Brief regering : Kabinetsreactie Nationale Agenda Fotonica en convenant PhotonDelta

Nr. 68
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 14 februari 2019

Op 13 juli 2018 stuurde ik uw Kamer de Nationale Agenda Fotonica en het investeringsplan
voor het nieuwe publiek-private samenwerkingsprogramma (PPS) PhotonDelta (Kamerstuk
33 009, nr. 64). Op 13 december jl. is voor PhotonDelta een partnerconvenant getekend waarmee dit
programma van start kan gaan. In deze brief geef ik de beloofde kabinetsreactie op
beide stukken. Allereerst ga ik in op de Nationale Agenda Fotonica, die een bijdrage
kan leveren aan verschillende maatschappelijke vraagstukken. Vervolgens sta ik stil
bij het plan PhotonDelta, het eerste investeringsplan uit deze Nationale Agenda Fotonica
waarvoor nu de financiering voor de komende jaren is geregeld en waarmee ons land
zijn positie in de geïntegreerde fotonica verder zal versterken.

De Nationale Agenda Fotonica – een sleuteltechnologie met groot potentieel

De Nationale Agenda Fotonica is opgesteld door een team van experts onder aanvoering
van TNO, met vertegenwoordigers van NWO, de industrie, de Nederlandse fotonica-vereniging
en het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Voor het schrijven van deze
agenda werd een groot aantal bijeenkomsten georganiseerd in het land met verschillende
R&D-clusters die in Nederland actief zijn. Zo kon in beeld worden gebracht waar precies
binnen deze brede sleuteltechnologie de sterktes liggen in ons land. Vervolgens werd
geïnventariseerd op welke wijze de verschillende deelgebieden van fotonica bij (kunnen)
dragen aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen en welke investeringen er
nodig zijn om de barrières van kennis naar markt op te lossen en een volwaardige onderzoeks-
en ontwikkelingsagenda op te stellen.

Het resultaat is een gedegen beschrijving van de zes thema’s met toepassingen op het
gebied van fotonica in ons land: fotonica voor gezondheid, voor de maakindustrie,
voor ICT en semicon, voor Energie & Milieu en voor Agrifood. Voor elk thema worden
inspirerende voorbeelden gegeven van hoe deze technologie bijdraagt aan slimme oplossingen
voor maatschappelijke vraagstukken. Uit deze agenda zullen verschillende investeringsinitiatieven
voortkomen – één daarvan is het plan voor de PPS PhotonDelta, waar ik later in deze
brief aandacht aan zal besteden. Een andere PPS die sinds twee jaar succesvol opereert
is het Dutch Optics Centre (DOC) in Delft, een samenwerkingsverband tussen TNO, TU
Delft en bedrijven uit de opto-mechatronische industrie.

Deze Nationale Agenda Fotonica zie ik als een goed voorbeeld van een agenda voor onderzoek
en investeringen in een sleuteltechnologie. In het regeerakkoord is aangegeven dat
fotonica één van de sleuteltechnologieën is met groot potentieel voor de toekomst.
In mijn brief van 13 juli 2018 over Missiegedreven Innovatiebeleid met Impact schreef
ik dat voor de sleuteltechnologieën op initiatief van EZK door de relevante topsectoren,
departementen en kennisinstellingen meerjarige programma’s zullen worden opgesteld
om de ontwikkeling en benutting van deze sleuteltechnologieën (waaronder ICT) te versnellen.

De Nationale Agenda Fotonica en het gevolgde proces is een goede basis om voor deze
technologie meerjarige programma’s op te stellen. De topsector High Tech Systemen
& Materialen (HTSM), de industrie en kennisinstellingen zijn geconsulteerd in het
proces dat leidde tot deze agenda. De verschillende fotonica-technologieën kunnen
een belangrijke bijdrage gaan leveren aan een aantal maatschappelijke thema’s. Een
volgende stap is om samen met de andere departementen verder te verkennen welke gebieden
binnen de fotonica als prioritair zouden moeten worden beschouwd, omdat zij bij kunnen
dragen aan de maatschappelijke thema’s en missies waar Nederland voor staat. Zo kan
fotonica bijdragen aan de energietransitie, bijvoorbeeld door de inzet van optische
sensoren voor het meten van luchtkwaliteit, en het controleren van emissieafspraken.
Nieuwe zonneceltechnologie kan de totale energieopwekking van Nederland sterk vergroten.

Fotonica wordt tot nu toe gebruikt voor milieu- en klimaatmonitoring voor wetenschappelijke
doeleinden, maar veel kansen voor bedrijfs- en consumententoepassingen blijven nog
onbenut. Met het implementeren van deze Nationale Agenda Fotonica zullen op termijn
deze kansen – en bijvoorbeeld ook het exportpotentieel – beter worden verzilverd.

De ambities van deze agenda reiken verder dan de middelen die momenteel beschikbaar
zijn binnen het EZK innovatie-instrumentarium. Voor de uitvoering van deze agenda
zullen industrie, kennisinstellingen en overheid hun krachten moeten bundelen en keuzes
moeten maken. Voor de financiering van deze agenda is vooralsnog geen additioneel
budget beschikbaar. Met het bestaande instrumentarium van EZK, zoals de PPS-toeslag
en de TNO-Rijksbijdrage, kan slechts een deel van de ambities worden waargemaakt.
Voor onderzoek dat dicht bij de markt ligt verwacht ik dat de industrie zelf mee investeert.
Daarnaast kunnen Europese programma’s worden benut. Bovendien moeten we er rekening
mee houden dat er de komende tijd ook voor andere sleuteltechnologieën, zoals kwantum-technologie
en composieten, nationale agenda’s worden opgesteld. Hiervoor zal eveneens een beroep
worden gedaan op de middelen uit het innovatie-instrumentarium.

Dit voorjaar zal het kabinet de missies en het raamwerk voor een sleuteltechnologieprogramma
vaststellen in het kader van het missiegedreven innovatiebeleid. In het volgende Kennis-
en Innovatiecontract voor de periode vanaf 2020 kunnen dan – op basis hiervan – door
de topsectoren, kennisinstellingen en departementen keuzes worden gemaakt over inzet
van middelen voor sleuteltechnologieprogramma’s zoals de Nationale Agenda Fotonica.
Een aantal concrete investeringsplannen gericht op het oplossen van maatschappelijke
uitdagingen is hiervoor reeds in voorbereiding.

PPS PhotonDelta – partnerconvenant ondertekend en financiering geregeld

Eén onderdeel van de Nationale Agenda Fotonica – de geïntegreerde fotonica – was vorig
jaar reeds uitgewerkt als investeringsplan PhotonDelta. Dit plan – dat mij eveneens
op 13 juli jl. werd aangeboden – wordt breed gedragen door een goed georganiseerd
ecosysteem, ook in de vorm van financieel commitment. Vanwege de grote, wereldwijde
marktkansen en de urgente investeringsbehoefte in de industriële achterban – die hoofdzakelijk
uit mkb en startups bestaat – ben ik blij dat dit initiatief van start kon gaan.

Geïntegreerde fotonica is de technologie van microchips die met licht werken in plaats van met elektriciteit
en die daarom nauwkeuriger, sneller en betrouwbaarder zijn dan conventionele chips.
De technologie heeft vele nuttige toepassingen: goedkopere en zuinigere datacentra,
5G, goedkope(re) en nauwkeurige zichttechnologie van zelfrijdende voertuigen (LIDAR),
zeer gevoelige sensoren om bijvoorbeeld vervormingen in vliegtuigvleugels of bruggen
te meten, en kleine en betaalbare medische scanners. Deze toepassingen zijn niet alleen
commercieel interessant, maar dragen ook bij aan het oplossen van maatschappelijke
uitdagingen zoals betaalbare zorg. De verwachting is dan ook dat de markt voor geïntegreerde
fotonica – net als afgelopen jaren – elke 2,5 jaar verdubbelt.

Ik ben dan ook verheugd dat op 13 december jl. de drie provincies Noord-Brabant, Overijssel
en Gelderland, Stichting Brainport, Stichting PhotonDelta, NWO, TNO, Stichting TKI
HTSM, de BOM, Oost NL, de Technische Universiteiten van Twente en Eindhoven, Radboud
Universiteit, Hogeschool Saxion, Novel-T, Fraunhofer Project Centre en Chip Integration
Technology Centre samen met EZK het partnerconvenant PhotonDelta hebben ondertekend.
Gezamenlijk investeren deze partijen de komende acht jaar € 236 miljoen in de ontwikkeling
van de geïntegreerde fotonica sector. De Rijksmiddelen voor dit programma bedragen
in totaal bijna € 75 miljoen en zullen worden toegekend uit de Regio Deal Brainport
Eindhoven, de PPS-toeslag, via de Rijksbijdrage aan TNO en middels financiering van
onderzoek door NWO.

Met dit plan heb ik mij samen met kennisinstellingen, bedrijven en regionale overheden
geschaard achter de ambitie in dit convenant om in 2026 met ten minste 25 bedrijven
een omzet van € 1 miljard en 4.000 arbeidsplaatsen te realiseren binnen een ecosysteem
dat op termijn verdere bedrijvigheid en werkgelegenheid voor Nederland genereert.

Het doel van de afspraken in dit convenant is het realiseren van impact met deze specifieke
sleuteltechnologie: op de maatschappelijke uitdagingen waarvoor we staan, maar bovenal
op de economische kansen die voortvloeien uit de ambitie om Nederland wereld leidend
te maken in de ontwikkeling én productie van innovatieve producten op basis van deze
fotonische chips.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
M.C.G. Keijzer