betrekken van stakeholders) en social return. Daarnaast wordt van inschrijvers gevraagd
te verklaren dat er geen investeringen in clustermunitie worden gedaan en dat mensenrechten
wordt gerespecteerd (gebaseerd op het IMVO convenant bancaire sector). Voornoemde
elementen zullen -voor zover mogelijk en proportioneel- ook toegepast worden in andere
aanbestedingen op het gebied van het betalingsverkeer waarbij het Ministerie van Financiën
de aanbestedende dienst is.

Tot slot

Gelet op het belang dat het betalingsverkeer van de rijksoverheid door betrouwbare
dienstverleners plaatsvindt, heb ik gezocht naar een balans tussen een strenge invulling
van het begrip ernstige fout enerzijds en de juridische randvoorwaarden om een aanbestedingsprocedure
te doorlopen anderzijds. Met de hierboven uiteengezette invulling van de ernstige
fout en MVO zullen in de komende maanden verschillende aanbestedingen betalingsverkeer
worden gepubliceerd. Naast de zojuist gepubliceerde aanbesteding credit cards, zal
ook de aanbesteding betalingsverkeer Rijk, internationale betaaldienstverleners en
contant betalingsverkeer worden gepubliceerd. Zoals ik in mijn brief van 28 maart
2019 heb aangegeven zijn er bij de aanbestedingen betalingsverkeer meerdere aspecten
die een rol spelen. Er zal ook gekeken worden naar een solide betaalinfrastructuur
voor grote aantallen standaard transacties, overboekingen, incasso’s, pintransacties
en andere betaalproducten die specifiek zijn voor de rijksoverheid. Ook is het aanbod
van de inschrijver aan innovatieve diensten en een hoog niveau van informatiebeveiliging
en dienstverlening van belang. Voor elk van de aanbestedingen op het gebied van het
betalingsverkeer van de rijksoverheid geldt dat de partij die de beste prijs-kwaliteitverhouding
biedt (waarbij kwaliteit deels wordt ingevuld aan de hand van MVO-aspecten), de uiteindelijke
winnaar zal zijn.

De Minister van Financiën,
W.B. Hoekstra