Brief regering : Reactie op aandachtspunten van de commissie n.a.v. de beleidsdoorlichting artikel 22 Omgevingsveiligheid en Milieurisico's

Nr. 45 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 april 2019

De vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat heeft naar aanleiding van de
beleidsdoorlichting van artikel 22 Omgevingsveiligheid en Milieurisico’s (Kamerstuk
32 861, nr. 42) op haar procedurevergadering van 6 februari 2019 vijf aandachtspunten benoemd. De
commissie heeft daarbij aangegeven dat zij de reactie op deze punten zo mogelijk zal
benutten voor haar visie op de inzet en bruikbaarheid van beleidsdoorlichtingen in
bredere zin.

In reactie op de genoemde vijf aandachtspunten kan ik u het volgende melden.

1. De beleidsdoorlichting verschaft niet het beoogde inzicht in het bereiken van het
maatschappelijke doel van het beleid.

Het kader voor de beleidsdoorlichting is neergelegd in de Regeling Periodiek evaluatieonderzoek
(RPE). De RPE geeft aan dat een beleidsdoorlichting een syntheseonderzoek is naar
de doeltreffendheid en de doelmatigheid van een substantieel deel van het beleid op
grond van een beleidsartikel van de rijksbegroting. Bij verschillende doorlichtingen
is gebleken dat de doeltreffendheid soms moeilijk te bepalen is en dat dit voor de
doelmatigheid van beleid nog lastiger is. Dit is onder andere gebleken uit het onderzoek
«Beleidsdoorlichtingen doorgelicht», uitgevoerd door SEO in opdracht van het Ministerie
van Financiën1. De onderwerpen waar het rijksbeleid over gaat, laten zich soms niet eenvoudig vertalen
in indicatoren waaruit kan blijken hoe het optimale effect tegen zo min mogelijk kosten
en ongewenste neveneffecten kan worden bewerkstelligd. Dit komt ook tot uiting in
het gegeven dat er in een aantal gevallen geen outcome-doelen worden gesteld maar
prestatie- of outputdoelen.

Het beschikbare evaluatiemateriaal leverde bij deze beleidsdoorlichting over artikel
22 echter wel aanknopingspunten voor verbetering op. Het onderzoeksbureau dat de doorlichting
heeft uitgevoerd, heeft verbetersuggesties gegeven voor zowel het evaluatiemateriaal
als het beleid.

De algemene onderzoeksconclusie van het bureau is overigens dat het beleid in zijn
algemeenheid bijdraagt aan de bredere doelstelling van het begrotingsartikel (zie
p. 109 aldaar).

De Operatie Inzicht in Kwaliteit die als doel heeft om kennis over doeltreffendheid
en doelmatigheid van beleid te vergroten, wordt daarnaast benut om binnen mijn departement
de maatschappelijke meerwaarde van het beleid te verbeteren. De operatie kent een
bovenstroom, waarin elk departement initiatieven aandraagt waarmee wordt geprobeerd
doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid te verbeteren. Daarnaast is er een onderstroom,
waarin de huidige evaluatie-instrumenten (bijvoorbeeld IBO’s, het IAK, MKBA’s, beleidsdoorlichtingen) worden onderzocht
en wordt geprobeerd deze te verbeteren. Uw Kamer wordt over deze operatie elk half
jaar apart geïnformeerd door de Minister van Financiën. De eerste rapportage is u
onlangs toegestuurd.2

2. Enkele essentiële beleidsinstrumenten om het maatschappelijke doel te bereiken,
zoals toezicht en handhaving door de Inspectie Leefomgeving en Transport, zijn buiten
beschouwing gelaten.

In de doorlichting van artikel 22 Omgevingsveiligheid en Milieurisico’s is een breed
scala aan beleidsinstrumenten onder de loep genomen zoals het VTH-stelsel, subsidie,
verboden, kennisplatforms, signalering, afwegingskader en vergunningverlening. De
reden om bij de afbakening van de doorlichting de taken van ILT niet specifiek mee
te nemen, was dat de kosten van de ILT vallen onder een ander begrotingsartikel (namelijk
artikel 24), dat apart is doorgelicht. De doorlichting van artikel 24 is ondertussen
afgerond.

Ik stuur deze beleidsdoorlichting met mijn reactie later dit voorjaar naar uw Kamer.

3. Het oordeel van het onderzoeksbureau over de doeltreffendheid en doelmatigheid
van het beleid is merendeels onvoldoende onderbouwd, waarbij kwantitatieve onderzoeksgegevens
veelal ontbreken en de kwalitatieve argumentatie beperkt is.

Een doorlichting is een syntheseonderzoek. Dat betekent dat het onderzoek zoveel mogelijk
plaatsvindt op basis van beschikbare evaluaties uit de afgelopen doorlichtingscyclus.
Het bureau heeft in deze doorlichting uitspraken kunnen doen op basis van de beschikbare
evaluaties, al dan niet verrijkt met aanvullende informatie. Ondanks de soms beperkte
kwantitatieve onderbouwing van de beoordeling geeft dit mij richting aan het verder
verbeteren van het beleidsproces. Het onderzoeksbureau heeft wel geadviseerd meer kwantitatief evaluatiemateriaal te genereren
voor een volgende beleidsdoorlichting. De onafhankelijk deskundige sloot zich daar
in zijn reactie bij aan.

Bij een aantal onderwerpen zal het in de praktijk echter lastig blijven om te komen
tot kwantitatief onderbouwde conclusies. Dit geldt bijvoorbeeld bij het relateren
van beleidsinspanningen aan vermindering van het aantal incidenten (en daarmee verbetering
van omgevingsveiligheid). Dit heeft te maken met het feit dat vermeden risico’s niet
goed aantoonbaar zijn en dat causaliteit, zelfs met voldoende kwantitatieve gegevens,
niet altijd bewezen kan worden. Dit laat onverlet dat ik, zoals ik ook aangeef in
mijn aanbiedingsbrief, voornemens ben om bij beleidsontwikkeling en toekomstige evaluaties
te streven naar meer kwantitatieve meetbaarheid van de beleidsinspanningen. Daarnaast
richt ik mij op het versterken van de beleidstheorieën die ten grondslag liggen aan
het beleid om ook de kwalitatieve onderbouwing verder te verbeteren.

4. Bij de vermindering van regeldruk worden conclusies getrokken over de geleverde
inspanningen en niet over de gemeten of ervaren regeldruk zelf.

De vermindering van regeldruk is een onderzoeksonderwerp dat als zodanig niet voortvloeit
uit de toepassing van de vragen genoemd in RPE, maar dat door mij wel van belang geacht
wordt als het gaat om de effecten van beleid. Er zijn vooraf geen indicatoren bepaald
om de kwantitatieve vermindering van regeldruk te bepalen.

Net als bij de RPE-vragen is beschikbaar materiaal de basis voor het onderzoek. Een
aantal onderwerpen heeft het onderzoeksbureau bij de doorlichting nader onderzocht.
Op basis hiervan geeft het bureau aan dat de regeldruk is verminderd bij het beleid
voor de sanering van asbestdaken aangezien hier voor een lichte administratieve procedure
voor de subsidieregeling is gekozen.

Verder heeft het onderzoeksbureau geconcludeerd dat bij biotechnologie in een aantal
gevallen voor het instrument melding in plaats van vergunning is gekozen en dat dit
ook tot vermindering van de regeldruk heeft geleid.

Nog niet overal is de lastenverlichting al zichtbaar, zo geeft het bureau aan. Wel
is en blijft hiervoor continue aandacht bestaan bij het opstellen en wijzigen van
regelgeving. Hierbij moet een balans gevonden worden tussen de doelstelling van het
beleid – waarborgen van het stelsel omgevingsveiligheid en milieurisico’s – en de
(ervaren) regeldruk.

5. In tegenstelling tot de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek zijn in de beleidsdoorlichting
vrijwel geen suggesties voor verbeteringen voor het beleid zelf opgenomen.

Het onderzoeksbureau heeft in zijn conclusies aangegeven dat het beleid in zijn algemeenheid
doeltreffend is en bijdraagt aan de doelstelling van het begrotingsartikel. Deze overkoepelende
conclusie is getrokken op basis van deelresultaten van de tien uitgewerkte onderwerpen.

Het bureau heeft drie suggesties meegegeven die gericht zijn op een specifiek inhoudelijk
beleidsonderwerp. Deze suggesties gaan over verbetering van beleid rond de risico’s
van blootstelling aan asbest, verbeteren van de doelmatigheid van de Atlas Leefomgeving
en de aanpak van zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) met overheden en bedrijfsleven. Daarnaast
heeft het onderzoeksbureau nog vier algemene suggesties opgenomen.

Ik heb in mijn brief van 21 december 2018 (Kamerstuk 32 861, nr. 42) aangegeven dat ik deze suggesties meeneem bij de verdere beleidsaanpak rond omgevingsveiligheid
en milieurisico’s. Waar mogelijk zal ik bekijken waar de lessen uit de algemene suggesties
ook relevant kunnen zijn voor andere beleidsonderwerpen.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
S. van Veldhoven-van der Meer