Brief regering : Jaarverslag RIEC-LIEC 2018 en een Landelijk beeld van ondermijnende criminaliteit

Nr. 255
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 oktober 2019

Hierbij stuur ik uw Kamer het Jaarverslag RIEC-LIEC 2018 met daarin de resultaten
van de tien Regionale Informatie en Expertise Centra (RIEC’s) en het Landelijk Informatie
en Expertise Centrum (LIEC)1. Tevens stuur ik u het rapport «Landelijk beeld van ondermijnende criminaliteit»2 dat door het LIEC is opgesteld.

Over de stand van zaken van de maatregelen tegen ondermijning wordt uw Kamer per separate
brief geïnformeerd (Kamerstuk 29 911, nr. 254).

Jaarverslag RIEC-LIEC

In 2018 hebben de RIEC’s en het LIEC het RIEC-LIEC-bestel verder geprofessionaliseerd.
Het integraal werken is bij de RIEC’s en de partners, waaronder de gemeenten, OM,
Politie, FIOD, Belastingdienst, Inspectie SZW en diverse uitvoeringsorganisaties meer
en meer tot wasdom gebracht. De RIEC’s en het LIEC vormen een belangrijk fundament
van de integrale overheidssamenwerking van waaruit door de samenwerkende partners
ondermijnende criminaliteit wordt voorkomen en bestreden. Het zicht op ondermijnende
criminaliteit bij bestuurders en uitvoerders is mede door toedoen van de RIEC’s en
het LIEC verdiept en verscherpt. Er zijn inmiddels 127 lokale (integrale) ondermijningsbeelden
en een «Landelijk beeld van ondermijnende criminaliteit» opgesteld. Ieder ondermijningsbeeld
geeft inzicht in de specifieke lokale situatie en leidt tot meer lokaal bewustzijn,
draagt bij aan meer signalen en integrale interventies en geeft meer inzicht in de
achterliggende gelegenheidsstructuren. In 2019 en 2020 worden de resterende lokale
ondermijningsbeelden opgeleverd.

De tien RIEC’s en het LIEC werken intensief samen, informatie en expertise wordt onderling
uitgewisseld. Dat maakt het RIEC-LIEC-bestel effectief tegen ondermijnende criminaliteit.
Elk RIEC werkt op basis van de eigen regionale problematiek en uitingsvormen van ondermijning
en de eigen expertise aan oplossingen die het hele RIEC-LIEC-bestel ten goede komen.

Door de gezamenlijke inzet van de tien RIEC’s en het LIEC is een scherper zicht op
ondermijnende criminaliteit verkregen en kan effectiever en efficiënter worden opgetreden.
Maar een scherper zicht legt ook zorgelijke ontwikkelingen in heel Nederland bloot
zoals de impact van drugscriminaliteit op de maatschappij, mogelijkheden voor het
witwassen van crimineel verkregen vermogen, misbruik van sociale voorzieningen en
milieucriminaliteit. Een scherper zicht op ondermijnende criminaliteit leidt bij de
overheid in den brede ook tot het bewustzijn dat er veel is dat we nog moeten aanpakken.
Achterliggende criminele netwerken, ingewikkelde witwasconstructies en onduidelijke
financieringen zijn weliswaar geen witte vlekken meer, maar verdere investeringen
in kennisdeling en informatievoorziening en -technologie zijn nodig om ook op deze
fenomenen meer grip te krijgen.

Het RIEC-LIEC-bestel functioneert degelijk, effectief en betrouwbaar. Maar we zijn
er nog niet. Criminelen zijn zeer kapitaalkrachtig en daarmee in staat om kennis,
kunde en logistieke middelen in huis te halen zowel als het gaat om technologie als
om menskracht. Dat betekent dat ook de samenwerkende partners van het RIEC-LIEC-bestel
continu moeten blijven investeren in kennis om slagvaardig te kunnen blijven optreden.
De expertise en daarmee de slagkracht van het RIEC-LIEC-bestel moet verder groeien.
Hiertoe is vorig jaar een ontwikkeltraject gestart waarin wordt uitgewerkt hoe het
RIEC-LIEC-bestel zich de komende jaren zowel inhoudelijk als procesmatig gaat wapenen
om de samenwerkende partners nog beter te ondersteunen bij het verder terugdringen
van ondermijning.

Landelijk beeld van ondermijnende criminaliteit

Het rapport «Landelijk beeld van ondermijnende criminaliteit» is een exploratief kwalitatief
onderzoek, waarin ondermijnende criminaliteit centraal staat. De focus van dit rapport
ligt op het beter in beeld brengen van de ondermijnende effecten van diverse vormen
van ondermijnende criminaliteit. Dit rapport biedt een aanvullende invalshoek voor
het zicht op ondermijnende criminaliteit, naast producten als het Nationaal Dreigingsbeeld
georganiseerde criminaliteit van het OM en de politie en de WODC-Monitor Georganiseerde
Criminaliteit.

Het rapport is opgesteld vanuit lokale inzichten en ervaringen met ondermijnende criminaliteit.

Het rapport geeft meer zicht op en inzicht in de effecten van ondermijnende criminaliteit
en op de onderliggende gelegenheidsstructuren, met als doel een bijdrage te leveren
aan het beter bestrijden ervan. De rapportage bevat een beschrijving van enkele fenomenen
van ondermijnende criminaliteit: drugscriminaliteit, mensenhandel, fraude en witwassen,
aangevuld met praktijkvoorbeelden.

Naast de focus op de effecten van ondermijnende criminaliteit wordt in de rapportage
ook de nadruk gelegd op criminele gelegenheidsstructuren en de bestrijding daarvan.
Ondermijnende criminaliteit ontstaat overal waar de gelegenheid zich voordoet. Criminelen
maken gebruik van de gelegenheden en faciliteiten die de Nederlandse maatschappij
hen biedt. Deze faciliteiten worden misbruikt voor verschillende soorten ondermijnende
criminaliteit.

De rapportage noemt een aantal aandachtspunten voor het effectiever bestrijden van
ondermijning. In de eerste plaats is nog intensievere informatiedeling en samenwerking
nodig tussen alle betrokken partijen.

Ten tweede wordt aanbevolen om meer in te zetten op het tegengaan van witwassen. Grote
sommen aan crimineel geld die vermengd worden met de legale economie verschaffen criminelen
de mogelijkheid tot macht en invloed in de samenleving.

Ten derde wordt meer aandacht bepleit voor bewustwording, niet alleen bij lokale overheden,
bestuurders en opsporings- en handhavingsdiensten, maar ook bij burgers en bij andere
sectoren zoals financiële dienstverleners, de vastgoedsector, sociale dienstverleners
en onderwijsinstellingen.

In mijn brief van 15 februari 2019 heb ik uw Kamer geschetst langs welke actielijnen
ondermijnende criminaliteit wordt aangepakt.3 Met de maatregelen die in de actielijnen staan genoemd, zijn goede stappen genomen
om de aandachtspunten uit dit «Landelijk beeld van ondermijnende criminaliteit» tegemoet
te komen. De operationele capaciteit, kennis en expertise worden verder versterkt
en er zijn maatregelen getroffen om het zicht op criminele geldstromen te verbeteren.
Over de brede aanpak van witwassen hebben de Minister van Financiën en ik uw Kamer
op 30 juni 2019 geïnformeerd.4 Voorts is de aanpak van ondermijning verbreed naar België en Duitsland door middel
van de oprichting van een EURIEC door RIEC-Limburg. Verder zijn naast het Ministerie
van Financiën nu ook VWS en SZW nauw betrokken bij het tegengaan van ondermijning
en ben ik voornemens om ook de onderwijssector hierbij te betrekken. De versterking
van de integrale aanpak wordt mede tot uitvoering gebracht via de versterkingsplannen
van de RIEC’s en de partners.

Tot slot

Het jaarverslag en landelijk beeld van ondermijning laten zien dat er steeds meer
zicht ontstaat op ondermijnende criminaliteit, en dat we steeds beter in staat zijn
om de complexiteit en de verwevenheid van ondermijnende criminaliteit met de maatschappij
te doorgronden. Maar ondanks het vele goede werk en de intensiveringen van het afgelopen
jaar, vergt het grondig aanpakken van ondermijnende criminaliteit de komende jaren
een verdere investering. We moeten constateren dat er aanvullende maatregelen nodig
zijn om te komen tot een robuuste, toekomstbestendige aanpak om ondermijnende criminaliteit
effectief en duurzaam terug te dringen. Dit vraagt om een continue, langdurige, intensieve
en gezamenlijke inzet van alle betrokken partijen. De RIEC’s en het LIEC vervullen
daarbij een onmisbare rol. Ik informeer u separaat over de nieuw te nemen maatregelen.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
F.B.J. Grapperhaus