Brief regering : Onderzoeksrapporten tussentijdse evaluatie overbruggingsregeling transitievergoeding

Nr. 29 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 23 november 2018

Zoals aangekondigd in mijn brief van 9 juli 20181 doe ik u hierbij de resultaten toekomen van het tussentijdse evaluatieonderzoek naar
de tijdelijke overbruggingsregeling transitievergoeding voor kleine werkgevers2. Op grond van deze regeling mogen werkgevers met gemiddeld minder dan 25 werknemers
bij ontslag wegens bedrijfseconomische omstandigheden die het gevolg zijn van een
slechte financiële situatie onder voorwaarden bij de berekening van de transitievergoeding
de arbeidsmaanden die gelegen zijn voor 1 mei 2013 buiten beschouwing laten.3 De regeling loopt tot 1 januari 2020.

Conform de toelichting bij het amendement waarmee de overbruggingsregeling transitievergoeding
is ingevoerd4, is deze regeling tussentijds geëvalueerd. In de bijlagen vindt u de onderzoeksrapporten
van het CBS en De Beleidsonderzoekers / SEO economisch onderzoek5. In de onderzoeken is, conform het doel van de regeling, nagegaan: 1) of de regeling
effectief is (of deze voorkomt dat kleine bedrijven, die werknemers moeten ontslaan
vanwege een slechte financiële situatie, verder in de problemen komen door de betaling
van de transitievergoeding) en 2) of de regeling niet contraproductief is (of deze
werkgevers niet ontmoedigt om financiële reserves aan te leggen).

Onderzoek CBS

Het CBS heeft onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de regeling. Om te onderzoeken
of de regeling ervoor zorgt dat bedrijven niet verder in de financiële problemen komen
door het moeten betalen van de transitievergoeding, is het verschil onderzocht in
faillissementen tussen werkgevers die gebruik hebben gemaakt van de overbruggingsregeling
en een controlegroep, en is onderzocht hoe de werkgelegenheid en de omzet zich hebben
ontwikkeld. Samengevat ontstaat het beeld dat de overbruggingsregeling doet waarvoor
deze bedoeld is: de regeling stelt werkgevers in staat personeel te ontslaan wanneer
het erg slecht gaat met hun onderneming. Tegelijkertijd zien we dat werkgevers die
de regeling gebruiken er vervolgens niet veel beter voorstaan dan werkgevers die dat
niet doen. Op basis van een statistische analyse concludeert het CBS dat er significant
minder faillissementen zijn onder de werkgevers die gebruik hebben gemaakt van de
overbruggingsregeling transitievergoeding dan onder de controlegroep. Tegelijkertijd
constateert CBS op andere criteria (omzet, werkgelegenheid) dat werkgevers die de
regeling gebruiken er vervolgens niet veel beter voorstaan dan werkgevers die dat
niet doen.

Onderzoek De Beleidsonderzoekers / SEO economisch onderzoek / Hugo Sinzheimer Instituut

De Beleidsonderzoekers hebben in samenwerking met SEO economisch onderzoek en het
Hugo Sinzheimer Instituut gesprekken gevoerd met stakeholders, een jurisprudentieanalyse
uitgevoerd, focusgroepen georganiseerd met ondernemers en een enquête gehouden onder
ondernemers. Zij hebben zowel de effectiviteit als de contraproductiviteit van de
regeling onderzocht. Met betrekking tot de effectiviteit concluderen zij dat bedrijven
die de overbruggingsregeling transitievergoeding hebben toegepast vaker niet meer
actief zijn dan bedrijven uit de controlegroepen (breder dus dan faillissement). Zij
concluderen dat de regeling niet effectief is omdat het werkgevers die de overbruggingsregeling
hebben mogen toepassen geen betere resultaten hebben dan ondernemers die de overbruggingsregeling
niet hebben mogen toepassen. Waarschijnlijk zaten de ondernemingen al te diep in de
financiële problemen op het moment dat ze werknemers moesten ontslaan en een beroep
deden op de overbruggingsregeling transitievergoeding, aldus de onderzoekers. Overigens
merken de onderzoekers op dat dit erop kan wijzen dat de gehanteerde criteria om in
aanmerking te komen voor toepassing van de overbruggingsregeling transitievergoeding
erg streng zijn. De onderzoekers concluderen ook dat de regeling niet contraproductief
is. Werkgevers leggen in het algemeen wel reserves aan, maar niet met als doel een
transitievergoeding in de toekomst uit te betalen. Ondernemers die in zwaar weer verkeren,
putten de reserves in de regel eerst uit voordat zij overgaan tot het ontslag van
werknemers. De tijdelijke overbruggingsregeling transitievergoeding maakt dit niet
anders.

Vervolg

De conclusie uit de onderzoeken is dat de overbruggingsregeling doet wat hij moet
doen, maar in het algemeen te weinig effectief is. Het gebrek aan effectiviteit kan
mede te maken hebben met de strengheid van de gehanteerde financiële criteria waaraan
voldaan moet zijn voordat gebruik kan worden gemaakt van de overbruggingsregeling
transitievergoeding. Conform het regeerakkoord werk ik aan een verruiming van deze
criteria, zodat kleine werkgevers in de resterende looptijd eenvoudiger gebruik kunnen
maken van deze overbruggingsregeling. Voorkomen moet worden dat kleine werkgevers,
die de afgelopen jaren nog niet de mogelijkheid hebben gehad om reserves aan te leggen
voor het betalen van de transitievergoeding, pas zicht hebben op toepassing van de
overbruggingsregeling wanneer een faillissement onafwendbaar is. Bij een faillissement
verliezen werknemers hun baan en zullen zij niet langer een transitievergoeding ontvangen.
Door de criteria te verruimen wordt beoogd dat meer werkgevers ondanks de slechte
financiële situatie, toch afscheid van één of meerdere werknemers kunnen nemen en
hen een (lagere) transitievergoeding kunnen verstrekken. Ik maak van de gelegenheid
gebruik om uiteen te zetten op welke wijze ik de verruiming van de criteria wens vorm
te geven. Daarbij heb ik de gevolgen voor de betrokken werknemers, die als gevolg
van het toepassen van de regeling een lagere transitievergoeding krijgen, meegewogen.

Zoals vermeld kan een werkgever met minder dan 25 werknemers de overbruggingsregeling
toepassen als er werknemers worden ontslagen wegens bedrijfseconomische redenen, omdat
er sprake is van een slechte financiële situatie. Onder een slechte financiële situatie
wordt verstaan dat in de laatste drie boekjaren een negatief netto resultaat is behaald,
in het laatste boekjaar het eigen vermogen negatief is geweest, en de waarde van de
vlottende activa over het laatste jaar kleiner was dan de schulden met een resterende
looptijd van ten hoogste een jaar. In de praktijk betekent dit dat werkgevers die
gebruik mogen maken van de overbruggingsregeling in een financieel uiterst moeilijke
situatie verkeren. De criteria worden door werkgevers dan ook als zeer streng ervaren.

Uit de tussentijdse evaluatie van de overbruggingsregeling en enkele rechterlijke
uitspraken6 blijkt dat de eis dat drie jaar op rij een negatief resultaat moet zijn behaald tot
schrijnende situaties kan leiden. Een klein positief resultaat in één van de drie
jaren voorkomt al dat de werkgever van de regeling gebruik kan maken. Dit terwijl
de financiële situatie dusdanig slecht kan zijn dat het volledig betalen van de transitievergoedingen
aan de ontslagen werknemers niet mogelijk is. In een uiterst geval is een faillissement
onafwendbaar. Om meer werkgevers in een slechte financiële situatie van de overbruggingsregeling
gebruik te laten maken, is aanpassing van dit criterium wenselijk. Ik ben voornemens
de voorwaarde daarom zodanig te wijzigen dat wordt uitgegaan van een gemiddeld negatief
resultaat over de drie boekjaren tezamen. Op die manier zal een klein positief resultaat
in een van de drie jaren, als gevolg van bijvoorbeeld een eenmalige meevaller, er
minder snel toe leiden dat toepassing van de overbruggingsregeling onmogelijk is.

Om te voorkomen dat de overbruggingsregeling pas toegepast kan worden indien de situatie
uitzichtloos is en een faillissement onafwendbaar is, ben ik ook voornemens het tweede
criterium te verruimen en wel zodanig dat in plaats van een negatief eigen vermogen
een solvabiliteit van ten hoogste 15% voorwaardelijk wordt om voor de overbruggingsregeling
in aanmerking te komen. Hoewel er geen standaardnorm is aan te geven voor de solvabiliteit,
omdat dit per sector sterk kan verschillen, is een solvabiliteit van tussen de 25%
en 40% voor veel ondernemingen als gezond te beschouwen. Aangezien de regeling bedoeld
is voor werkgevers die verkeren in een slechte financiële situatie sluit een solvabiliteit
van ten hoogste 15% aan bij de doelstelling van de regeling.

UWV kan op verzoek van de werkgever (of de werknemer) een verklaring verstrekken of
al dan niet aan de voorwaarden voor toepassing van de overbruggingsregeling is voldaan.
UWV heeft voor een dergelijke aanvraag een digitaal formulier op internet beschikbaar.
Ik heb UWV gevraagd om een uitvoeringstoets uit te brengen op de voorgenomen verruiming.
Ik streef ernaar om de voorgestelde verruiming in te voeren per 1 januari 2019, met
dien verstande dat het voor UWV per die datum uitvoerbaar is.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, W. Koolmees