Brief regering : A-brief project ‘Aanvulling Standard Missile 2 Block IIIA’

Nr. 294
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 oktober 2019

Inleiding

De Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LC-fregatten) beschikken over de Standard Missile 2 (SM-2) raket voor de luchtverdediging op grote afstand. Het Commando Zeestrijdkrachten
(CZSK) voert met deze raket regelmatig oefenlanceringen uit om het lanceersysteem
te testen en scheepsbemanningen te trainen. Voor oefenlanceringen in de tweede helft
van het komende decennium moet de huidige voorraad SM-2 raketten worden aangevuld
met achttien raketten.

Defensie verwerft de benodigde achttien raketten met het project «Aanvulling Standard Missile 2 Block IIIA». Met deze A-brief informeer ik u over de behoeftestelling van dit project,
dat deel uitmaakt van het investeringsprogramma van de Defensienota 2018 (Kamerstuk
34 919, nr. 1).

Behoefte

De LC-fregatten hebben als hoofdtaak de verdediging tegen een luchtdreiging in de
wijde omgeving. Daarbij kunnen zij bescherming bieden aan een maritieme of amfibische
taakgroep of aan landobjecten nabij de kust. De fregatten beschikken daartoe over
een gelaagde luchtverdediging. De SM-2 raket dient voor de verdediging op grote afstand
en vormt de buitenste schil van deze verdediging, het Goalkeeper-snelvuurkanon is
voor de zelfverdediging in de onmiddellijke nabijheid en de Evolved Sea Sparrow Missile (ESSM-raket) voor het gebied daar tussenin.

Voor de luchtverdediging op grote afstand heeft het CZSK geen alternatief. De LC-fregatten
zijn uitgerust met een lanceersysteem dat deel uitmaakt van de constructie van de
schepen. Het lanceersysteem is niet geschikt voor andere typen raketten met vergelijkbare
capaciteiten als die van de SM-2. Daarnaast zijn de vuurleiding en het Combat Management System (CMS) niet ontworpen voor de ondersteuning van andere typen raketten voor de verdediging
op de lange afstand. Er zijn daarom geen alternatieven in beschouwing genomen.

Om de inzetbaarheid van het SM-2 wapensysteem en de geoefendheid van de bemanning
op peil te houden, voert het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK) per jaar gemiddeld
vier oefenlanceringen uit met deze raket. Op dit moment beschikt het CZSK tot in 2026
over voldoende raketten voor operationele inzet en voor vier oefenlanceringen per
jaar. Voor oefenlanceringen vanaf 2026 zijn extra raketten nodig om te voorkomen dat
wordt ingeteerd op de inzetvoorraad. Over de omvang van de inzetvoorraad doet Defensie
geen mededelingen.

Defensie is voornemens voor de periode 2026–2030 achttien extra SM-2 Block IIIA-raketten
aan te schaffen. Vanaf het einde van die periode zal de Block IIIA-versie geleidelijk
worden vervangen door de nog te ontwikkelen Block IIIC-versie. Dit wordt hieronder
toegelicht in de paragraaf »Gerelateerde projecten». Door de geleidelijke vervanging
kan het CZSK vanaf 2030 voor oefenlanceringen Block IIIA-raketten gebruiken die vrijkomen
uit de inzetvoorraad.

Verwerving

De LC-fregatten zijn specifiek toegerust voor de SM-2 Block IIIA-raket. De raketten
worden geproduceerd in de Verenigde Staten, waarbij Nederland dit najaar samen met
andere gebruikers van deze raket kan aansluiten bij een bestelling van de Amerikaanse
marine. Hierdoor zijn de kosten per stuk lager dan wanneer alleen voor Nederland wordt
geproduceerd. Deze productieserie is waarschijnlijk de laatste voor de Block IIIA-versie.
Hierna kunnen geen raketten van dit type meer worden besteld.

Eerder dit jaar hebben SM-2 gebruikers waaronder Nederland die net als de Amerikaanse
marine een bestelling willen doen voor deze productieserie, daarvoor een voorlopige
opgave gedaan. Nederland heeft dit gedaan onder voorbehoud van politieke goedkeuring.
Bovendien moest het benodigde aantal raketten nog geverifieerd worden. Uiterlijk eind
oktober moeten deze landen waaronder Nederland aan de Verenigde Staten hun definitieve
aantal raketten laten weten, waarmee ook de verplichting wordt aangegaan. De verwerving
wordt uitgevoerd via de Foreign Military Sales (FMS) regeling.

Oefenlanceringen

Gebruikers van de SM-2 raket hebben in de afgelopen decennia vele succesvolle lanceringen
uitgevoerd. Op 21 juni 2018 heeft zich bij een oefenlancering van een Block IIIA-raket
door het Duitse fregat Sachsen een incident voorgedaan. De raket is tijdens de lancering
verbrand terwijl deze zich nog grotendeels in de lanceerinstallatie van het schip
bevond, met schade aan het schip tot gevolg. De Kamer is hierover op 6 september 2018
geïnformeerd (Aanhangsel Handelingen II 2018/19, nr. 3112).

De Duitse marine is, in samenwerking met diverse militaire en civiele partijen uit
Duitsland en de Verenigde Staten, direct na het incident begonnen met een onderzoek
naar de toedracht. In april jl. zijn de SM-2 gebruikers geïnformeerd dat een vergelijkbaar
incident niet eerder is voorgekomen en dat nog geen definitieve oorzaak is vastgesteld.
De onderzoekers houden er echter rekening mee dat het niet mogelijk zal zijn de oorzaak
van het incident definitief vast te stellen. Het onderzoeksrapport is naar verwachting
niet voor het eind van het jaar beschikbaar.

Het onderzoek richt zich nu als laatste op het omhulsel van de raketmotor, met als
mogelijke oorzaak een zwakke plek als gevolg van corrosie. Voor het opsporen van dit
mogelijke defect heeft de fabrikant van de raket reeds een speciale inspectieprocedure
vastgesteld. Deze inspectieprocedure wordt, net als het reguliere onderhoud, voor
zowel Nederland als Duitsland uitgevoerd bij de SM-2 onderhoudsfaciliteit van het
Commando Zeestrijdkrachten (CZSK) in Den Helder.

In navolging van Duitsland heeft Nederland in juli 2018 besloten geen oefenlanceringen
met SM-2 raketten meer uit te voeren in afwachting van het onderzoek. Andere SM-2
gebruikers zijn wel doorgegaan met oefenlanceringen. Sinds het incident in juni vorig
jaar hebben SM-2 gebruikers ongeveer 80 oefenlanceringen uitgevoerd. Hierbij hebben
zich geen incidenten voorgedaan.

Aangezien voor de laatst overgebleven mogelijke oorzaak – corrosie – inmiddels een
inspectieprocedure bestaat, heeft Defensie besloten de oefenlanceringen te hervatten.
Het CZSK heeft op 11 september jl. weer een lanceeroefening uitgevoerd.

De voor oefenlanceringen aangewezen SM-2 raketten zijn goedgekeurd volgens de nieuwe
inspectiemethode. Defensie heeft daarbij de uitgevoerde veiligheidschecks formeel
vastgelegd in overeenstemming met de motie-Diks (Kamerstuk 34 775 X, nr. 132). De typeclassificatie van deze raket zal naar verwachting voor het einde van dit
jaar gereed zijn.

Gerelateerde projecten

Het project voor de aanvulling van SM-2 Block IIIA-raketten heeft een relatie met
de toekomstige vervanging van deze raket door de Block IIIC-versie. Deze versie wordt
ontwikkeld in verband met de technische veroudering van de Block IIIA-versie en om
effectiever te zijn tegen moderne dreigingen.

Voor Nederland bestaat de vervanging van de Block IIIA-versie uit twee aparte projecten.
De meest recente planning van deze projecten is opgenomen in het Defensieprojectenoverzicht
dat de Kamer op 17 september jl. heeft ontvangen. In 2020 zal de Kamer de A-brief
ontvangen van het project «Deelname ontwikkeling Standard Missile 2 Block IIIC», dat deel uitmaakt van het investeringsprogramma van de Defensienota
2018. Dit ontwikkelingsproject zal ervoor zorgen dat de Block IIIC raket kan worden
afgevuurd met behulp van het vuurleidingssysteem van Nederlandse marineschepen en
van marineschepen van enkele andere landen.

Het tweede project «Vervanging Standard Missile Block IIIA» betreft de aanschaf van Block IIIC-raketten. Dit project zal ervoor zorgen
dat de Block IIIC-raket vanaf 2029 beschikbaar komt voor het CZSK. De A-brief van
dit project, dat eveneens deel uitmaakt van het investeringsprogramma van de Defensienota
2018, is voorzien voor 2023.

Zoals gemeld in de ontwerpbegroting 2020 (Kamerstuk 35 300 X, nr. 2) wordt de levensduur van de LC-fregatten verlengd. Een deel van de huidige LC-fregatten
zal ook na 2030 nog zijn voorzien van de Block IIIA-raket omdat het enkele jaren zal
duren voordat de voorraad nieuwe Block IIIC-raketten op niveau zal zijn.

Financiële aspecten

Met het project «Standard Missile 2 Block IIIA» is een investering gemoeid tussen de € 25 miljoen en € 100 miljoen1. Deze investering komt in 2019 ten laste van het investeringsbudget van Defensie.
Aangezien Defensie voornemens is, na parlementaire behandeling, eind oktober financiële
verplichtingen aan te gaan, ontvangt u in de commercieel-vertrouwelijke bijlage (kenmerk
BS2019018751) de gedetailleerde financiële informatie2.

Vooruitblik

Aangezien het projectbudget minder bedraagt dan € 100 miljoen ben ik voornemens de
Defensie Materieel Organisatie te mandateren het project uit te voeren. De Kamer zal
over de voortgang van dit project worden geïnformeerd door middel van de begroting,
het departementale jaarverslag en het Defensieprojectenoverzicht.

Zoals hiervoor uiteengezet kunnen Nederland en andere gebruikers van de SM-2 raket
aansluiten bij een bestelling van de Amerikaanse marine. Het betreft de laatste productieserie
van de Block IIIA-versie. Uiterlijk eind oktober 2019 moet Nederland de bestelling
plaatsen en daarmee de verplichting aangaan. Ik verzoek de Kamer hiermee rekening
te houden bij de behandeling van deze A-brief.

De Staatssecretaris van Defensie,
B. Visser