Brief regering : Verkenning regeling maatwerk bij huishoudens met multiproblematiek

Nr. 63 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 mei 2019

Met deze brief bied ik u, mede namens de ministers van VWS en BZK, de Minister voor
Rechtsbescherming en de Staatssecretaris van VWS het eindrapport van de Verkenning
Regeling Maatwerk Multiprobleem Huishoudens aan1. De Verkenning, opgesteld door een ambtelijke werkgroep, adviseert interventies om
de professional in het brede sociaal domein beter in staat te stellen eerder, sneller
en beter maatwerk te leveren aan huishoudens met complexe problemen. Om dit mogelijk
te maken is het Rijk aan zet, in nauwe samenwerking met gemeenten en uitvoeringsorganisaties.

Professionals in het sociaal domein vervullen een belangrijke rol voor inwoners die
vastlopen in de maatschappij. Of het nu gaat om participatie, inkomenswaarborg, zorg,
onderwijs of veiligheid; professionals ondersteunen, regisseren en grijpen in als
dat nodig is. De verschillende wetten in het sociaal domein vormen de kaders voor
de professional in zijn contact met burgers.

De Verkenning constateert dat de wettelijke kaders bij de meerderheid van de huishoudens
goed functioneren waardoor een passende oplossing bereikbaar is. Maar er ontstaat
wrijving wanneer een huishouden problematiek ervaart op meerdere domeinen tegelijkertijd:
een interventie geschikt voor het ene domein, verergert mogelijk problematiek op het
andere domein. Zo kan energieafsluiting als gevolg van betaalachterstanden gezondheidsklachten
verergeren. Ook kan er bij complexe problematiek onduidelijkheid zijn over de bevoegdheid
tot gegevensuitwisseling tussen de betrokken partijen, zoals de jeugdzorg, het wijkteam,
of de huisarts. Zelfs wanneer een passende oplossing voorhanden lijkt, kan zich alsnog
discussie tussen instanties voordoen over wie wat betaalt. De benodigde interventie
laat dan op zich wachten. Intussen escaleert de problematiek. Kosten voor zorg, bestaanszekerheid,
en veiligheid nemen toe.

Schattingen van het aantal huishoudens met complexe problematiek lopen uiteen, mede
afhankelijk van de gekozen definitie. Op basis van verschillende onderzoeken komt
in de Verkenning een beeld naar voren van ongeveer 1 tot 4% van alle huishoudens.
Het maatschappelijk leed en de publieke kosten die met deze huishoudens gepaard gaan
zijn naar schatting buitenproportioneel groot. De geboden ondersteuning leidt nog
onvoldoende tot oplossing of verlichting van de problematiek. Dit willen wij doorbreken.

Maatwerk bij complexe problematiek

Wij herkennen de complexe problematiek waar mensen mee te maken kunnen hebben, en
de uitdaging die dit vormt voor overheidsdienstverlening. Hier is reeds breed aandacht
voor2. Overheidsbeleid richt zich op het bevorderen van zelfstandigheid en actieve deelname
aan de maatschappij. Maatschappelijke kosten kunnen worden beperkt door problemen
zoveel mogelijk preventief op te lossen, en hierbij aan te sluiten bij de behoeften
en mogelijkheden van het huishouden. Mensen benaderen we hierbij vanuit één plan en
één regisseur. Dit geldt ook voor de groep mensen die duurzaam aangewezen is op steun
vanuit de overheid. Om hier beter in te voorzien moet de positie van de professional
in het sociaal domein versterkt worden door eerder en sneller maatwerk over de domeinen
heen mogelijk te maken. De Verkenning Regeling Maatwerk Multiprobleem Huishoudens
biedt hier concrete handvatten toe.

Gewenste situatie

In de gewenste situatie is de professional getraind in het maken van integrale afwegingen
en herkent hij situaties die vragen om maatwerk. De professional ervaart rugdekking
vanuit het bestuur om af te wijken van de standaard werkwijze, en de wettelijke kaders
bieden hier de benodigde ruimte toe. Het is bovendien mogelijk om op basis van een
zorgvuldige afweging informatie te delen die noodzakelijk is om tot een oplossing
te komen. De voorwaarden en begrenzingen die daarbij gelden zijn duidelijk. Patstellingen
tussen instanties worden voorkomen, enerzijds doordat een daadkrachtige escalatieroute
voorhanden is, anderzijds doordat de professional budget op het snijvlak van regelingen
kan inzetten. Vertrouwen in de professional staat daarbij voorop.

De beoogde werkwijze willen wij samen met betrokken partijen uitwerken door een programmatische
aanpak. Hierbij benadrukken we dat leveren van maatwerk vaak al mogelijk is binnen
de huidige wettelijke kaders. Onderdeel van het programma is daarom stimuleren van
bewustzijn en vermogen van partijen om binnen bestaande kaders te handelen naar de
bedoeling van de wet. Op onderdelen van de aanpak zal wel nader onderzocht worden
of aanpassing van huidige wet- en regelgeving nuttig en noodzakelijk is. Parallel
aan de uitwerking van de verkenning gaan we praktijktoetsen uitvoeren samen met een
kopgroep van circa tien gemeenten. De praktijktoetsen en gestagneerde casuïstiek geven
inzicht in de dilemma’s die professionals ondervinden bij het zoeken van een oplossing.
Het gaat hierbij om domein overstijgend systeemleren vanuit de positie van de professional.
Binnen de praktijktoetsen wordt zoveel mogelijk gewerkt volgens de voorgestelde aanpak.
Het is hierbij nadrukkelijk niet de bedoeling om vooruit te lopen op wijzigingen in
wet- en regelgeving.

Tot slot

De transformatie in het sociaal domein is in volle gang. Deze is pas compleet wanneer
het stelsel niet alleen uitkomst biedt voor inwoners met enkelvoudige vragen waarin
de afzonderlijke wetten voldoende voorzien, maar juist wanneer recht wordt gedaan
aan de huishoudens waar sprake is van complexe sociale vraagstukken. Een goed ontworpen
systeem biedt mogelijkheden om van de reguliere werkwijze af te wijken wanneer het
gangbare regime geen uitkomst biedt. De relevante maatstaf is niet of het systeem
klopt maar of de mensen geholpen zijn en het resultaat merkbaar is.

Voor zover de huidige mogelijkheden hier te kort schieten, zullen we deze alsnog creëren.
U wordt in het najaar nader geïnformeerd over de voortgang van het programma.

De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, T. van Ark