Brief regering : Jaarverantwoordingen en jaarrapportage impactvolle verstoring 2018 NS en ProRail

Nr. 827
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 26 maart 2019

Met deze brief stuur ik u de jaarverantwoordingen toe waarmee ik uw Kamer informeer
over de prestaties van NS en ProRail in 20181. In de verantwoordingen rapporteren NS en ProRail over de wijze waarop zij invulling
hebben gegeven aan het vervoer- en beheerplan van 20182. De focus lag hierbij op de door mij gestelde beleidsprioriteiten3. Tevens informeer ik uw Kamer over de jaarrapportage impactvolle verstoringen 20184.

In 2018 reden meer treinen dan ooit op tijd en beoordeelden reizigers de prestaties
van NS beter dan ooit. De NS en ProRail hebben daarmee heel goed gepresteerd en ik
waardeer de verbetering in prestaties die in 2018 heeft plaatsgevonden. Het algemeen
klantoordeel is gestegen naar 86% van de reizigers die NS het cijfer 7 of hoger geven.
Dit terwijl de drukte op het spoor is toegenomen. NS en ProRail voldoen op alle prestatie-indicatoren
aan de afgesproken bodemwaarden en in veel gevallen al aan de streefwaarden voor 2019.
Met de goede prestaties heeft ProRail ook voldaan aan de hersteltermijn van 1 jaar
op de prestatie-indicator «Impactvolle storingen op de infra». Hiermee komt de voorwaardelijke
boete die ik vorig jaar heb opgelegd5 te vervallen. Ondanks de goede prestaties in 2018 is de reizigerspunctualiteit op
de HSL-Zuid een zorgpunt.

Prestaties

Reizigers hadden in 2018 een grote kans op een zitplaats. In de spits was de zitplaatskans
op het hoofdrailnet 95,1% en op de HSL-Zuid 94,0%. Om deze scores te bereiken stemt
NS haar materieel zo goed mogelijk af op de reizigersbehoefte. Ook de frequentieverhoging
op het traject Amsterdam-Eindhoven heeft hieraan bijgedragen. Daarnaast zijn er met
de Eurostar en de Intercity Brussel in 2018 nieuwe treindiensten over de HSL-Zuid
geïntroduceerd. NS heeft bovendien gewerkt aan verbetering van de deur-tot-deurreis,
onder meer door de introductie van NS Flex6, verbeterde assistentieverlening, nieuwe fietsenstallingen en 6.000 extra OV-fietsen.

Ik hanteer voor ProRail en NS drie gezamenlijke prestatie-indicatoren over punctualiteit.
Op het hoofdrailnet is de reizigerspunctualiteit gemeten op 5 en 15 minuten gestegen
naar resp. 92,6% en 97,7% (2017: 91,6% en 97,4%). Op de HSL-Zuid is de reizigerspunctualiteit
gemeten op 5 minuten 82,5% en daarmee gemiddeld boven de bodemwaarde.

NS en ProRail hebben dus goed gepresteerd in 2018. Helaas laat de score op de HSL-Zuid
echter een wisselend verloop zien en ligt deze in de tweede helft van 2018 bijna maandelijks
onder de afgesproken bodemwaarde. Dit vind ik een zorgelijke ontwikkeling en dit licht
ik hieronder verder toe.

HSL-Zuid

Verstoringen op de HSL-Zuid kunnen tot vervolgvertraging leiden, waardoor de reizigerspunctualiteit
snel daalt. Andersom kan het wegnemen van een belangrijke oorzaak van verstoringen
tot een directe stijging van de reizigerspunctualiteit leiden. Zoals aan uw Kamer
gemeld, en nogmaals door NS aan mij bevestigd, heeft de daling in de prestaties in
2018 onder meer te maken met problemen met de software in de locomotieven.7 Dit is vervelend voor reizigers op deze lijn, die natuurlijk rekenen op een goede
en betrouwbare verbinding. NS heeft mij bericht dat de oorzaak van de softwarefout
met grote mate van zekerheid is gevonden. Hierna is door NS en softwareleverancier
Bombardier een beoogde oplossing getest en inmiddels ook geïmplementeerd in het binnenlandse
materieel. NS heeft mij laten weten dat zij en Bombardier voorzichtig optimistisch
zijn dat deze oplossing het gewenste effect heeft.

Vanzelfsprekend verwacht ik van NS en ProRail dat zij er alles aan doen wat binnen
hun macht ligt om ervoor te zorgen dat de reizigerspunctualiteit (gemeten op 5 minuten)
op de HSL-Zuid in 2019 boven de afgesproken bodemwaarde scoort. Tevens vraag ik van
NS en ProRail dat zij zich inzetten om de negatieve uitschieters op het verloop van
de prestatie-indicator gedurende dit jaar zo veel mogelijk te voorkomen. Dit is iets
wat NS en ProRail op korte termijn moeten kunnen bewerkstelligen. Ik heb NS en ProRail
verzocht om mij hierover de komende periode op de hoogte te houden. Ik bespreek dit
in mijn periodiek overleg met NS en ProRail. Dit alles zodat de reiziger ook op de
HSL-Zuid kan rekenen op betrouwbaar vervoer.

Losstaand van het feit dat NS en ProRail ook in 2019 boven de afgesproken bodemwaarde
moeten scoren, is de ambitie dat de prestaties op de HSL-Zuid op middellange termijn
naar een hoger niveau getild worden. Zo heb ik al eerder € 60 mln. ter beschikking
gesteld voor infrastructurele maatregelen. Onderdeel van dit maatregelenpakket is
bijvoorbeeld het plaatsen van windschermen en de aanpassing van spanningssluizen.
Bovenop de verbeteringen in de prestaties die deze infrastructurele maatregelen zullen
brengen, verwacht ik een verdere verbetering door de introductie van de ICNG. Deze
trein wordt vanaf eind 2020 gefaseerd ingevoerd en is beter geschikt voor het rijden
op de HSL-Zuid dan het huidige TRAXX-materieel. Pas daarna is wat mij betreft de discussie
over de noodzaak tot verdere grootschalige infrastructurele ingrepen om de prestaties
verder richting de prestaties op het hoofdrailnet te brengen aan de orde, zoals verwoord
in de langetermijnvisie van NS en ProRail8.

Impactvolle verstoringen

Het aantal impactvolle verstoringen op de infra is in 2018 gedaald naar 579 (prestatienorm:
maximaal 610). Naar aanleiding van het te hoge aantal impactvolle verstoringen in
2017 heeft ProRail met de spoorsector gewerkt aan verbeteringen. De genomen maatregelen
zijn gericht op de preventie van storingen (voorkomen), sneller herstel tijdens storingen
(versnellen), optimaal bijsturen en een snellere opstart van de treindienst (verzachten).
Ik ben tevreden dat de inzet heeft geleid tot een daling van het aantal impactvolle
verstoringen.

In verband met eerdere auditbevindingen monitort ProRail overigens de kwaliteit van
de storingsregistratie en de betrouwbaarheid van de (bron)data. Uit analyse van steekproeven
bleek dat de registratie van de eindtijd van een verstoring consistenter kon en vertraagde
of uitgevallen treinen niet altijd aan de juiste verstoring en soms ten onrechte aan
een verstoring werden gekoppeld. Vanaf juni 2018 zijn verbeteringen in registratie
doorgevoerd. Als deze verbeteringen vanaf juni 2018 waren meegeteld zou de jaarscore
op 542 impactvolle verstoringen zijn uitgekomen. Over 2018 zijn er dus twee scores
zichtbaar in de verantwoording van ProRail: 579 conform de oude registratie en 542
conform de verbeterde registratie (in beide gevallen onder het afgesproken maximum).
Vanaf 2019 wordt alleen de score conform de verbeterde registratie gerapporteerd.
De verbeterde registratie is geen aanleiding om de bodem- en streefwaarden aan te
passen, omdat de registratiewijze nu weer consistent aansluit op de afgesproken definitie
en meetmethode waar bij het bepalen van de bodem- en streefwaarde vanuit is gegaan.

STS-passages

ProRail rapporteert over het aantal STS-passages in de spoorsector. Het gaat daarbij
om voorlopige cijfers. Het (voorlopig) aantal STS-passages in 2018 is 132 (2017: 1059), waarvan 26 met gevaarpunt10 bereikt (2017: 3611). Zowel ProRail als de ILT zijn aan de slag met een analyse van deze STS-passages
en de achterliggende oorzaken. Deze analyse wordt betrokken bij het jaarverslag spoorwegveiligheid
2018 van de ILT. Deze rapportage is voorzien in het najaar. Een recente STS-passage
op 15 maart 2019 bij Castricum toont aan dat de aandacht voor dit onderwerp van groot
belang is. Zoals gebruikelijk onderzoeken ProRail en NS deze STS-passage om lering
uit te trekken en waar nodig maatregelen te treffen. De uitkomsten van deze onderzoeken,
de voorgestelde maatregelen en de aanpak van STS-passages in brede zin, betrek ik
in de voortgangsbrief spoorveiligheid die uw Kamer voor het Algemeen Overleg Spoorveiligheid/ERTMS
van juni a.s. ontvangt.

Milieuovertredingen

Uit de vorige jaarverantwoording van ProRail over 2017 bleek een toename van het aantal
milieuovertredingen ten opzichte van 2016. In heb uw Kamer hierover gemeld dat ik
dit een onwenselijke ontwikkeling vind en dat ik ProRail heb gevraagd het toezicht
hierop te intensiveren12. In 2018 is het aantal door bevoegd gezag geconstateerde milieuovertredingen afgenomen
tot 42 overtredingen (2017: 64). ProRail blijft zich ook in 2019 richten op het voorkomen
van overtredingen.

Jaarrapportage impactvolle verstoringen 2018

Sinds 2017 ontvangt uw Kamer elk jaar een jaarrapportage impactvolle verstoringen.
In deze rapportage geven NS en ProRail in aanvulling op de prestatie-indicator nader
inzicht in verstoringen in de hoogte hinderklasse (HK1)13. Het aantal incidenten in deze hoogste klasse is gedaald naar 95 (2017: 102). Het
aandeel van beïnvloedbare verstoringen (zoals wisseldefecten en uitloop van werkzaamheden)
is stabiel gebleven. NS en ProRail hebben in 2018 diverse verbetermaatregelen genomen,
zoals intensiever preventief onderhoud bij sensoren en wissels en verscherpte inzet
van interventieteams op plekken waar bijvoorbeeld veel incidenten met personen plaatsvinden
of dieren op het spoor raken. In de rapportage worden een aantal impactvolle verstoringen
nader toegelicht, waaronder – zoals toegezegd in mijn antwoord op vragen van het Lid
Gijs van Dijk14 – de ICT-verstoring van 21 augustus jl.

NS en ProRail streven ernaar om maatregelen te nemen met een zo groot mogelijk effect
voor zoveel mogelijk reizigers. Daardoor richten deze verbetermaatregelen zich ook
op HK2-verstoringen. In 2019 wordt deze aanpak voortgezet. NS en ProRail hebben de
wens uitgesproken om de jaarrapportage impactvolle verstoringen met ingang van 2020
(rapportagejaar 2019) te integreren in hun jaarverantwoordingen. Daarmee is het niet
langer een aparte rapportage. Ik kan mij, vanuit het oogpunt van het in samenhang
rapporteren over prestaties en verbeterplannen, vinden in deze wens. Ik hecht er belang
aan dat ProRail en NS verstoringen in de hoogste hinderklasse blijven analyseren en
evalueren, en ook in de toekomst rapporteren over de uit deze evaluaties voortvloeiende
maatregelen en het totale verstoringsbeeld.

Conclusie

NS en ProRail hebben een heel goed jaar achter de rug. Om deze lijn in 2019 voort
te zetten is onverminderde inzet nodig. Specifieke inzet is nodig voor het verminderen
van het aantal STS-passages en het verbeteren van de prestaties op de HSL-Zuid. In
het vervoer- en beheerplan voor 2019, waarover ik uw Kamer in december 2018 heb geïnformeerd15, is door NS en ProRail toegelicht hoe zij zich inspannen om de positieve resultaten
van 2018 ook in 2019 te continueren en verder te verbeteren. In het belang van de
reiziger zal ik NS en ProRail hiertoe blijven aansporen.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
S. van Veldhoven-van der Meer