Brief regering : Geannoteerde agenda Raad Buitenlandse Zaken van 9 december 2019

Nr. 2093
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 25 november 2019

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan voor de Raad Buitenlandse Zaken van 9 december
2019.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok

GEANNOTEERDE AGENDA RAAD BUITENLANDSE ZAKEN VAN 9 DECEMBER 2019

Introductie

Op 9 december 2019 vindt in Brussel de Raad Buitenlandse Zaken plaats. Naar verwachting
zal de Raad onder het agendapunt Current Affairs stilstaan bij de Turkse operatie in Noordoost-Syrië, de Turkse gasproefboringen in
het Oostelijk deel van de Middellandse Zee en de recente ontwikkelingen in onder meer
Hongkong, Libië en Bolivia. Verder zal de Raad spreken over de relatie van de Europese
Unie (EU) met de Afrikaanse Unie (AU). Nederland heeft het verzoek ingediend ook mensenrechten
te agenderen. De Minister van Buitenlandse Zaken is voornemens deel te nemen aan de
Raad.

Current Affairs

Noordoost-Syrië

In navolging van de Raad van november (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2082) zal de Raad opnieuw spreken over de Turkse operatie in Noordoost-Syrië. Hoewel er
sinds de start van de Turks-Russische patrouilles langs de Turks-Syrische grens geen
berichten zijn over grootschalige confrontaties en het aantal ontheemden in Noordoost-Syrië
is afgenomen doordat mensen huiswaarts keren, blijft de humanitaire situatie zorgelijk.
In heel Syrië zijn honderdduizend mensen op de vlucht en zijn er grote noden. De dalende
temperaturen zorgen voor extra druk op de humanitaire situatie.

De gestabiliseerde situatie is, hoe welkom ook, geen reden om de Nederlandse positie
ten aanzien van de Turkse operatie in Noordoost-Syrië te wijzigen. Nederland zal Turkije
blijven oproepen om zo snel mogelijk een einde te maken aan de operatie. Daarbij is
het van het grootste belang dat het geweld niet opnieuw oplaait en de humanitaire
situatie aanzienlijk verbetert. Nederland zal wederom oproepen tot het instellen van
een wapenembargo tegen Turkije. Ook zal Nederland zich in de Raad sterk maken voor
verdere maatregelen tegen Turkije zoals het stopzetten van pre-accessiesteun aan Turkije
conform de motie van het lid Van der Graaf c.s. (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2058).

Gasproefboringen

Tijdens de Raad van 11 november jl. is besloten een sanctie-regime in te stellen tegen
Turkije, naar aanleiding van de voortgaande illegale proefboringen in het Oostelijk
deel van de Middellandse Zee. Hiermee is opvolging gegeven aan de conclusies van de
Raad van 15 juli jl. (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2034) waarin Turkije werd opgeroepen de boringen te staken en de soevereiniteit van Cyprus
te respecteren. De Turkse president Erdogan heeft in reactie op de instelling van
het sanctie-regime benadrukt dat Turkije zich niet laat intimideren. Turkije heeft
zijn activiteiten in het Oostelijk deel van de Middellandse Zee dan ook voortgezet.
Tijdens de Raad van 9 december aanstaande zal er opnieuw gesproken worden over de
kwestie. Nederland zal steun betuigen aan Cyprus bij de oproep aan Turkije de Cypriotische
soevereiniteit te respecteren.

Hongkong

Evenals vorige maand zal de Raad spreken over de onrust in Hongkong. Sinds de vorige
Raad zijn de spanningen en het geweld in Hongkong verder toegenomen. Dit is voor Nederland
mede aanleiding geweest om op 13 november jl. het reisadvies voor Hongkong aan te
scherpen. Verschillende Nederlandse universiteiten hebben hun studenten die op uitwisseling
in Hongkong waren dringend geadviseerd de stad te verlaten. Het Nederlandse consulaat-generaal
te Hongkong staat in contact met de Nederlandse studenten. Het High Court van Hongkong heeft op 18 november jl. het eerder per noodwet ingevoerde verbod op
gezichtsbedekking ongrondwettelijk verklaard. De centrale regering in Peking stelt
echter dat enkel het Staand Comité van het Nationale Volkscongres de bevoegdheid heeft
maatregelen van bestuur aan de Grondwet te toetsen.

Tijdens de vorige Raad bepleitte Nederland een publieke steunverklaring voor een onafhankelijk
onderzoek naar de grondoorzaken van de onrust, inclusief het politieoptreden, om recht
te doen aan de zorgen van de Hongkongse bevolking. Nederland verwelkomt daarom de
mede door Nederland geïnitieerde verklaring van de Hoge Vertegenwoordiger van 18 november
jl. waarin deze oproep is verwoord1. Het kabinet steunt de veroordeling van excessief geweld, zowel van de zijde van
de demonstranten als van de zijde van de politie. Verder is het kabinet met de EU
van mening dat Hongkongs hoge mate van autonomie binnen het One Country, Two Systems-model, onafhankelijke rechtspraak en fundamentele vrijheden gerespecteerd dienen
te worden. Nederland brengt deze zorg bij alle mogelijke gelegenheden ook onder de
aandacht van de Chinese autoriteiten. De oplossing dient gezocht te worden in een
brede en inclusieve dialoog die ingaat op alle grondoorzaken van de onrust.

Libië

De Raad zal naar verwachting en afhankelijk van de ontwikkelingen, opnieuw spreken
over de ontwikkelingen in Libië, waar Duitsland sinds enkele maanden probeert de huidige
impasse in het politieke proces te doorbreken door de internationale gemeenschap dichterbij
elkaar te brengen. Nederland volgt deze ontwikkelingen nauwlettend en benadrukt hierin
dat een duurzame oplossing alleen tot stand kan komen met betrokkenheid van alle Libische
partijen. Het kabinet is van mening dat blijvende internationale druk en naleving
van gemaakte afspraken nodig is om tot een politieke oplossing te komen. Een sterke
en eensgezinde inzet van de EU is nodig voor het bevorderen van het politieke proces,
met betrekking tot het waarborgen van mensenrechten en het naleven van internationaal
humanitair recht maar ook voor het vinden van oplossingen voor de situatie van vluchtelingen
en migranten – in het bijzonder voor diegenen die in detentiefaciliteiten zitten en
diegenen die door de gevechten gevaar lopen.

Bolivia

De Raad zal spreken over de aanhoudende onrust in Bolivia. Na de presentatie van het
rapport van de Organization of American States (OAS) over de ernstige onregelmatigheden tijdens de presidentsverkiezingen van 20 oktober
jl. en diens oproep tot nieuwe verkiezingen, zijn de ontwikkelingen in Bolivia in
een stroomversnelling geraakt. Het kabinet is bezorgd over polarisatie in de Boliviaanse
samenleving die leidt tot protesten, blokkades en gewelddadige confrontaties tussen
Morales-aanhangers en het leger. Het kabinet benadrukt het belang van het organiseren
van nieuwe verkiezingen binnen het grondwettelijk vastgestelde tijdsbestek van drie
maanden.

Op 15 november jl. is – mede op verzoek van Nederland – een EU28-verklaring uitgebracht
waarin geweld wordt afgekeurd en alle partijen worden opgeroepen bij te dragen aan
een vreedzame verzoening2. De verklaring benadrukt dat de primaire doelstellingen van de interim--regering
onder leiding van Jeanine Añez zijn om vrede en veiligheid te verzekeren, nieuwe verkiezingen
te organiseren, het vertrouwen van de bevolking in de democratie te herstellen en
respect voor burgerrechten en democratische instituties te waarborgen. Het kabinet
onderschrijft het belang van een dialoog en roept wetshandhavingsinstanties op de
veiligheid en mensenrechten voor de Boliviaanse bevolking te garanderen en zich in
te zetten voor het behoud van een inclusieve samenleving in Bolivia.

AU-EU ministeriële bijeenkomst

De Raad zal spreken over de samenwerking tussen de EU en de Afrikaanse Unie (AU),
met het oog op de aankomende AU-EU ministeriële die in het eerste kwartaal van 2020
zal plaatsvinden en de EU-AU Top die eind 2020 of begin 2021 is voorzien. Nederland
vindt een goede en inhoudelijke voorbereiding van deze bijeenkomsten belangrijk. Samen
met een aantal andere lidstaten heeft Nederland zich daarom verbonden aan een initiatief
om klimaat als een van de mogelijke onderwerpen van de EU-AU Top voor te dragen; een
onderwerp dat bij uitstek baat heeft bij versterkte EU-AU samenwerking. Nederland
vindt het belangrijk dat het EU-AU partnerschap is gestoeld op de bevordering van
democratie, mensenrechten en de rechtsstaat. Ook dient in het EU-AU partnerschap aandacht
te besteden aan een breed scala aan onderwerpen, waaronder klimaat, vrede en veiligheid,
het creëren van banen en aantrekken van investeringen, de aanpak van irreguliere migratie,
handel en regionale integratie. Uitgangspunt daarbij is dat het partnerschap gebaseerd
is op zowel Europese als Afrikaanse belangen.

Mensenrechten

Nederland heeft, met brede steun, het verzoek ingediend om tijdens deze Raad – één
dag voor internationale mensenrechten dag – te spreken over de EU-inspanningen op
het gebied van mensenrechten. Het is van belang dat de Raad, onder voorzitterschap
van de nieuwe Hoge Vertegenwoordiger Josep Borrell, markeert dat mensenrechten de
hoeksteen vormen van het EU-buitenlandbeleid, in samenhang met rechtsstatelijkheid
en democratisering. Met de inzet ten behoeve van mensenrechtenverdedigers (prioriteit
onder het Finse voorzitterschap), vrijheid van meningsuiting, vrijheid van religie
en levensovertuiging, gelijke rechten van LHBTI, de positie van vrouwen en meisjes
en accountability behoort de EU internationaal tot de koplopers, zowel in politiek-diplomatieke als
financiële zin.

De EU-activiteiten sluiten nauw aan bij het Nederlands buitenlands mensenrechtenbeleid,
waarbinnen de organisatie van de conferentie World Press Freedom Day in samenwerking met UNESCO als een van de hoogtepunten voor 2020 geldt. Onder dit
agendapunt beoogt Nederland bovendien een terugkoppeling te geven van de 7e editie van het Istanbul process, de internationale conferentie voor vrijheid van religie en levensovertuiging die op
18 en 19 november jl. plaatsvond. Indien mensenrechten niet als formeel agendapunt
wordt opgenomen, zal Nederland een AOB aanvragen om de Raad te informeren over deze
bijeenkomst, conform de toezegging van de Minister van Buitenlandse Zaken tijdens
de Begrotingsbehandeling Buitenlandse Zaken van 14 november jl. (Handelingen II 2019/20,
nr. 24, Begroting Buitenlandse Zaken 2020). Voorts zal Nederland dit agendapunt benutten
om politieke steun te bestendigen voor een EU wereldwijd Mensenrechtensanctieregime
met het oog op spoedige aanname van een Europees sanctie instrument. Ten slotte zal
Nederland oproepen tot EU-eenheid in de VN-Mensenrechtenraad. Een slagvaardig en eensgezind
EU-optreden zal bijdragen aan het behalen van resultaten tijdens het Nederlandse lidmaatschap
van de Mensenrechtenraad (2020–2022).