Brief regering : Fiche: Mededeling voorstel uitbreiding bevoegdheden Europees Openbaar Ministerie

Nr. 2707
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 oktober 2018

Overeenkomstig de bestaande afspraken ontvangt u hierbij 10 fiches, die werden opgesteld
door de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen (BNC).

Fiche: Verordening tot oprichting van het Europees kenniscentrum voor industrie, technologie
en onderzoek op het gebied van cyberbeveiliging en het netwerk van nationale coördinatiecentra
(Kamerstuk 22 112, nr. 2705)

Fiche: Verordening ter voorkoming van de verspreiding van online terroristische inhoud
(Kamerstuk 22 112, nr. 2706)

Fiche: Mededeling voorstel uitbreiding bevoegdheden EOM

Fiche: Pakket vrije en eerlijke verkiezingen (Kamerstuk 22 112, nr. 2708)

Fiche: Richtlijn betreffende het einde van de omschakeling tussen winter- en zomertijd
(Kamerstuk 22 112, nr. 2709)

Fiche: Mededeling Versterking van het Uniekader voor prudentieel en antiwitwastoezicht
voor financiële instellingen (Kamerstuk 22 112, nr. 2710)

Fiche: Gewijzigd voorstel tot aanpassing van de verordeningen m.b.t. de Europese Toezichthoudende
Autoriteiten en tot wijziging van de vierde anti-witwasrichtlijn (Kamerstuk 22 112, nr. 2711)

Fiche: Mededeling nieuwe Afrikaans-Europese alliantie voor duurzame investeringen
en banen (Kamerstuk 22 112, nr. 2712)

Fiche: Mededeling Naar een doeltreffendere financiële architectuur voor investeringen
buiten de EU (Kamerstuk 22 112, nr. 2713)

Fiche: Mededeling over efficiëntere besluitvorming in het GBVB (Kamerstuk 22 112, nr. 2714)

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok

Fiche: Mededeling voorstel uitbreiding bevoegdheden Europees Openbaar Ministerie

1. Algemene gegevens

a) Titel voorstel

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE: Een Europa dat bescherming biedt: een initiatief om de
bevoegdheden van het Europees Openbaar Ministerie uit te breiden tot grensoverschrijdende
terroristische misdrijven

b) Datum ontvangst Commissiedocument

12 september 2018

c) Nr. Commissiedocument

COM (2018) 641 final

d) EUR-Lex

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX:52018DC0641&q…

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Raad voor Regelgevingstoetsing

Niet opgesteld

f) Behandelingstraject Raad

Raad Justitie en Binnenlandse Zaken

g) Eerstverantwoordelijk ministerie

Ministerie van Justitie en Veiligheid

2. Essentie voorstel

In samenhang met de voorliggende Mededeling heeft de Europese Commissie de Europese
Raad verzocht samen met het Europees parlement haar voorstel tot uitbreiding van het
mandaat van het Europees OM (EOM) te steunen. Momenteel is het EOM bevoegd tot strafrechtelijke
bestrijding van fraude die de financiële belangen van de Unie schaadt. Dit mandaat
zou volgens het voorstel van de Commissie worden uitgebreid tot het bestrijden van
terroristische misdrijven in de EU. De Commissie stelt dat er geen algemene aanpak
op Europees niveau is voor onderzoek en vervolging van terroristische misdrijven.
Deze Europese dimensie is naar de mening van de Commissie nodig om een uniforme en
effectieve juridische aanpak in de EU te verzekeren. Het EOM zal daarbij ook nauw
samenwerken met onder andere Eurojust en Europol. In concreto zou de Europese Raad
er in de optiek van de Commissie mee moeten instemmen artikel 86 (1) en (2), VWEU
te wijzigen zodat het EOM bevoegd zou worden ten aanzien van terrorismebestrijding,
in casu (grensoverschrijdende) strafbare feiten als bedoeld in de artikelen 3 tot
en met 12 en 14 van EU-richtlijn 2017/ 541 van 15 maart 2017 inzake terrorismebestrijding
en ter vervanging van Kaderbesluit 2002/475/JBZ van de Raad en tot wijziging van Besluit
2005/671/JBZ van de Raad. Een bijlage bij de Mededeling bevat daartoe een ontwerpbesluit.
Indien de Europese Raad zou besluiten tot uitbreiding van de bevoegdheden van het
EOM, kan de Commissie een wijziging van de verordening tot oprichting van het EOM1 voorstellen.

3. Nederlandse positie ten aanzien van het voorstel

a) Essentie Nederlands beleid op dit terrein

Nederland neemt deel aan het EOM vanuit de gedachte dat het EOM een impuls zal geven
aan de strafrechtelijke bestrijding van EU-fraude. Zoals in het Coalitieakkoord 10 oktober
2017 staat, is financiële criminaliteit vaak verweven met grensoverschrijdende zware
georganiseerde criminaliteit. Een effectieve aanpak kan Nederland niet alleen. Samenwerking
tussen de lidstaten van de EU is onontkoombaar, ook voor de effectiviteit van Nederlandse
strafrechtelijk onderzoek. Deelname aan het EOM vergemakkelijkt de samenwerking om
fraude met EU-geld te bestrijden.

b) Beoordeling + inzet ten aanzien van dit voorstel

Het kabinet is niet overtuigd van het nut en de noodzaak van uitbreiding van het EOM-mandaat.
Net als voor andere lidstaten geldt, is terrorismebestrijding ook in Nederland al
een topprioriteit. Terrorisme staat niet op zichzelf, maar is verweven met andere
criminele activiteiten en vaak verborgen in de lokale gemeenschap. De aanpak daarvan
vraagt een brede aanpak met een goede nationale en lokale aansluiting. Bij de opsporing
en vervolging door het Nederlandse OM geldt een specifieke werkwijze, waarbij wordt
uitgegaan van een nationaal afgestemde, maar vooral lokale aanpak in nauwe samenwerking
met de plaatselijke autoriteiten. Internationale samenwerking is uiteraard cruciaal.
Wat Nederland betreft, is die samenwerking het meest effectief en noodzakelijk als
het gaat om het voorkomen van radicalisering en het beschermen van burgers. Lidstaten
kunnen daar nog meer aan doen, onder andere via verbeterde informatie-uitwisseling
tussen de lidstaten onderling, via en tussen EU-agentschappen (met name Europol en
Eurojust) en door middel van EU-informatiesystemen. De huidige interoperabiliteitsvoorstellen
bieden een kans om de informatiepositie van lidstaten te verbeteren doordat voorzien
wordt in verbeterde, snellere en effectievere samenwerking tussen zes centrale EU-informatiesystemen,
evenals bepaalde Europol en Interpol gegevens. Dit in lijn met de tijdens het Nederlands
EU-voorzitterschap ontwikkelde EU-routekaart voor informatievoorziening en informatie-uitwisseling
inclusief interoperabiliteitoplossingen. Er is de laatste jaren een sterke stijging
te zien in gedeelde informatie en gebruik van de Europese informatiesystemen. Dit
onderstreept de grote inspanningen die lidstaten leveren in het kader van de opsporing
en vervolging van terrorismeverdachten, waarbij zij voor internationale samenwerking
kunnen terugvallen op bestaande structuren en instrumenten (Eurojust, Europol, gemeenschappelijke
onderzoeksteams).

Het kabinet meent dat het EOM de tijd moet krijgen te doen waarvoor het oorspronkelijk
is opgericht en dat pas na een grondige evaluatie kan worden bezien of de EOM-verordening
het EOM voldoende armslag biedt om zijn primaire taak goed te kunnen vervullen. Conform
de motie van het lid Leijten (Kamerstukken II, 2018–2019, 21 501–20, nr. 1360) heeft Nederland in de eerste gedachtewisseling helder gemarkeerd dat Nederland niet
overtuigd is van nut en noodzaak hiervan, en dat er geen politieke steun is voor een
dergelijke uitbreiding.

c) Eerste inschatting van krachtenveld

Blijkens het verslag van de informele Europese Raad op 20 september jl. dat de Kamer
op 24 september jl.2 heeft ontvangen, toonden enkele lidstaten zich bij deze gelegenheid positief over
dit voorstel, terwijl enkele andere lidstaten zich juist terughoudend opstelden. Voor
een nader inzicht in het krachtenveld dienen de eerste besprekingen in Raadskader
echter te worden afgewacht.

4. Grondhouding ten aanzien van bevoegdheid, subsidiariteit, proportionaliteit, financiële
gevolgen en gevolgen op het gebied van regeldruk en administratieve lasten

a) Bevoegdheid

De grondhouding van het kabinet met betrekking tot de bevoegdheid voor deze mededeling
is positief. Deze mededeling heeft betrekking op het terrein van de Ruimte voor Vrijheid,
Veiligheid en Recht, waartoe ook het terrein van de justitiële samenwerking in strafzaken,
met inbegrip van het EOM, behoort. Op dit terrein is sprake van een gedeelde bevoegdheid
tussen de EU en de lidstaten (artikel 4, lid 2, sub j, VWEU).

Daarbij wijst kabinet erop dat de besluitvorming over uitbreiding van de bevoegdheid
van het EOM, op basis van artikel 86, vierde lid, VWEU, na instemming van het Europees
parlement en consultatie met de Commissie moet plaatsvinden door de Europese Raad,
die daarover bij unanimiteit beslist. Dat betekent dat daarvoor ook de instemming
van Nederland nodig is.

b) Subsidiariteit

De grondhouding van het kabinet ten aanzien van de subsidiariteit is negatief. Zoals
het kabinet in de geannoteerde agenda voor de informele Europese Raad op 20 september
jl.3 heeft aangegeven, is het vooralsnog niet overtuigd van de noodzaak de uitbreiding
van de mandaat van het EOM aan de orde te stellen. Het kabinet is evenmin overtuigd
door de inhoudelijke gronden die de Commissie in de Mededeling heeft aangevoerd voor
de beoogde uitbreiding tot terrorismebestrijding. Immers, de opsporing en vervolging
van terrorisme in de Europese Unie worden naar de mening van het kabinet voldoende
aangepakt op het niveau van de lidstaten. En voor zover de lidstaten daarbij onderlinge
samenwerking zoeken is naar de mening van het kabinet niet overtuigend aangetoond
dat aanvullende maatregelen op EU-niveau, meer in het bijzonder een uitbreiding van
de bevoegdheid van het EOM noodzakelijk zijn voor een effectievere bestrijding van
terroristische misdrijven in de EU.

c) Proportionaliteit

De grondhouding van het kabinet ten aanzien van de proportionaliteit is negatief.
Het kabinet meent dat het voorstel dat de Commissie in deze Mededeling doet verder
gaat dan noodzakelijk is. In de eerste plaats zijn er namelijk andere, minder vergaande
alternatieven om de doelstellingen die de Commissie voor ogen heeft te bereiken. Zo
is versterking van de samenwerking van EU-lidstaten op dit terrein mogelijk door middel
van verbeterde informatie-uitwisseling tussen de lidstaten onderling, via en tussen
EU-agentschappen (met name Europol en Eurojust) en door middel van EU-informatiesystemen.
Daarnaast zal, zoals eerder gebeurde met Europol, de positie van Eurojust binnenkort
worden versterkt met de op handen zijnde inwerkingtreding van de nieuwe Eurojust verordening.
Daarmee kan de eerder bedoelde doelstelling afdoende worden bereikt zonder dat de
uitgebalanceerde nationale en lokale aanpak van terrorisme met alle betrokken instanties
onder druk dreigt te komen.

d) Financiële gevolgen

De Commissie geeft in de Mededeling aan dat een eventuele uitbreiding van het mandaat
van het EOM gevolgen zal hebben voor de begroting van het EOM. Deze financiële gevolgen
kunnen echter pas concreet in beeld worden gebracht zodra er een wetgevend voorstel
is uitgewerkt. Eventuele budgettaire gevolgen van deze afspraken voor de Rijksbegroting
worden ingepast op de begroting van het beleidsverantwoordelijke departement, conform
de regels van de budgetdiscipline.

Het kabinet is van mening dat de EU-middelen gevonden dienen te worden binnen de in
de Raad afgesproken financiële kaders van de EU-begroting 2014–2020 en dat deze moeten
passen bij een prudente ontwikkeling van de EU-jaarbegroting. Bovendien zal over de
middelen voor 2019 besloten moeten worden in het kader van de onderhandelingen over
de EU-jaarbegroting 2019.

Met betrekking tot de middelen voor de periode na 2020, is de algemene kabinetsinzet
ten aanzien van het volgende MFK van toepassing. Hierbij is het voor Nederland cruciaal
dat niet vooruit wordt gelopen op het volgende MFK (2021–2027). De financiële gevolgen
voor na 2020 dienen derhalve deel uit te maken van de onderhandelingen over het nieuwe
MFK, zodat het gehele MFK-pakket integraal beoordeeld kan worden.

e) Gevolgen voor regeldruk en administratieve lasten

Deze gevolgen zijn vooralsnog niet aan de orde.