Brief regering : Nalevingscijfer leeftijdsgrenzen alcohol 2018

Nr. 174
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 maart 2019

Om de naleving van de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol te meten, heb ik onderzoeksbureau
Objectief de opdracht gegeven om in het najaar van 2018 bij verschillende verstrekkers
de naleving van de leeftijdsgrens te onderzoeken. Hierbij informeer ik u over de uitkomsten
van dit onderzoek1.

Naleving leeftijdsgrens alcohol 2018

Sinds de leeftijdsgrens voor het kopen van alcohol in 2014 is verschoven, van 16 naar
18 jaar, is er twee keer eerder een landelijk nalevingsonderzoek uitgevoerd. In 2015
bedroeg het gewogen totale nalevingscijfer 21,5%, in 2016 was dit 35,8%. In het Nationaal
Preventieakkoord is, samen met de betrokken verstrekkers, de doelstelling uitgesproken
om de naleving in 2030 naar 100% te doen stijgen. Om zicht te houden of verstrekkers
op de goede weg zitten om tot 100% naleving in 2030 te komen, zijn tussentijdse metingen
van belang.

Om de naleving van de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol in 2018 te meten,
zijn er in totaal 2309 aankooppogingen uitgevoerd door 17-jarige testkopers. Deze
testaankopen zijn gedaan in avondwinkels, cafetaria’s, horecagelenheden, slijterijen2, sportkantines, supermarkten3 en via thuisbezorgkanalen4. Het betreft een aselecte steekproef met nationale representativiteit.

In 2018 bedraagt het totale gewogen nalevingscijfer 37,7%. De slijtersbranche (73,3%)
en de supermarktbranche (68,9%) zijn voor wat betreft de naleving een eind op de goede
weg. Avondwinkels scoren met 34,7% aanzienlijk lager. De cafetaria’s (20,7%), sportkantines
(20,2%) en horecagelegenheden (17,5%) scoren ver onder een acceptabel niveau van naleving.
De laagste naleving wordt bereikt door thuisbezorgkanalen met een nalevingspercentage
van 9,5%.

Met deze cijfers kom ik tot de conclusie dat een minderjarige in meer dan 60% van
de gevallen alcohol kan kopen. In horecagelegenheden, sportkantines en cafetaria’s
is dit zelfs ongeveer 80% van de gevallen en via thuisbezorgkanalen krijgt 90% van
de jongeren zonder problemen alcohol in bezit. Ik vind het teleurstellend dat er geen
significante verbetering heeft plaatsgevonden ten opzichte van 2016. In het belang
van de volksgezondheid en het beschermen van jongeren vind ik het noodzakelijk dat
de leeftijdsgrens voor het verstrekken van alcohol beter nageleefd gaat worden.

Hoewel er geen significante verbetering is bereikt, is er ook geen significante verslechtering.
Echter, in het geval van naleving van de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol
ben ik van mening dat stilstand achteruitgang is. Het is belangrijk dat jongeren worden
beschermd tegen de schadelijke gevolgen van alcohol. De rol die verstrekkers daarbij
spelen mag niet onderschat worden.

Om deze redenen heb ik de betrokken verstrekkers op hun verantwoordelijkheid aangesproken
en hen gevraagd hoe zij ervoor gaan zorgen dat de naleving verbetert. Niet voor niets
hebben zij zich gecommitteerd aan de afspraak om de naleving drastisch te verbeteren.
In een bijeenkomst met de betrokken verstrekkers heb ik hen gevraagd om een reactie
op de cijfers. De verstrekkers met de hoogste naleving, in dit geval ketenslijterijen
en -supermarkten, gaven aan blij te zijn met de stijging van het nalevingspercentage.
Zij waren in 2016 ook al koploper maar hebben laten zien dat er nog altijd verbetering
mogelijk is. De verstrekkers met het laagste nalevingspercentage gaven aan geschrokken
te zijn van de cijfers. Dat een forse inhaalslag noodzakelijk is om te komen tot 100%
naleving werd door alle verstrekkers onderstreept.

In onderstaande tabel5 zijn de nalevingspercentages per verstrekker in 2018 weergegeven.

Acties ter verbetering naleving

De maatregelen genoemd in het Nationaal Preventieakkoord, welke in samenwerking met
de betrokken verstrekkers tot stand zijn gekomen, zijn hard nodig om de gestelde doelstellingen
van 2030 te kunnen behalen. Het is aan de verstrekkers om te bewijzen dat zij, met
het uitvoeren van deze acties, de naleving naar 100% kunnen brengen.

Een aantal acties om de naleving te versterken is al gestart. Zo wordt onder andere
de aanpak van de gemeente Utrecht, waarbij horecabedrijven en de gemeente de handen
ineenslaan, uitgebreid naar tien andere gemeenten. Daarnaast worden in 2019, in samenspraak
met de verschillende verstrekkers, e-learnings ontwikkeld om verantwoorde verstrekking
te bevorderen. Uit het nalevingsonderzoek is gebleken dat de belangrijkste voorspeller
voor het naleven van de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol het vragen naar
een ID-bewijs is. Dit zal worden meegenomen in de ontwikkeling van de e-learnings.
Verder sluiten alcoholproducenten en sportsector zich aan bij de NIX18-campagne. Hierdoor
kan de NIX18 boodschap op veel meer uitingen worden meegenomen, waardoor de leeftijdsgrens
wordt benadrukt.

Daarnaast blijf ik me ook inzetten voor betere naleving door via NIX18 en NIX zonder
ID, de NIX18-norm te versterken en aandacht te blijven schenken aan het vragen om
en tonen van het ID bij de aankoop van alcohol. Verder hebben partijen aan de preventietafel
aangegeven dat de prikkel om de wet na te leven ontbreekt als er niet gehandhaafd
wordt. Ik vind het daarom belangrijk dat gemeenten hun toezichthoudende verantwoordelijkheid
nemen. Om die reden zet ik me samen met onder andere de VNG in voor betere handhaving
door gemeenten met behulp van een handhavingsprotocol. Voorts ben ik gestart met de
internetconsultatie van de wijziging van de Drank- en Horecawet. In het wetsvoorstel
stel ik onder meer regels voor de verkoop van alcohol via thuisbezorgkanalen, dat
met 9.5% het laagste nalevingspercentage heeft. De regels hebben tot doel om de naleving
van de leeftijdsgrens door thuisbezorgkanalen te verbeteren. De internetconsultatie
staat voor iedereen open en loopt tot 1 mei 2019.

Tot slot, heb ik in het Nationaal Preventieakkoord afgesproken om elke twee jaar de
naleving te meten (Kamerstuk 32 793, nr. 339). Gelet op de teleurstellende nalevingspercentages van 2018 en de belofte van de
verstrekkers om de naleving te verbeteren, zal ik met instemming van de betreffende
partijen in 2019 een extra meting doen. Hierdoor kunnen verstrekkers, gemeenten en
VWS extra worden gestimuleerd om de naleving te verbeteren.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
P. Blokhuis