Brief regering : Start Invest-NL

Nr. 34 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 januari 2020

Met deze brief wil ik u informeren dat de Machtigingswet oprichting Invest-NL op 4 december
jl. in werking is getreden. De Minister van Financiën heeft de handelingen voor de
oprichting van de zelfstandige vennootschap en voor de kapitaalstorting inmiddels
verricht. De juridische oprichting van de vennootschap heeft op 12 december jl. plaatsgevonden
en daarmee is ook de eerste kapitaalstorting van € 50 mln. gedaan, uit het totale
kapitaal van in beginsel € 1,7 miljard.

Invest-NL kan hiermee van start gaan. Dat zal gemarkeerd worden met een lanceringsevenement
op donderdag 16 januari a.s. Vanaf dan worden de ontwikkelactiviteiten van Invest-NL
voluit vorm gegeven en kan Invest-NL investeren in projecten en bedrijven die werken
aan oplossingen voor maatschappelijke transitieopgaven en in de doorgroei van mkb
en start- en scale-ups.

Voorafgaand aan en tijdens de behandeling van het wetsvoorstel in het parlement zijn
enkele moties aangenomen en zijn door mij en de Minister van Financiën verschillende
toezeggingen gedaan die betrekking hebben op het functioneren van Invest-NL na de
oprichting. Met deze brief licht ik mede namens de Minister van Financiën toe hoe
deze moties en toezeggingen ingevuld zijn. De Eerste Kamer ontvangt een brief van
gelijke strekking. In de loop van dit jaar ontvangt u een eerste voortgangsrapportage
over Invest-NL, conform de toezegging u jaarlijks te informeren over het bereiken
van de doelen. Daarmee is aan alle moties en toezeggingen over Invest-NL invulling
gegeven.

Focus en strategie

Zoals ik heb toegelicht tijdens de behandeling van de Machtigingswet oprichting Invest-NL
zijn de doelen van Invest-NL in de wet met opzet breed geformuleerd. Marktfalen en
maatschappelijke transitieopgaven zijn namelijk veranderlijk in de tijd, en het is
van belang dat Invest-NL over een lange periode een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling
en financiering van projecten en ondernemingen binnen deze vastgestelde wettelijke
doelen.

In de aanvullende overeenkomst tussen de Staat en Invest-NL wordt meer focus aangebracht
met investeringsdomeinen die meerjarig van belang zijn. Een concept van deze aanvullende
overeenkomst is eerder aan het parlement aangeboden, tegelijk met indiening van de
Machtigingswet oprichting Invest-NL. De toezeggingen voortkomend uit de wetsbehandeling
zullen in de aanvullende overeenkomst worden verwerkt. Ik ga verderop in deze brief
in op hoe ik dat zal doen. Nu Invest-NL is opgericht kan deze aanvullende overeenkomst
vervolgens door de ministers van Economische Zaken en Klimaat en van Financiën namens
de Staat, en de bestuursvoorzitter van Invest-NL getekend worden. Zoals u is toegezegd
tijdens de wetsbehandeling, ontvangt u na ondertekening een afschrift.

Binnen kaders die de doelen van de wet en de investeringsdomeinen van de aanvullende
overeenkomst stellen, zal Invest-NL zelf haar eigen strategie en investeringsbeleid
vorm geven. Verscheidene moties hebben betrekking op dit investeringsbeleid van Invest-NL.
Zo is door de Tweede Kamer met de motie1 van het lid Van der Lee c.s. aangegeven dat energie en klimaat direct belangrijke
aandachtsgebieden moeten zijn voor Invest-NL. Parallel geeft de motie2 van het lid Veldman hetzelfde aan voor mkb en scale-ups.

Invest-NL heeft aangegeven de oproepen die van deze beide moties uitgaat te zullen
verwerken in het investeringsbeleid en de investeringsafbakening. In de voorbereiding op de start heeft Invest-NL de energietransitie en financiering van scale-ups als prioriteiten geïdentificeerd. Invest-NL
geeft aan dat het de hoogste prioriteit wil geven, daar waar sprake is van én scale-up-financiering
én energietransitie. Binnen de ruime categorie van financieringsmogelijkheden voor
ondernemingen en meer specifiek het mkb, is namelijk sprake van een knelpunt op de
Nederlandse markt voor (langer lopend) risicokapitaal voor jonge innovatieve en snel
groeiende bedrijven (scale-ups).

Doordat Invest-NL nog een startende organisatie is, en het succesvol investeren veel
expertise en inzet vergt, wil Invest-NL in het begin focus aanbrengen en uitgaan van
een strategie die grotendeels gericht is op deze twee gebieden. Invest-NL heeft aangegeven
zich vanuit deze basis te willen verbreden naar ook andere transitiedomeinen waar
sprake is van marktfalen, en waar het een rol kan spelen om deze marktfalens weg te
nemen. Invest-NL wil dus ook projecten en bedrijven buiten deze domeinen kunnen ondersteunen.
Dat Invest-NL ergens een speerpunt heeft, wil immers niet zeggen dat andere domeinen
genegeerd worden.

Deze focus geldt zowel voor de investerings- als de ontwikkelactiviteiten. Bij de
ontwikkelafdeling zal al meer ruimte zijn om actief te werken aan aanvullende domeinen.

Aanpassing aanvullende overeenkomst

In het debat over de Machtigingswet oprichting Invest-NL in de Eerste Kamer hebben
de woordvoerders van GroenLinks en D66 opgemerkt dat de twee wettelijke doelen van
Invest-NL niet contrair mogen uitpakken. De ondersteuning van mkb en scale-ups mag
niet leiden tot het tegengaan van transitie-inspanningen, bijvoorbeeld door het ondersteunen
van mkb-ondernemingen die de fossiele uitstoot slechts vergroten. Beide doelen worden
naast elkaar in de wet genoemd, waaruit al blijkt dat het niet de bedoeling is dat
in strijd met één van beide doelen wordt gehandeld. Het heeft mij echter goed geleken
dit naar aanleiding van het debat te verduidelijken in de aanvullende overeenkomst,
zoals ik dat heb toegezegd aan de Eerste Kamer. In de getekende versie van de aanvullende
overeenkomst die u zult ontvangen zal daarom worden opgenomen dat activiteiten van
Invest-NL op het ene doel nooit onverenigbaar mogen zijn met het bereiken van het
andere doel. Activiteiten die haaks staan op een transitiedoel zijn daarmee dus expliciet
uitgesloten.

Daarnaast geeft de motie3 van de leden Moorlag en Van der Lee aan dat het vanuit het publieke belang gewenst
is dat uitsluitend financiering wordt verstrekt aan organisaties die maatschappelijk
verantwoord ondernemen (mvo) en compliant handelen, onder meer door het naleven van
wetgeving en het hanteren en respecteren van internationale standaarden voor maatschappelijk
verantwoord ondernemen. Invest-NL zal een beleid vaststellen voor mvo en compliant
handelen dat erop gericht is met inachtneming van dat beleid financiering aan ondernemingen
te verstrekken. Om dit vanuit de Staat expliciet te borgen zoals de motie vraagt wordt
dit daarom ook opgenomen in de aanvullende overeenkomst. Verderop in deze brief ga
ik nader in op het mvo-beleid bij de start van Invest-NL.

Tot slot zijn in de aanvullende overeenkomst de toezeggingen uit de nota naar aanleiding
van het verslag van de Tweede Kamer bij de machtigingswet verwerkt. In de aanvullende
overeenkomst worden de sleuteltechnologieën zoals kwantum-, nano- en biotechnologie,
en sociale ondernemingen bij de algemene investeringsdomeinen opgenomen. Ook wordt
in de overeenkomst opgenomen op welke wijze de Staat wordt geïnformeerd over wijzigende
marktfalens en de wijze van beoordeling van additionaliteit. In de aanvullende overeenkomst
wordt tevens herhaald dat de Staat geen invloed zal hebben op individuele investeringsbeslissingen,
zoals de memorie van toelichting op de wet al aangeeft. Er zullen in de definitieve
versie van de aanvullende overeenkomst geen andere materiële wijzigingen komen dan
waarover het parlement niet al eerder is geïnformeerd.

Criteria

Voor en tijdens de wetsbehandeling is door meerdere partijen gevraagd naar de specifieke
criteria die Invest-NL zal hanteren bij het verstrekken van financiering, naast de
criteria waaraan Invest-NL sowieso moet voldoen op grond van de wet (zoals het additioneel
handelen aan private financiering) en de Europese staatssteunregels. Het betreft financiële
criteria, om projecten goed op risico en rendement te kunnen beoordelen, en de maatschappelijke
criteria, zoals mvo. Nu Invest-NL van start gaat kan daar nadere duiding aan gegeven
worden.

Invest-NL zal vanaf de start financiële criteria hanteren bij potentiële investeringen,
om te borgen dat investeringen een positieve rendementsverwachting kennen. De financiële
criteria bevatten onder meer de risico-rendementseisen, een maximering voor de financiering
aan één klant en een maximale looptijd van een financiering. Ook vereist invest-NL
een professioneel en hoogwaardig management van het project of bedrijf waarin het
investeert, en een duidelijke strategie en businessplan, die leiden tot een realistische
business case.

Invest-NL zal daarnaast vanaf de start ook maatschappelijke criteria hanteren, aanvullend
op de eisen die de machtigingswet al stelt. Het mvo-beleid dat onder deze criteria
valt zal zoals toegezegd met de Eerste Kamer gedeeld worden. Zo zal Invest-NL projecten
en bedrijven toetsen of zij voldoen aan wet- en regelgeving, aan internationale verdragen,
van toepassing zijnde belastingregels, en zal het toetsen of aanvragers niet betrokken
zijn bij corruptie, witwassen of terrorismefinanciering.

Een duurzaam energiesysteem zal een voornaam aandachtsgebied van Invest-NL zijn. Invest-NL
voorziet dat partijen die actief zijn in de energiesector een belangrijke rol hebben
in het bewerkstelligen van de systeemverandering die daarvoor nodig is, vanwege hun
expertise en slagkracht. Invest-NL zal echter geen projecten en bedrijven ondersteunen
die gericht zijn op niet-duurzame energieproductie en die geen uitlegbare tussenstap
vormen in de transitie naar een duurzamer energiesysteem. Invest-NL doet ook geen
zaken met partijen die natuurlijke hulpbronnen niet zo efficiënt mogelijk inzetten,
en die (mogelijk) vervuiling van water, lucht en/of grond veroorzaken.

Daarnaast doet Invest-NL geen zaken die ten koste gaan van dierenwelzijn en de biodiversiteit,
of met partijen die een bedrijfsmodel voeren dat is gebaseerd op de verkoop, handel
of de productie van drugs, wapens en munitie.

In haar activiteiten zal Invest-NL actief sturen op CO2-reductie en toename van de werkgelegenheid en R&D. Invest-NL zal rapporteren over
de resultaten die het hierop bewerkstelligt, in samenwerking met de ondernemingen
en projecten die het in portfolio heeft.

De motie4 van de leden Amhaouch en Mulder van 15 mei 2019 verzoekt de regering om de Kamer
periodiek en integraal te rapporteren over de doeltreffendheid en doelmatigheid van
het totale instrumentarium om ontwikkelingen op het gebied van de energie- en klimaattransitie
tot stand te brengen. Met de klimaatnota, voortgangsmonitor en de Klimaat- en Energie
Verkenning (KEV) geeft het kabinet jaarlijks een actueel inzicht in de voortgang van
het klimaatbeleid en realisatie van het doelbereik. Indachtig de motie zal ik de resultaten
van Invest-NL op het gebied van de klimaat- en energietransitie ook betrekken in de
jaarlijkse rapportage van het kabinet als onderdeel van de Klimaatwetcyclus (klimaatnota).

Toegankelijkheid voor het mkb

Het parlement heeft gevraagd om een grote toegankelijkheid en vindbaarheid van Invest-NL voor het mkb, omdat financieringsknelpunten daar doorgaans
het grootst zijn. Ik heb u daarom in de nota naar aanleiding van het verslag toegezegd
dat Invest-NL onder andere via de website en in het beoordelingsproces goed toegankelijk
en vindbaar zal zijn voor het mkb. Hier wordt als volgt opvolging aan gegeven.

De website van Invest-NL zal 16 januari a.s. bij het startevenement gelanceerd worden
via www.invest-nl.nl. Hierop kunnen ondernemers en projecteigenaren laagdrempelig zien wat Invest-NL voor
hen kan betekenen en hoe ze een verzoek kunnen indienen. Een online quick scan helpt
ze daarbij. Ook zullen alle criteria waaraan ze moeten voldoen online toegankelijk
zijn, een voorbeeld hiervan is het mvo-beleid. Ondernemers die niet passen in de doelen
en criteria van Invest-NL worden doorverwezen naar partijen waar ze wel terecht kunnen,
in samenwerking ook met RvO.NL, de Kamer van Koophandel en de Regionale ontwikkelingsmaatschappijen.
Zo zorgen we dat Invest-NL een goede plek krijgt in het financieringslandschap en
ondernemers snel op weg worden geholpen met de dienstverlening van Invest-NL.

Toezicht

Zowel door de Tweede als Eerste Kamer is gevraagd naar welk toezicht plaats vindt
op Invest-NL, en de rol van de Algemene Rekenkamer hierin. Toezicht vindt allereerst
plaats door de Raad van Commissarissen. Vooralsnog bestaat deze uit Jan Nooitgedagt
als voorzitter en op korte termijn zullen twee commissarissen benoemd worden. Uiteindelijk
zal de Raad van Commissarissen bestaan uit vijf commissarissen en deze samenstelling
zal dan zoals toegezegd tijdens de wetsbehandeling ook met de Eerste Kamer gedeeld
worden. In dit proces wordt gestreefd naar een Raad van Commissarissen die divers
is in achtergrond en gender zoals ook benadrukt bij de behandeling van de machtigingswet
in de Eerste Kamer.

De Minister van Financiën heeft als aandeelhouder ook een rol in het toezicht op Invest-NL,
echter zal deze meer op afstand staan van de onderneming. Wel zal in de beginfase
het contact tussen de deelneming en de aandeelhouder met een grotere regelmaat plaatsvinden.
Zo zullen wij, zoals toegezegd in de wetsbehandeling, in periodieke beleidsoverleggen
tussen het beleidsdepartement, de aandeelhouder en Invest-NL ingaan op het mvo-beleid
en de uitsluitingenlijst, compliance aan Arbowetgeving en milieuregels en de rapportage
over indicatoren van de Monitor Brede Welvaart.

Via het jaarverslag van de onderneming en de periodieke beleidsoverleggen rapporteren
de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen aan de Minister van Financiën en aan
mij. De Minister van Financiën en ik rapporteren ten minste één keer per jaar aan
beide Kamers door toezending van het jaarverslag van Invest-NL bij het Jaarverslag
beheer Staatsdeelnemingen, met een overzicht van eventuele nieuwe kapitaalstortingen
en de aan u toegezegde rapportage over de voortgang op de doelen. Conform de motie5 van het lid Van der Lee c.s., zullen grote wijzigingen in de aansturing of organisatie,
bijvoorbeeld ten aanzien van de aanvullende overeenkomst of het normrendement, ook
tussen deze momenten door aan u gemeld worden.

De Algemene Rekenkamer heeft te allen tijde het recht onderzoek uit te voeren naar
Staatsdeelnemingen, dus ook naar Invest-NL. Zoals toegezegd tijdens de wetsbehandeling
in de Tweede Kamer zal aan de Algemene Rekenkamer betrokkenheid gevraagd worden bij
de evaluatie die drie jaar na inwerkingtreding van de wet plaats vindt. Deze evaluatie
zal ook specifiek stilstaan bij de compliance van Invest-NL met relevante wet- en
regelgeving.

Samenwerking

Door verschillende leden van beide Kamers is gevraagd naar de samenwerking van Invest-NL
met provincies, regionale ontwikkelingsmaatschappijen, institutionele beleggers en
andere publieke en private partijen die actief kunnen zijn op de doelen van Invest-NL.
Voor de samenwerking met de regionale partijen heb ik – zoals eerder aan u gemeld
– een samenwerkingsverklaring met het Interprovinciaal Overleg (IPO) getekend. Invest-NL
is ook betrokken bij de uitrol van het klimaatakkoord via de financieringstafel. En
Invest-NL is in overleg met banken, pensioenfondsen en investeringsmaatschappijen
over specifieke samenwerkingsmogelijkheden. Het doel van Invest-NL is daarbij zo veel
mogelijk private financiering te ontsluiten.

Ook met de Europese Investeringsbank (EIB) wordt de samenwerking gezocht, bijvoorbeeld
in het kader van het InvestEU-programma. De nieuwe Europese Commissie heeft het doel
de EIB nog meer investeringen in klimaat en duurzaamheid te laten verrichten. Invest-NL
werkt reeds samen met de advieshub van de EIB, en Invest-NL heeft een formele aanvraag
gedaan om toegelaten te worden tot het InvestEU-programma als «National Promotional
Institution» van Nederland.

Organisatie

Invest-NL zal gevestigd worden in Amsterdam. Daar is namelijk een goede aansluiting
op de partijen die kunnen fungeren als co-financier. De organisatie zal bij de start
uit ca. 45 fte bestaan en de komende jaren doorgroeien tot ca. 70 fte.

Gezien de specifieke activiteiten van Invest-NL zullen vooral mensen met een achtergrond
als investeerder en «business developer» in dienst treden, naast staffuncties op bedrijfsvoerings-,
juridisch, en administratief vlak. Er zal nadrukkelijk aandacht zijn voor de diversiteit
in het personeelsbestand.

Overgang instrumenten

De Machtigingswet oprichting Invest-NL regelt ook de overgang van een aantal instrumenten
van de begroting van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het co-investeringsfonds
gaat geheel over naar Invest-NL per 15 februari 2020. Inwerkingtreding op deze datum
maakt het mogelijk na de formele oprichting eerst de «Know Your Customer» procedure
met het Europees Investerings Fonds (EIF) af te ronden. Invest-NL vergoedt het dan
door de Staat uitstaande bedrag in dit instrument aan het Ministerie van Economische
Zaken en Klimaat. Dit bedrag zal worden toegevoegd aan het Toekomstfonds waarvan het
co-investeringsfonds onderdeel uitmaakte.

Per 1 maart 2020 gaan de uitstaande verplichtingen van de Energie Transitie Financierings
Faciliteit (ETFF) over naar Invest-NL. Het instrument wordt dan uit gefaseerd bij
het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en Invest-NL zal dan een instrument
met vergelijkbaar doel aanbieden vanuit het eigen kapitaal. Omdat het een kostendekkende
regeling betreft zal de door de Staat ontvangen garantiepremie op de uitstaande verplichtingen
worden afgedragen aan Invest-NL. Daarnaast zal ik compenseren voor eventuele negatieve
rente voor het aanhouden van kapitaal ter dekking van de garanties, omdat Invest-NL
bij de start als zelfstandige instelling niet dezelfde gunstige risicoclassificatie
heeft als de Staat.

De overgang van het Dutch Venture Initiative (DVI) is op verzoek van de Tweede Kamer
aangehouden tot een verkenning naar de mogelijkheden van verkoop aan private partijen
heeft plaatsgevonden. De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat heeft de
Tweede Kamer op 20 december jl. geïnformeerd over de stand van zaken. In de loop van
2020 zal duidelijk worden of verkoop aan private partijen mogelijk is, en of overgang
naar Invest-NL dan nog nodig is.

De regeling Groeifaciliteit wordt eveneens afgebouwd en Invest-NL zal zelf een instrument
in de markt zetten met een vergelijkbaar doel. Er vinden constructieve gesprekken
plaats met de EIB om hierin gezamenlijk een instrument op te zetten voor mkb en scale-ups
die willen doorgroeien.

Invest-NL als staatsdeelneming

Als nieuwe staatsdeelneming valt Invest-NL onder het beleidskader dat voor alle staatsdeelnemingen
gehanteerd wordt. Het normrendement is een onderdeel van dit beleidskader. De Minister
van Financiën heeft u tijdens de wetsbehandeling al toegezegd dat voor Invest-NL geen
normrendement zal gelden tot aan de evaluatie na de eerste drie jaar. Hiertoe is besloten
om Invest-NL voldoende ruimte te geven om de markt te leren kennen en de investeringsportefeuille
te laten groeien. Pas na deze termijn van drie jaar zal voor Invest-NL het normrendement
opgesteld worden. Uw Kamer wordt hier zoals toegezegd op dat moment door de Minister van
Financiën over geïnformeerd.

In 2020 vindt de beleidsdoorlichting van het deelnemingenbeleid plaats. De resultaten
van de beleidsdoorlichting en de kabinetsreactie daarop zullen eind 2020 met u gedeeld
worden. Zoals toegezegd tijdens de wetsbehandeling in de Tweede Kamer door de Minister
van Financiën zal in deze beleidsdoorlichting de rol van mvo in brede zin bij staatsdeelnemingen bekeken worden.

Met deze brief hoop ik u naar tevredenheid geïnformeerd te hebben over de opvolging
van de moties en gedane toezeggingen tijdens de wetsbehandeling.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,
E.D. Wiebes