Brief regering : Nederlandse inzet inzake de Conventie voor Conventionele Wapens

Nr. 303 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 november 2018

Naar aanleiding van het verzoek van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken van
19 oktober geef ik u in deze brief een overzicht van de Nederlandse inzet tijdens
de jaarlijkse vergadering van de Convention on Prohibitions or Restrictions on the Use of Certain Conventional Weapons
Which May Be Deemed to Be Excessively Injurious or to Have Indiscriminate Effects (CCW).

De CCW trad in werking in 1983 en reguleert en/of verbiedt middels een vijftal protocollen
het gebruik van verschillende wapensystemen, waaronder wapens met kleine moeilijk-
of niet-detecteerbare fragmenten zoals glas, hout of plastic (protocol I), landmijnen,
boobytraps en andere systemen (protocol II), brandwapens (protocol III), verblindende
lasers (protocol IV) en explosieve oorlogsresten (protocol V). Niet alle staten die
partij zijn bij de CCW zijn toegetreden tot alle verschillende protocollen.

Van 21–23 november vindt de jaarlijkse vergadering plaats van de staten die partij
zijn bij de CCW. In de twee daaraan voorafgaande dagen vergaderen de staten die partij
zijn bij protocol V (19 november) en geamendeerd protocol II (20 november). Op deze
inleiding volgt een uiteenzetting van de Nederlandse inzet bij de verschillende protocollen,
waarbij het kabinet het Humanitair Oorlogsrecht leidend acht voor wat betreft elke
inzet van conventionele wapens, door wie dan ook. Conform de Geïntegreerde Buitenland-
en Veiligheidsstrategie (GBVS, Kamerstuk 33 694, nr. 12), zet het kabinet zich in voor het maken, verbeteren, en afdwingen van dergelijke
internationale afspraken, alsmede van politiek-juridische kaders omtrent het bezit,
gebruik en de verspreiding van conventionele wapens als voedingsbodem voor instabiliteit
en conflict. Wapenbeheersing levert daarmee een cruciale bijdrage aan het voorkomen
van onveiligheid en is daarmee een essentieel onderdeel in het behalen van de Duurzame
Ontwikkelingsdoelen. De CCW is een van de fora waarin het kabinet deze inzet vormgeeft.

Protocol V (explosieve oorlogsresten)

Protocol V van de CCW trad in werking in 2006 en reguleert de omgang met explosieve
oorlogsresten, zoals onontplofte granaten die zijn achtergebleven na afloop van gewapend
conflict. Het protocol verplicht de statenpartijen om de onontplofte resten binnen
hun grondgebied zo snel mogelijk te verwijderen en/of te vernietigen.

Nederland zet zich in voor een versnelde implementatie van protocol V. In 2016 zat
Nederland de jaarlijkse vergadering voor en heeft daar gepleit voor de oprichting
van een vrijwillige lijst van militaire experts uit verschillende landen die ingeschakeld
kunnen worden om andere statenpartijen te assisteren bij de implementatie van en het
rapporteren onder het protocol. Ondanks enig verzet tegen het voorstel tijdens de
bijeenkomsten in 2016 en 2017 wordt er in het uitkomstdocument van de 2017 vergadering
gerefereerd aan het initiatief. Nederland zal zich tijdens de aankomende vergadering
wederom hardmaken voor de implementatie van dit voorstel.

Geamendeerd protocol II (Landmijnen, boobytraps en andere systemen)

Geamendeerd protocol II trad in werking in 1996 en reguleert het gebruik van mijnen,
boobytraps en andere systemen zoals bijvoorbeeld Improvised Explosive Devices (IEDs). Het kabinet hecht zeer aan de implementatie van geamendeerd Protocol II,
onder andere vanwege het groeiend gebruik van IEDs, met name door niet-statelijke
actoren en in stedelijke gebieden. Nederland is voorstander van maatregelen om te
voorkomen dat niet-statelijke actoren de grondstoffen en kennis ten behoeve van de
productie van IEDs in handen krijgen, maar ook van grotere kennis van overheden en
ontmijningsorganisaties ten aanzien van de veilige ruiming van dergelijke systemen.

De bijeenkomsten in het kader van protocol II zijn slechts een van de verschillende
fora waarin deze dreiging wordt besproken. IEDs worden ook besproken in het kader
van de Anti-Personnel Mine Ban Convention (APMBC) en binnen een werkgroep t.b.v. de ontwikkeling van standaarden omtrent (militaire)
IED
Disposal (IEDDS), geleid door de United Nations Mine Action Service (UNMAS). Daarnaast zet Nederland zich ook in voor de ontwikkeling van een update van de (humanitaire)
International Mine Action Standards om zo (humanitaire) organisaties in staat te stellen complexe IEDs veilig en volgens
vaste procedures te ontruimen. Het vernieuwen van deze standaarden wordt uitgevoerd
door het Geneva International Centre for Humanitarian Demining (GICHD) met Nederlands geld.

Het kabinet acht het van belang dat verschillende belanghebbenden worden betrokken
bij de aanpak van de contaminatie van IEDs en zet zich daar binnen de verschillende
fora voor in.

Mines Other Than Anti-Personnel Mines (MOTAPM)

Een groep statenpartijen is voorstander van het starten van onderhandelingen over
een additioneel protocol onder de CCW dat het gebruik van Mines Other Than Anti-Personnel Mines (MOTAPM) reguleert. Het gebruik van MOTAPM wordt vooralsnog gereguleerd onder de
bepalingen van protocol II ten aanzien van het gebruik van mijnen in het algemeen.
Voorstanders van een separaat MOTAPM-protocol bepleiten de noodzaak tot specifieke
maatregelen gericht op MOTAPM waarmee de inzet van MOTAPM sterker verankerd wordt
in Humanitair Oorlogsrecht. Gezien de oppositie van enkele andere statenpartijen tegen
dit initiatief is een dergelijk traject nog niet aangevangen. Om diezelfde reden is
het onderwerp ook niet formeel geagendeerd voor de vergadering van 21–23 november,
alhoewel te verwachten valt dat een groep staten wederom zal pleiten voor een separaat
traject.

Nederland steunt het verder reguleren van MOTAPM in lijn met het Humanitair Oorlogsrecht,
waar mogelijk binnen de bestaande kaders en waar opportuun middels nieuwe initiatieven.
In dat kader steunt Nederland het voorstel voor het oprichten van een Meeting of Experts
op dit onderwerp, en zal dat tijdens de aankomende vergadering ook doen. Het verminderen
van de humanitaire impact van MOTAPM moet hierbij het hoofddoel zijn. Het kabinet
is echter geen voorstander van een volledig verbod op het gebruik van MOTAPM aangezien
dit type wapen in NAVO-verband een belangrijk onderdeel uitmaakt van het verdedigingsarsenaal.

EWIPA

Alhoewel het gebruik ervan niet wordt gereguleerd door de CCW en haar protocollen,
agendeert een groeiende groep staten het onderwerp Explosive Weapons In Populated Areas (EWIPA) tijdens de jaarlijkse vergadering van de CCW. Het kabinet is geen voorstander
van een nieuw instrument om het gebruik van EWIPA te reguleren aangezien het bestaande
Internationaal Recht, met name het Humanitair Oorlogsrecht, afdoende is.

Het kabinet onderkent het grote humanitaire leed dat EWIPA kan aanrichten. Daarom
heeft Nederland in verschillende fora zorgen uitgesproken over het groeiend gebruik
van EWIPA, zo ook op 26 oktober tijdens de vergadering van de Eerste Commissie van
de AVVN. Ten aanzien van het beperken van de gevolgen van dergelijke wapeninzet voor
de burgerbevolking acht het kabinet de principes binnen het Internationaal Recht,
met name het Humanitair Oorlogsrecht, leidend. Nederland zal zich tijdens de bijeenkomst
van de CCW daarom uitspreken voor een strikte naleving van de principes binnen het
Internationaal Recht – en in het bijzonder het Humanitair Oorlogsrecht – ten aanzien
van het gebruik van EWIPA.

Autonome wapensystemen

Zoals ook aangegeven in de GBVS en de kabinetsreactie van 4 maart 2016 (Kamerstukken
34 300 X en 34 300 V, nr. 88) op het advies «Autonome wapensystemen: de noodzaak van betekenisvolle menselijke
controle» van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) en de Commissie van
Advies inzake Volkenrechtelijke Vraagstukken (CAVV), vragen de ontwikkelingen op het
gebied van kunstmatige intelligentie en de toename van autonomie in wapensystemen
om een kritische houding en een doorlopend internationaal debat.

Daarom is Nederland sinds het begin van de discussie in 2013 over Lethal Autonomous Weapon Systems (LAWS) binnen de CCW actief betrokken geweest. Uitgangspunt van het kabinet is dat
alle wapensystemen, inclusief autonome wapensystemen, onder betekenisvolle menselijke
controle moeten staan, en dat het bestaande internationaal recht, in bijzonder het
humanitair oorlogsrecht, ook van toepassing is op autonome wapensystemen. Het kabinet
verwerpt op voorhand de ontwikkeling en inzet van autonome systemen die niet onder
menselijke controle staan. Deze visie is tevens uiteengezet in de hierboven genoemde
kabinetsreactie van 4 maart 2016 op het AIV-CAVV advies inzake autonome wapensystemen
(Kamerstukken 34 300 X en 34 300 V, nr. 88).

In dat kader verwelkomt het kabinet de vooruitgang die is geboekt tijdens de vergaderingen
van de open Group of Governmental Experts (GGE). Tegelijkertijd beseft het kabinet dat de discussie complex is, de meningen
internationaal sterk uiteenlopen, en nog veel zaken onduidelijk zijn. Het kabinet
zet daarom in op continuering van deze belangrijke inhoudelijke discussie door middel
van een voorzetting van de huidige GGE in 2019.

Voor meer achtergrondinformatie zou ik u ook willen wijzen op de recente beantwoording
van vragen door de Minister van Defensie van het lid Belhaj (D66) over het bericht
dat het Europees parlement killerrobots wil verbieden.1

Financiële maatregelen

Om uitvoering te kunnen geven aan de in de GBVS uitgesproken ambitie om bij te dragen
aan versterkte internationale afspraken omtrent het gebruik van conventionele wapens
is het van belang dat ontwapenings- en wapenbeheersingsverdragen goed kunnen functioneren.
Als gevolg van structurele betalingsachterstanden van enkele landen en problemen gerelateerd
aan financiële liquiditeit m.b.t. het begrotingssysteem, verkeren de Geneefse ontwapeningsconventies
en enkele Implementatie Support Units sinds enige tijd in financiële problemen. Reeds
zijn een aantal bijeenkomsten geschrapt als gevolg van een gebrek aan financiële middelen.
Aangezien de voortgang onder de conventies valt of staat met de continuïteit van implementatie
is dit in de optiek van het kabinet onacceptabel.

Nederland zet zich daarom in voor een versterkt betalingsmechanisme ten aanzien van
de contributies van staten aan de CCW en roept staten tijdens de jaarlijkse vergaderingen
op om tijdig en volledig aan hun betalingsverplichtingen te voldoen. Daarnaast hecht
het kabinet belang aan transparantie ten aanzien van de financiële stand van zaken
van de Conventie.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok