Brief regering : Incident Listeria in vleesproducten

Nr. 558
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 oktober 2019

Via deze Kamerbrief informeer ik u over het voedselveiligheidsincident waarbij Listeria
is aangetroffen in vleesproducten bij een vleeswarensnijderij. Listeria-infecties
kunnen worden veroorzaakt door besmetting via onder andere vleeswaren. De bacterie
leidt bij gezonde mensen met een normale afweer in het algemeen niet tot ernstige
klachten, maar kan vooral bij risicogroepen tot (ernstige) verschijnselen leiden,
zoals maag-/darmproblemen, bloedvergiftiging, hersenvliesontsteking en miskramen.
Jaarlijks zijn er in Nederland enkele tientallen ziektegevallen vanwege Listeria-infecties
en overlijden er incidenteel mensen aan deze infectie. Ik betreur dit en het is voor
betrokkenen vaak ingrijpend. Het is hierbij belangrijk voor ogen te houden dat een
Listeria-infectie een uitermate zeldzaam ziektebeeld betreft en dat de risico’s op
een infectie klein zijn.

Het RIVM verzamelt continu signalen over ziektegevallen van onder andere huisartsen
via hun meldingssysteem. De NVWA neemt in het toezicht monsters van (besmette) voedingsmiddelen
die worden onderzocht bij het Wageningen Food Safety Research Laboratorium (WFSR),
waarbij wordt onderzocht of de veiligheidsnorm voor Listeria is overschreden. Jaarlijks
neemt de NVWA tienduizenden monsters in de supermarkten, die worden geanalyseerd op
Listeria. Zodra Listeria wordt aangetroffen in een product, wordt met het bedrijf
waarvan dit product afkomstig is, contact opgenomen en bekeken welke maatregelen noodzakelijk
zijn. Bij de vleeswarensnijderij werd via deze onderzoeken in 2017 in biefstukworst
Listeria aangetroffen. De uitslag was onder de norm. Het bedrijf diende wel maatregelen
te treffen om de controle op Listeria te verbeteren. De NVWA constateerde in juli
2017 dat dit naar tevredenheid van de NVWA was opgelost. In januari 2019 werd wederom
Listeria onder de norm aangetroffen in een product van dit bedrijf. Opnieuw heeft
de NVWA het bedrijf gevraagd corrigerende maatregelen te nemen. En dit is ook gebeurd.

Eind juli van dit jaar ontving de NVWA van het RIVM en het WFSR de eerste signalen
van achttien ziektegevallen door Listeria die gekoppeld konden worden aan producten
van de vleeswarensnijderij. Dit waren gevallen die sinds oktober 2017 in het meldingssysteem
van het RIVM zijn aangetroffen en retrospectief met een nieuwe methode, het Whole
Genome Sequencing (WGS), zijn onderzocht.

Het RIVM koppelt de informatie van de ziektegevallen aan de uitslagen van monsternames
door de NVWA. Het is zeer complex om verbanden te kunnen vinden tussen besmettingen
uit voedsel en gemelde ziektegevallen. Hierbij speelt mee dat het erg lang kan duren
voordat een Listeria-infectie openbaart, soms wel zeventig dagen. Pas zodra er een
verhoging in het aantal ziektegevallen wordt gezien door het RIVM, zijn er signalen
dat er iets aan de hand kan zijn. Door de nieuwe onderzoekstechniek zijn de mogelijkheden
hiertoe recent sterk verbeterd. Ik ben blij met deze nieuwe techniek

De NVWA heeft naar aanleiding van het signaal het vleeswarenbedrijf waar het product
was versneden bezocht en heeft monsters genomen. Op 13 augustus ontving de NVWA hiervan
de resultaten. Twee van de elf genomen monsters waren positief op aanwezigheid van
Listeria. Eén monster met een positieve uitslag was afkomstig van leverworst.

Ook het bedrijf zelf heeft meerdere monsters onderzocht en heeft in diverse vleeswarenproducten
Listeria aangetroffen. Deze Listeria-isolaten werden op verzoek van de NVWA naar het
WFSR gestuurd ter nadere typering. Het bedrijf startte met het extra grondig reinigen
van alle productielijnen en extra aandacht voor de hygiëne van medewerkers. De NVWA
heeft de acties van het bedrijf halverwege september gecontroleerd en heeft ook een
boete aangezegd voor niet effectieve schoonmaak.

De nadere typering van meerdere monsters moest duidelijkheid bieden dat het bedrijf
daadwerkelijk de bron van de infectie was. Deze nieuwe WGS-methode is complex en neemt
enige tijd in beslag; deze complexe analyses zijn tijdrovend maar waren vereist op
het bewijs sluitend te krijgen. Op 2 oktober ontving de NVWA de informatie van het
WFSR en kon vaststellen dat de aangetroffen Listeria van dit bedrijf gematcht kon
worden met de eerdergenoemde ziektegevallen. De NVWA heeft op 3 oktober met de directie
van het bedrijf gesproken en een aantal zeer stringente maatregelen opgelegd. De situatie
bij het bedrijf is ernstig te noemen.

De maatregelen die nu worden of zijn doorgevoerd:

1. Er is een productiestop op de locatie van de vleeswarensnijderij in Aalsmeer;

2. Voor alle producten, waarin Listeria kan groeien, wordt door het bedrijf een terughaalactie
uitgevoerd. Het gaat om meer dan 300.000 kilogram vleeswaren;

3. Het bedrijf moet afnemers informeren, onder andere supermarkten en groothandel. Zij
moeten een publiekswaarschuwing doen;

4. Het bedrijf moet het reinigings- en desinfectieprogramma aanzienlijk verbeteren en
intensiever monitoren;

5. Tenslotte moet het bedrijf de controles op de eindproducten intensiveren.

De NVWA houdt de situatie nauwlettend in het oog en ziet toe op een snelle terughaalactie
door alle betrokken bedrijven. Pas wanneer er voldoende garanties zijn dat er weer
veilig geproduceerd kan worden, zal de productiestop gedeeltelijk dan wel geheel weer
worden opgeheven.

Het RIVM kan vragen over de ziektegevallen beantwoorden en geeft informatie over de
ziektevallen en de verschijnselen op zijn website. Ook het Voedingscentrum heeft naar
aanleiding van dit incident extra informatie op de website geplaatst over Listeria
in vleeswaren en de risico’s daarvan. Consumenten kunnen deze informatie raadplegen
en worden geadviseerd, als zij denken een Listeria infectie te hebben, naar de huisarts
te gaan.

Het gaat hier om een serieus incident, waar nu stevig op wordt ingegrepen. Dit bedrijf
als oorzaak van de besmetting is gelukkig in beeld. Er wordt nu alles aan gedaan opdat
de bacterie via deze route niet meer in het voedselkanaal kan komen.

Zodra er relevante nieuwe informatie over dit incident is, houd ik u hiervan op de
hoogte.

De Minister voor Medische Zorg,
B.J. Bruins