Brief regering : Voortgang programma Tolken in de Toekomst

Nr. 43
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 november 2018

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid heeft u in zijn brief van 31 januari
20171 en meer recent tijdens een algemeen overleg vreemdelingen- en asielbeleid op 14 december
2017 (Kamerstuk 19 637, nr. 2365) geïnformeerd over het transitieproces ten behoeve van een verbeterde systematiek
rondom tolkdiensten in het justitiële domein. Aanleiding waren twee onderzoeken van
ABDTOPConsult die in opdracht van dit Ministerie in 2016 werden uitgevoerd.2 Op basis van de uitkomsten en adviezen in deze rapporten wordt toegewerkt naar een
eindsituatie waarin beleid en werkwijzen ten aanzien van tolkdiensten in het JenV-domein
eenduidig, rechtmatig en efficiënt zullen zijn en kwaliteit en integriteit goed geborgd
is.

In deze brief bericht ik u over de huidige stand van zaken.

Doelstellingen

In de genoemde onderzoeken werd geconcludeerd dat de huidige systematiek ten aanzien
van de inzet van tolken in het justitiële domein onvoldoende opgewassen is tegen piekbelasting.
Dat bleek ten tijde van de hoge asielinstroom in 2014/2015. Daarnaast is als gevolg
van een wijziging in de Europese regelgeving de Aanbestedingswet aangepast. Deze aanpassing
in de Aanbestedingswet heeft tot gevolg dat de wijze waarop enkele organisaties de
inzet van tolken geregeld hebben tot een grote onrechtmatigheid leidt op de desbetreffende
jaarrekeningen. Een belangrijk knelpunt betreft ook de borging van kwaliteit en integriteit
van de tolken die worden ingezet. Het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv)
blijkt in de praktijk onvoldoende aan te sluiten op de behoefte aan gekwalificeerde
tolken. Daarnaast hebben zich verschillende integriteitskwesties voorgedaan ten aanzien
van tolken. Ook hiervoor zou een goed werkend Rbtv de oplossing bieden. Tot slot signaleerde
ABDTOPConsult dat de huidige versnipperde werkwijzen inefficiënties in de hand werken
en kwaliteitsontwikkeling van de sector en de markt belemmeren.

Voor het Ministerie van JenV is de inzet van professionele en betrouwbare tolken cruciaal
voor een goed verloop van de werkprocessen in zowel de straf- als de vreemdelingenketen.
Het transitieproces adresseert de benoemde knelpunten in samenhang. Op basis van de
adviezen in de onderzoeksrapporten zal eind 2019 een verbeterde systematiek in werking
treden die zorgt voor:

– Goede borging van de kwaliteit en integriteit van de tolken die worden ingezet, middels
een vernieuwd gedifferentieerd Rbtv;

– Rechtmatige en professionele inkoop van tolkdiensten en een volwassen markt voor tolkdiensten;

– Ontwikkeling van modernere en efficiëntere werkwijzen, gebruikmakend van de ontwikkelingen
die marktpartijen ook nu al te bieden hebben (zoals tolken op afstand via video en
toepassingen van spraaktechnologie).

Toelichting op de wijzigingen

Betere positionering en goede aansluiting van het Rbtv op de uitvoeringspraktijk

In de praktijk is gebleken dat het Rbtv niet zorgt voor borging van de kwaliteit en
integriteit van tolkdiensten zoals dat was beoogd. Hierover zijn vanuit de Tweede
Kamer ook vragen gesteld, voor het laatst op 22 maart 2018.3 Het Rbtv voorziet niet in de behoefte van de overheid naar voldoende gekwalificeerde
tolken. Om die reden hanteren het OM, de IND en de politie voor hun planningsadministratie
gegevens van zowel Rbtv- als niet-Rbtv-tolken, waarbij verschillende werkwijzen gehanteerd
worden. Daardoor is niet eenduidig vast te stellen aan welke kwaliteits- en integriteitseisen
de tolken voldoen die buiten het Rbtv om worden ingezet. Het kan zijn dat een tolk
vanwege kwaliteits- of integriteitsissues voor één organisatie of dienst geen diensten
meer verricht, maar voor andere organisaties of diensten nog wel, omdat informatie-uitwisseling
tussen organisaties om privacyredenen niet mogelijk is. Ook voor de tolken in het
Rbtv is de huidige situatie onbevredigend, zij doen namelijk investeringen ten behoeve
van (verlenging van) hun inschrijving in het Rbtv. Terwijl collega’s die niet ingeschreven
staan zonder investeringen te doen in de praktijk ook in aanmerking kunnen komen voor
dezelfde overheidsopdrachten tegen dezelfde vergoeding.

Om het Rbtv aan te laten sluiten bij de vraag uit de uitvoeringspraktijk worden de
mogelijkheden tot registratie in het Rbtv uitgebreid. In de nieuwe situatie zal sprake
zijn van een minimuminschrijfniveau, waarbij de competentie taalvaardigheid zal worden
vastgesteld op B2-niveau. De mogelijkheid voor een tolk om zich op het huidige C1-niveau
te registreren en eventuele specialisaties bij registratie toe te voegen blijft behouden
in de nieuwe situatie. De overige competenties blijven voor alle registertolken gelijk.
De registratie van de tolken die al in het Rbtv staan (op C1-niveau) blijft ongewijzigd.
Binnen het register wordt een duidelijk onderscheid aangebracht tussen C1- en B2-tolken.
Afnameplichtige organisaties zullen onverminderd hun tolken op het huidige C1-niveau
uitvragen.4 Andere organisaties, ook als er geen sprake is van afnameplicht uit het Rbtv, gaan
eveneens maximaal gebruik maken van tolken die staan ingeschreven in het Rbtv. Dit
wordt als eis opgenomen in toekomstige aanbestedingen en nadrukkelijk gemonitord.
Hiermee versterken we de vraag naar en daarmee de positie van de tolken op C1-niveau
en worden andere tolken gestimuleerd zich verder te kwalificeren.

Met de uitbreiding in het Rbtv kunnen overheidsdiensten voor hun dienstverlening met
meer zekerheid uit het register putten en is er sprake van eenduidig toegepaste inschrijfvoorwaarden
en integriteitsvereisten die voor alle betrokkenen helder en transparant zijn. Het
beheer van eigen tolkgegevens binnen organisaties zal zo kunnen komen te vervallen.
De klachtenprocedure van het Rbtv is het instrument dat door alle afnemers ingezet
wordt bij klachten over integriteit of kwaliteit. Bovendien mag verwacht worden dat
de verbeterde positionering van het Rbtv in combinatie met de kwaliteitseisen in aanbestedingen
zal leiden tot versterking van kwaliteitsontwikkeling van de beroepssector en een
grotere vraag en inzet van Rbtv-tolken met de zwaardere kwalificaties. Dit is een
grote stap voorwaarts ten opzichte van de huidige situatie.

Gebalanceerd aanbesteden

De rijksoverheid is een grote afnemer van tolk- en vertaaldiensten op deze relatief
kleine markt. Dit vraagt om een zeer bewuste invulling van de rol als professioneel
opdrachtgever. In de huidige situatie is circa de helft van de tolkdiensten voor de
rijksoverheid aanbesteed. Voor de toekomstige situatie waarin alle tolk- en vertaaldiensten
bij de overheid worden aanbesteed, zullen de aanbestedingen zodanig (opnieuw) worden
ingericht, dat niet alleen alle inkoop rechtmatig verloopt, maar tevens de ontwikkeling
van een gezonde markt en transparant speelveld voor intermediairs en tolken en vertalers
gestimuleerd wordt. Daarbij krijgt borging van de positie van de ZZP-er aandacht en
wordt ingezet op innovatie en kwaliteit.

Dit betekent dat het gebruik van Rbtv-tolken, naast andere kwaliteitsaspecten, en
het stimuleren van competentiegerichte ontwikkeling nadrukkelijke eisen zullen zijn
in de toekomstige aanbestedingen. Het prijsaspect zal daarbij geen overheersend gunningscriterium
zijn. Aanbestedingen zullen daarbij als gevarieerde opdrachten in de markt worden
gezet zodat deze een voldoende divers spectrum aan inschrijvers aantrekken. Zo kan
deze markt zich breder ontwikkelen. Dit komt tegemoet aan de wens van zowel overheid
als de beroepssector om te grote afhankelijkheid van slechts enkele intermediaire
partijen te voorkomen.

Op deze wijze zal de markt gestimuleerd worden beter in te spelen op kwaliteit en
ontwikkeling. Hiernaast zal maximaal ingezet worden op de toegevoegde waarde die de
markt te bieden heeft ten aanzien technologische oplossingen en innovatieve ontwikkelingen,
zoals op het gebied van remote interpreting en spraaktechnologie. Dit zal zowel meer
kwaliteit als efficiency opleveren in onze dienstverleningsprocessen.

De verdere vormgeving van toekomstige aanbestedingen krijgt zorgvuldig vorm. De positie
van tolken en vertalers zal voldoende verzekerd zijn zodat zij er niet onbedoeld op
inboeten in de nieuwe situatie. Dit heeft in combinatie met de focus op kwaliteit
en innovatie nadrukkelijke aandacht in de aanbestedingen.

Tot slot

Op deze wijze beoog ik voor eind 2019 een zorgvuldige samenhangende aanpak te realiseren,
die de gesignaleerde knelpunten adresseert en de werkwijzen rond de inzet van tolken
en vertalers toekomstbestendig maakt. Dit borgt de continuïteit en kwaliteit van de
werkprocessen bij de betrokken overheidsorganisaties, met oog voor de positie van
de tolk/vertaler en stimuleert de ontwikkeling van de beroepssector en van een innovatieve
markt.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
F.B.J. Grapperhaus