Brief regering : Verslag van de Energieraad 4 december 2019

Nr. 794 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 december 2019

Hierbij bied ik u het verslag aan van de Energieraad die op 4 december 2019 onder
Fins voorzitterschap plaatsvond in Brussel.

Tijdens de Energieraad werd van gedachten gewisseld over sectorkoppeling/systeemintegratie en de Integrale Nationale Energie- en Klimaatplannen (INEKs).
Hiernaast werd er met de onlangs aangetreden Eurocommissaris Kadri Simson gesproken
over de prioriteiten van de Commissie op het gebied van energie.

Tot slot is gesproken over een zevental diversenpunten, ingeleid door respectievelijk
de Commissie, Litouwen, Griekenland en het aankomend voorzitterschap Kroatië.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat,
E.D. Wiebes

Verslag Energieraad d.d. 4 december 2019

Sectorkoppeling & systeemintegratie

Gedachtewisseling

De Raad heeft gesproken over sectorkoppeling en systeemintegratie. Centrale vraag
was hierbij welke rol de EU hierin heeft en waar de knelpunten zitten en wat er nodig
is om sectorkoppeling te realiseren. De Commissie wees op het belang van sectorkoppeling,
het toenemend verbinden van de elektriciteitssector met diverse vraagsectoren, als
oplossing om de energietransitie op effectieve wijze vorm te geven in sectoren zoals
mobiliteit, gebouwde omgeving en industrie.

Lidstaten benadrukten het belang van sectorkoppeling en systeemintegratie om de toekomstige
2030- en 2050-reductiedoelstellingen te bereiken. Een meerderheid van de lidstaten,
waaronder Nederland heeft tijdens de Raad steun uitgesproken over de potentie van
waterstof en andere power-to-X technologieën voor systeemintegratie. Hiernaast benoemde een aantal lidstaten het
belang van voldoende interconnectorcapaciteit om de Europese energiemarkt optimaal
te laten functioneren. Enkele lidstaten benadrukten ook de rol van nucleaire energie
in de energietransitie. Meerdere lidstaten wezen op de kosten van systeemintegratie
en gaven aan dat de EU sectorkoppeling en de ontwikkeling van bijbehorende technologieën
financieel zou moeten ondersteunen.

De Commissie werd opgeroepen om onderzoek en ontwikkeling te bevorderen op het gebied
van energie. Daarnaast hebben meerdere lidstaten de Commissie opgeroepen onderzoek
te doen naar belemmeringen in regelgeving die succesvolle systeemintegratie in de
weg staan. Enkele lidstaten riepen, net als Nederland, de Commissie op om te komen
tot een waterstofstrategie.

Nederland heeft nogmaals het belang van waterstof als belangrijk onderdeel van sectorkoppeling
onderschreven. In de Nederlandse interventie werd ingegaan op de belangrijke rol van
waterstof als energiedrager en de grotere inzet voor regionale en internationale coöperatie.
Hiernaast werd de Commissie opgeroepen om een waterstofstrategie, wind op zee-maatregelen
en sectorkoppeling verder te ontwikkelen als onderdeel van de Green Deal voorstellen
van de Commissie.

Integrale Nationale Energie- en Klimaatplannen (INEKs)

Gedachtewisseling

De Raad heeft gesproken over de integrale nationale energie- en klimaatplannen (INEKs).
Elk lidstaat heeft een nationale INEK opgesteld en moet deze tegen het eind van dit
jaar indienen. Tijdens de Raad werd dit onderwerp wederom geagendeerd zodat de lidstaten
de Commissie nog konden informeren over mogelijke aanpassingen in hun doelen voor
de definitieve inlevering van de INEKs. De Nederlandse bijdrage is al eerder door
de Commissie als voldoende beoordeeld voor de Europese 2030 doelen.

De Commissie herhaalde dat de INEKs een essentieel middel zijn voor de nationale doelstellingen
van de lidstaten. In aansluiting daarop stelde de Commissie dat, ondanks de grote
inspanning van lidstaten, er een lacune bestaat op gebied van energie efficiëntie
van 4–5% en hernieuwbare energie van 1%. De Commissie gaf aan dat het een van de prioriteiten
van de Commissie blijft om steun te bieden om deze tekorten te dichten. Tevens werden
de lidstaten opgeroepen de definitieve INEKs tijdig in te leveren.

Lidstaten deelde in de gedachtewisseling de huidige nationale stand van zaken met
betrekking tot de INEKs waarbij er voornamelijk een indicatie werd gegeven van de
percentuele te behalen doelen. In dit proces lag bij een groot deel van de lidstaten
de INEKs momenteel bij de nationale parlementen ter goedkeuring, zodat deze aan het
eind van het jaar ingediend kunnen worden.

Nederland informeerde tijdens de Raad dat in het definitieve INEK de Nederlandse bijdrage
aan de EU doelstellingen licht gewijzigd is ten opzichte van de concept INEK. Voor
hernieuwbare energie is het nu gesteld op 27% waar dit voorheen tussen de 27–35% was
en op gebied van energie-efficiëntie wordt dit finaal 1837 waar het 1864 PJ was. Daarnaast
heeft Nederland andere lidstaten opgeroepen hun fair share voor de doelen van 2030 te doen en bovendien tijdig de INEKS in te leveren.

Energie prioriteiten van de nieuwe Commissie

Gedachtewisseling

De Raad heeft met de nieuwe Eurocommissaris voor Energie, Kadri Simson, gesproken
over de energieprioriteiten van de nieuwe Commissie.

De Commissie gaf aan zich te gaan richten op drie centrale pijlers, People, Planet en Partners binnen het Europese energiebeleid. Onder people richt de Commissie zich op de consument, zo noemde de Commissie het belang van energie
efficiëntie, tegengaan van energie armoede en financiële instrumenten als het Just Transition Mechanism om zo energie transitie in alle regio’s in Europe te kunnen bewerkstelligen. Binnen
de tweede pijler, Planet, focust de Commissie zich op verdere vermindering van uitstoot van 55% in 2030. Hierbij
legde de Eurocommissaris nadruk op onderwerpen als slimme systeemintegratie en offshore-wind. Voor wat betreft de gassector benadrukte de Commissie het belang van waterstof en
biogas. Onder partners gaf de CIE aan dat de EU haar klimaat- en energiedoelen niet alleen kan bereiken.
Prioriteit is dan ook om de externe energierelaties actief in te zetten om deze doelen
samen met partners te bevorderen. In dit kader zal de CIE ook kijken naar het carbon border mechanism.

Meerdere lidstaten benadrukten dat het Just transition mechanism van groot belang is voor de transitie van elk Europees land. Deze lidstaten benoemden
dat er verschillende start posities zijn voor de verschillende Europese lidstaten.
Hierin voerden enkele Zuid-Europese landen tevens het belang van transport van energie
aan om zo tot goede levering te kunnen komen. Daarnaast benoemden een aantal landen
carbon leakage als een uitdaging en uitten zij steun voor een carbon border mechanism.

Een enkele lidstaat steunde het principe van een carbon tax of aanscherping van het ETS systeem, gekoppeld aan een minimumprijs voor CO2.

Nederland verwelkomde de energieprioriteiten in het bredere licht van de Green Deal
en heeft tevens aangegeven positief tegenover initiatieven omtrent decarbonisatie
van de gassector, regionale samenwerking en een grotere rol van waterstof binnen de
energiemarkt te staan.

Trilaterale gasonderhandelingen en gasleveringszekerheid

Diversenpunt

De Commissie faciliteert de trilaterale gasonderhandelingen tussen de Russische Gazprom
en Oekraïense Naftogaz. Het contract tussen deze partijen verloopt het aan het eind
van dit jaar. Op 15 november jl. waren de laatste trilaterale gesprekken waar nog
geen oplossing is gevonden voor het contract vanaf 2020. De Commissie deelde in dit
diversenpunt mee dat er een volgende bijeenkomst zal plaatsvinden in december om zo
nog voor het nieuwe jaar tot een conclusie te kunnen komen. Daarbij gaf de Commissie
ook aan dat uit EU assessments blijkt dat gasleveringszekerheid in de EU hoger is
dan voorheen.

Verscheidene lidstaten, waaronder Nederland, spraken zich uit over het belang van
voortzetting van de trilaterale onderhandelingen. De lidstaten spoorden de Commissie
aan om actieve participatie binnen deze onderhandelingen te behouden.

Bandenetikettering

Diversenpunt

Het voorzitterschap informeerde de lidstaten over het akkoord dat in november jl.
is bereikt in de trilogen over de herziene Europese verordening bandenetiketting.
Een belangrijk resultaat is een gedelegeerde handeling voor het toevoegen van de parameter
«slijtage» aan het label, zodra er een geschikte testmethode beschikbaar is. Deze
nieuwe parameter geeft de consument informatie over de hoeveelheid microplastics als
gevolg van slijtage van banden. Verder is er voornamelijk vooruitgang geboekt op de
vormgeving en zichtbaarheid van het label en worden lege labelcategorieën voor bestaande
parameters verwijderd. Voor een verbeterde handhaving wordt een database opgezet waarin
bandenfabrikanten alle banden die ze nieuw op de markt brengen moeten registreren.
Het bandenlabel wordt ook ingevoerd voor, retreaded tyres, vernieuwde banden. Deze banden, waarvan het loopvlak is vernieuwd, worden vooral
toegepast op vrachtwagens en bussen. Dit draagt bij aan de emissiedoelen van de transportsector.

SET-Plan Conferentie

Diversenpunt

Op 13-15 november 2019 vond de Strategic Energy & Technology-Plan Conferentie (SET-plan)
plaats in Helsinki. Het SET-plan heeft als doel om op Europees niveau onderzoek &
innovatie te verrichten en daarmee energietransitie en low-carbon energie technologieën
in Europa te versnellen. De Commissie blikte kort terug op de conferentie. Tijdens
de conferentie werd onder andere benadrukt dat CCS een rol heeft te spelen in de energietransitie.
Daarbij werd bovendien het belang van een sector overstijgende benadering en een coherente
beleidsaanpak van de energietransitie benadrukt.

Externe Energiebetrekkingen

Diversenpunt

De Raad heeft op inbreng van de Commissie gesproken over externe energiebetrekkingen.
De Commissie benadrukte hierbij dat externe energiebetrekkingen van groot belang zijn
binnen de Green Deal. Internationale partnerschappen met grote en buurlanden stelt
de Commissie centraal. Daarbij ziet de Commissie ook een rol voor de Europese industrie
om te investeren in schone energie in derde landen. De Commissie sprak hiernaast de
intentie uit om actiever energie diplomatie te beoefenen.

Stresstest Wit-Russische kerncentrale

Diversenpunt

De Raad heeft op inbreng van Litouwen bij de diversenpunten gesproken over de aanbevolen
veiligheidsmaatregelen die volgen uit de stresstest op de Wit-Russische kerncentrale.
Litouwen informeerde de Raad over de situatie rondom de kerncentrale in Wit-Rusland.

De Commissie betuigde de ernst van de zorgen en tevens heeft de Commissie, ter waarborging
van de veiligheid aan Wit-Rusland gevraagd om Europese monitoring en rapportering
van het veiligheidsplan van de kerncentrale.

Een aantal lidstaten betoogden het belang van het nauwgezet volgen van de situatie
in Wit-Rusland en steunden daarbij een peer review.

Griekenland maritieme situatie Turkije – Libië

Diversenpunt

De Raad heeft op verzoek van Griekenland dit diversenpunt toegevoegd. Griekenland
informeerde de Raad over de situatie met betrekking tot een recent memorandum of understanding tussen Turkije en Libië over maritieme zones. Griekenland verzocht de overige lidstaten
de situatie te volgen.

Presentatie werkprogramma Kroatisch voorzitterschap

Diversenpunt

Het inkomend Kroatisch voorzitterschap presenteerde de prioriteiten voor het komende
half jaar. Onder het motto «a Europe that connects» zal het voorzitterschap de integratie van de energiemarkt stimuleren, door verder
te werken aan de Energie-unie en door deze verder te implementeren. Daarbij zal specifieke
aandacht uitgaan naar het implementeren in nationale wetgeving van het «clean energy»
pakket en de definitieve INEKS. Verder richt het Kroatisch voorzitterschap zich specifiek
op de regionale dimensie van de energietransitie, waarbij meer aandacht zal worden
besteed aan specifieke gebieden, zoals EU-eilanden.