Brief regering : Beleidsreactie op het rapport "Transitie te koop?"

Nr. 621 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 maart 2019

Voor het kabinet is het verduurzamen van Nederland een belangrijke doelstelling. Ook
via het eigen handelen wil de rijksoverheid hieraan een bijdrage leveren. Het kabinet
heeft in het regeerakkoord de ambitie opgenomen om de inkoopkracht van de overheid
te benutten voor duurzame transities, innovatie en in de inzet van kwetsbare groepen.
Daar werkt de rijksoverheid aan door in de eigen organisatie en bedrijfsvoering duurzame
en sociale oplossingen toe te passen, maatschappelijk verantwoord in te kopen en door
andere overheden te ondersteunen en te stimuleren om dit ook te doen. ABD-topconsult
heeft op verzoek van de ministeries van BZK en IenW onderzocht hoe de opdrachtgevers
binnen de rijksoverheid de duurzame transitie van Nederland kunnen versnellen en daarover
in oktober 2018 een rapport uitgebracht. Hierbij bied ik u, mede namens de staatsecretaris
van IenW, dit rapport aan tezamen met onze beleidsreactie daar op1.

Uit het rapport blijkt dat er de afgelopen jaren stappen zijn gezet in het verduurzamen
van de Rijksinkoop. Tegelijkertijd wordt geconstateerd dat de opdrachtgevers vaak
nog te weinig zijn aangehaakt. Ondersteuning en kaderstelling is veelal gericht geweest
op de inkoopmedewerkers, terwijl juist de opdrachtgevers de uiteindelijke keuze voor
een duurzame opdracht moeten maken. Ook wordt geconstateerd dat er nog te veel vrijblijvendheid
wordt ervaren en dat de focus veelal gericht is geweest op de generieke inkoop van
het Rijk2. Een groot deel van het inkoopvolume betreft echter de specifieke inkoop van de departementen,
waarbij er – uitzonderingen daargelaten – nog weinig zicht is op de gerealiseerde
impact.

Wij onderschrijven de aanbevelingen van het rapport. Het rapport markeert voor ons
een belangrijk kantelpunt in het beter benutten van de inkoopkracht van het Rijk.
Het rapport biedt handvatten om door te pakken en om de duurzame beweging die reeds
in gang is gezet te versterken.

Onder andere via het manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) en het actieplan
MVI Rijksinkoopstelsel wordt reeds gewerkt aan de verduurzaming van de Rijksinkoop
en wordt resultaat geboekt. Er is sprake van een reeks grote Rijksbrede aanbestedingen
met duurzame impact op mens en milieu. Het Rijk werkt aan 100.000 circulaire werkplekken en de City deal voor het verduurzamen van alle rijkskantoren in het centrumgebied
van Den Haag is getekend. Eind vorig jaar is de aanbesteding voor het verduurzamen
van het gasverbruik van het Rijk gepubliceerd en startte de aanbesteding voor de logistieke
hub voor de Haagse kantoren. Deze hub zorgt ervoor dat het aantal groottransport bewegingen
in de binnenstad afneemt en tegelijkertijd zijn er op de locatie van de hub collega’s
met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag. Naast deze concrete aanbestedingen
worden er vordering gemaakt op het gebied van social return en het verbeteren van
arbeidsomstandigheden in de internationale productieketen. Het Rijk lanceerde de aanpak
maatwerk voor mensen, werkt aan 17 proeftuinen social return en onlangs is de ISV
Academie gestart waarin overheidsinkopers worden opgeleid om internationale sociale
voorwaarden toe te passen. Met de proeftuinen zijn in samenwerking met leveranciers
bijvoorbeeld jeugdjustitiabelen geholpen bij het behalen van een mbo-diploma, zijn
ICT-ers met een uitkering geschoold en geholpen aan een baan als inkoopadviseur en
zijn werk-leertrajecten financiële administratie gestart voor social return kandidaten.
Vier ministeries hebben een MVI-actieplan opgesteld waarin ambities en doelen voor
de specifieke inkoop zijn opgenomen en de andere ministeries werken hieraan. Het Ministerie
van Infrastructuur en Waterstaat werkt toe naar een klimaatneutrale en circulaire
organisatie, inclusief de opdrachten en de inkopen. IenW stuurt daarop met een MVI-actieplan,
de CO2-Prestatieladder en het duurzaamheidsverslag. Ook draagt IenW via de inkopen van Rijkswaterstaat
en ProRail als launching customer bij aan de duurzame transitie en innovatie. Voorbeelden
daarvan zijn het voor het eerst grootschalig toepassen van duurzaam asfalt en het
experimenteren met circulair bouwen, zoals onlangs toegepast bij het door de staatsecretaris
van IenW geopende viaduct bij Kampen3.

Tegelijkertijd ligt er nog een flinke uitdaging voor ons op weg naar een duurzame
rijksoverheid en de duurzame transitie van Nederland. Om de ingezette lijn door te
trekken, te versterken en op te schalen wordt onder coördinatie van het Ministerie
van Binnenlandse Zaken, in overleg met de verantwoordelijke departementen een ambitieuze
Rijksinkoopagenda uitgewerkt, voor zowel de generieke als specifieke inkoop en opdrachtgeverschap
van het Rijk. Daarin worden de goede initiatieven vanuit de diverse ministeries gebundeld
in een integrale visie, wordt aangeduid waar nog veel winst te behalen is en worden
bijbehorende concrete doelstellingen en acties transparant gemaakt. Deze strategische
agenda, inclusief concrete doelen, zullen wij u voor de zomer van 2019 aanbieden4. De voortgang zal worden gemonitord en kennis zal worden ontwikkeld en gedeeld tussen
de departementen, met andere overheden en in dialoog met de markt. De vorm en wijze
waarop dit zal plaatsvinden zullen wij met uw Kamer delen, samen met de inkoopagenda.
Daarbij zal onder andere worden bekeken of dit via een nieuw (transitie)platform moet
gebeuren of dat het beter is om aan te sluiten bij een bestaand platform en de activiteiten
daarvan te verbreden.

Het opstellen van de Rijksinkoopagenda betekent niet dat er nu pas op de plaats wordt
gemaakt. Zo gaat de overheid volop door met het realiseren van 1 Mton CO2-reductie in 20215 via maatschappelijk verantwoord inkopen door alle overheden. Vanuit de Klimaatenveloppe
worden zowel binnen het Rijk als met andere overheden pilots gestart, onder andere
via het instrument CO2-schaduwbeprijzing. Daarnaast wordt de voorbeeldrol van de rijksoverheid ingezet ten
behoeve van de uitvoering van het Klimaatakkoord, onder andere via verduurzaming van
de Grond-, Weg- en Waterbouw en via routekaarten voor de verduurzaming van het Rijksvastgoed.
Bijbehorende doelen en acties zijn opgenomen in het hoofdstuk «Een voorbeeldrol voor
de rijksoverheid» van het ontwerp van het Klimaatakkoord. Daarin is onder meer te
lezen dat in 2030 het gasverbruik van het Rijk met 30% is afgenomen en voor minimaal
50% afkomstig is van nieuwe hernieuwbare bronnen, de elektriciteit die door de rijksoverheid
wordt gebruikt 100% hernieuwbaar is en het totale energieverbruik van de kantoren
met 50% gereduceerd is ten opzichte van 2008. Ook worden de kantoren in 2030 circulair
beheerd en halveert het Rijk de uitstoot van haar zakelijke mobiliteit. De proeftuinen
met leveranciers in het kader van inkoop en social return worden in 2019 gecontinueerd
en verder uitgebreid. Praktijkvoorbeelden en ervaringen met MVI worden actief gedeeld
met andere overheden via PIANOo. Via www.mvicriteria.nl zijn ambitieuze inkoopcriteria beschikbaar voor alle overheden. De voortgang op de
bestaande doelen wordt gerapporteerd via onder andere de Jaarrapportage bedrijfsvoering
Rijk en met behulp van de MVI-zelfevaluatietool. Met deze activiteiten wordt tevens invulling gegeven aan de uitvoering
van de motie-Özütok (Kamerstuk 35 000 VII, nr. 17) die oproept tot het zo duurzaam mogelijk inkopen door de rijksoverheid.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
K.H. Ollongren