Brief regering : Reactie op het verzoek van het lid Hijink, gedaan tijdens de Regeling van Werkzaamheden van 22 januari 2019, over het bericht dat de zorg te duur is voor minima

Nr. 960 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 11 februari 2019

Op 22 januari jl. heeft het lid Hijink (SP) mij om een reactie gevraagd op het bericht
«»Nijmeegse huisarts Hanneke: zorg te duur voor minima, levensgevaarlijk»» (Handelingen
II 2018/19, nr. 43, item 24). De huisarts uit het artikel is werkzaam in een wijk waar veel mensen met een minimuminkomen
wonen. Volgens haar krijgen deze mensen steeds vaker niet de zorg die ze nodig hebben,
omdat ze ervoor moeten betalen en dat niet kunnen. Volgens het artikel liggen er drie
oorzaken aan de geschetste problematiek ten grondslag: 1) het eigen risico, 2) mensen
met een minimuminkomen sluiten geen aanvullende verzekering af en 3) vervoerskosten.
Graag ga ik op deze punten in.

Het eigen risico

Het verplicht eigen risico is nodig voor het op macroniveau betaalbaar houden van
de zorg. Ook maakt het mensen bewust van de kosten van zorg. Het is ongewenst als
mensen vanwege het eigen risico noodzakelijke zorg mijden. Daarom zijn er zowel op
landelijk als gemeentelijk niveau verschillende maatregelen genomen.

Zo worden mensen met een laag inkomen via de zorgtoeslag grotendeels gecompenseerd
voor het eigen risico. Ook zijn specifieke zorgvormen, waaronder huisartsenzorg, zorg
voor 18-minners en ketenzorg bij bijvoorbeeld diabetes, uitgezonderd van het eigen
risico. Verder komen er specifieke zorgvormen in aanmerking voor een fiscale aftrek
(de specifieke zorgkosten) en bieden zorgverzekeraars de mogelijkheid om het eigen
risico gespreid te betalen. Daarnaast bieden gemeenten meerkostenregelingen en/of
bijzondere bijstand aan mensen met hoge zorgkosten aan en/of hebben gemeentelijke
collectiviteiten met regelingen voor het eigen risico. Verzekerden met een laag inkomen
hebben dan bijvoorbeeld de mogelijkheid om het eigen risico via de aanvullende verzekering
te herverzekeren. Verzekerden die hiervoor kiezen worden gedurende het jaar niet met
het eigen risico geconfronteerd.

Verzekerden uit Nijmegen met een laag inkomen hebben de keuze uit verschillende gemeentepolissen.
Hierbij kunnen zij ook kiezen voor een uitgebreide aanvullende verzekering die niet
alleen dekking biedt voor bijvoorbeeld fysiotherapie, tandheelkundige hulp en hulpmiddelen,
maar waarin ook het eigen risico is meeverzekerd. De gemeente verstrekt voor deze
verzekering een maandelijkse bijdrage en er geldt geen medische selectie.

Beperken stapeling zorgkosten

Het kabinet hecht groot belang aan betaalbare zorg voor iedereen. Daarom heeft het
kabinet, bovenop bovengenoemde reeds bestaande instrumenten – een breed pakket aan
maatregelen genomen om de stapeling van zorgkosten te beperken in de Zvw, Wlz en de
Wmo. Eén van die maatregelen betreft het bevriezen van het eigen risico. Zonder aanvullend
beleid zou het eigen risico komende jaren namelijk nog flink zijn gestegen. Voor een
toelichting op deze maatregelen verwijs ik nu naar mijn brief van 17 november 2017
aan de Tweede Kamer (Kamerstukken 34 104 en 29 538, nr. 199).

Informatievoorziening over compensatiemaatregelen

Het hebben van compensatiemaatregelen is een eerste stap, maar vervolgens moeten mensen
hier ook van op de hoogte zijn. Dit heeft mijn voortdurende aandacht. In augustus
jl. heb ik de resultaten van het Nivel-onderzoek naar het kennisniveau van verzekerden
over de eigen betalingen in de Zorgverzekeringswet (Zvw), waaronder kennis over de
compensatiemaatregelen, naar uw Kamer gestuurd (Kamerstukken 29 689 en 29 538, nr. 935). Daaruit bleek dat het kennisniveau van verzekerden goed is en over de jaren ook
stijgt. Vooral de zorgtoeslag is ruim bekend, in het bijzonder bij lagere inkomens.
Er was echter ook nog ruimte voor verbetering in de bekendheid. Ik heb toen een nieuwe
informatiecampagne (via social media) aangekondigd, waarbij ik me voornamelijk richt
op mensen met een laag inkomen en/of laag opleidingsniveau.

Deze campagne vindt momenteel plaats.

Er is mogelijk een groep verzekerden die zich niet vanzelf bij de gemeente meldt,
omdat zij niet goed op de hoogte zijn van de compensatiemaatregelen die gemeenten
kunnen bieden. Het gaat hierbij vooral om huishoudens met (een bredere) financiële
problematiek. Gemeenten hebben tal van initiatieven ontwikkeld om deze groep te bereiken.
Zo komen gemeenten bijvoorbeeld via de budgetsupermarkt, de apotheker, het zwembad
en de bibliotheek in aanraking met potentiële cliënten (Kamerstukken 29 689 en 29 538, nr. 846). Ik roep gemeenten op om dit soort goede initiatieven voort te zetten.

De aanvullende verzekering

Mensen hebben de vrijheid om al dan niet een aanvullende verzekering te kiezen. In
Nederland heeft circa 84 procent van alle verzekerden hiervoor gekozen.1

In het artikel schetst de huisarts dat vrijwel geen van haar patiënten een aanvullende
verzekering heeft en hierdoor afziet van fysiotherapie.2 Mensen met een laag inkomen hebben echter vaak de mogelijkheid om te kiezen voor
een gemeentepolis die bestaat uit een basisverzekering en aanvullende verzekering,
waarbij de gemeente een premiebijdrage verstrekt. In 2018 hebben ruim 715.000 mensen
met een laag inkomen voor een gemeentepolis gekozen.3 Ook de gemeente Nijmegen verstrekt een dergelijke gemeentepolis.

Verder kunnen mensen die geen aanvullende verzekering hebben afgesloten, maar in verband
met hun ziekte wel fysiotherapie nodig hebben, deze kosten onder bepaalde voorwaarden
aftrekken van hun belastingen. Dit heet «de specifieke zorgkosten».

Vervoerskosten

De huisarts geeft aan dat verzekerden ook te maken kunnen krijgen met hoge vervoerskosten.
Graag wijs ik u op de vergoedings- en compensatiemogelijkheden van vervoerskosten.
De basisverzekering vergoedt onder specifieke voorwaarden4 ziekenvervoer per auto of openbaar vervoer. Hiervoor geldt voor 2019 een jaarlijkse
eigen bijdrage van 103 euro. Mensen die vanwege hun ziekte/aandoening hoge vervoerskosten
hebben, maar deze kosten niet vergoed krijgen vanuit de basisverzekering, kunnen deze
kosten onder bepaalde voorwaarden aftrekken van hun belastingen.

Tot slot

In het artikel wordt het inkomensafhankelijk maken van de zorg als oplossing aangedragen.
Hier merk ik graag over op dat de Zvw voor een belangrijk deel inkomensafhankelijk
is. Zo betalen mensen met een hoog inkomen een hogere inkomensafhankelijke bijdrage
dan lage inkomens en biedt de zorgtoeslag inkomensafhankelijke compensatie voor de
lage(re) inkomens. Ook zijn er verschillende compensatiemaatregelen (zoals hiervoor
besproken) die zich specifiek op de lage inkomens richten. Lage inkomens met gemiddelde
zorgkosten betalen voor de Zvw in 2019 gemiddeld 120 euro minder dan dat zij in 2005
(ten tijde van het ziekenfonds) deden. Met de huidige vormgeving en hoogte van het
eigen risico wordt een verantwoord evenwicht bereikt tussen de eigen financiële verantwoordelijkheid
die van de verzekerde kan worden gevraagd en het deel van de zorgkosten dat collectief
gefinancierd kan worden.

Ik hoop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd,

De Minister voor Medische Zorg,
B.J. Bruins