OVV-rapport beveiliging broer, advocaat en vertrouwenspersoon kroongetuige

20 april 2023, debat - De moord op de broer, advocaat en vertrouwenspersoon van de kroongetuige in het Marengo-proces heeft geleid tot een kritisch rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. De Kamer debatteert erover met minister Yesilgöz (Justitie en Veiligheid).

Er waren duidelijke aanwijzingen dat ze bedreigd werden en er was overleg over hun beveiliging. Maar toch werden de broer van de kroongetuige in het Marengo-proces, zijn advocaat Derk Wiersum en zijn vertrouwenspersoon Peter R. de Vries vermoord.

In het rapport over de liquidaties is de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) kritisch over het stelsel Bewaken en Beveiligen. Een belangrijke conclusie is dat het beter moet worden toegerust op dreiging vanuit de zware, georganiseerde criminaliteit. Ook was de regie over het bewaken en beveiligen van bedreigde personen te veel verspreid over landelijke en regionale diensten.

Zelfreflectie en leervermogen

De bevindingen uit het OVV-rapport vragen om zelfreflectie en nadenken over het lerend vermogen, zegt Sneller (D66), bij het ministerie én het Openbaar Ministerie. De overheid heeft volgens hem gefaald in het beschermen van bedreigde personen en moet nu alles doen om de kans op herhaling te minimaliseren.

Tegenover de georganiseerde misdaad is een georganiseerde overheid nodig, stelt Kuik (CDA). Zij benadrukt dat we moeten kijken naar wat er is misgegaan om zaken te verbeteren. Verder is het belangrijk dat het stelsel in de toekomst zo wordt ingericht dat geleerd wordt van gemaakte fouten.

Er zijn fikse fouten gemaakt, erkent Yesilgöz. De afgelopen jaren is de werkwijze volgens haar al op veel punten aangepast, onder andere op basis van het rapport van de commissie-Bos. Daarmee zijn flinke stappen gezet, maar het is nog onvoldoende.

Nieuw stelsel

Het OVV-rapport was voor minister Yesilgöz aanleiding om namens het kabinet excuses aan te bieden aan de nabestaanden. Ook kondigde ze aan dat het stelsel Bewaken en Beveiligen vervangen zal worden door het stelsel beveiligen van personen.

Het opsporingsbelang ging boven mensenlevens, stelt Helder (PVV) vast. Er is een dure plicht om te voorkomen dat dit in de toekomst weer gebeurt. Daarbij is het in haar ogen belangrijk dat één organisatie verantwoordelijk wordt voor bewaken en beveiligen.

Door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) verantwoordelijk te maken voor de beveiliging van ernstig bedreigde personen komt er meer uniformiteit, verwacht Michon (VVD). Het mag volgens haar niet uitmaken in welke regio je woont.

Bisschop (SGP) begrijpt waarom de minister de NCTV verantwoordelijk wil maken voor bewaken en beveiligen, maar hij heeft ook bedenkingen. De NCTV kan namelijk niet zelf informatie ophalen, maar is daarvoor afhankelijk van partners.

In beleid en wet- en regelgeving wordt vastgelegd hoe het stelsel gaat functioneren, zegt Yesilgöz. Politie en OM kunnen volgens haar al informatie delen met de NCTV, maar er wordt nog wel wettelijk geregeld dat dit ook moet gebeuren. Er zal meer capaciteit nodig zijn, ook voor de analysefunctie. De inspectie zal toetsen of het stelsel functioneert conform de wettelijke normen. Ook komt er een onafhankelijke adviescommissie.

Cultuur

Er is geen tijd te verliezen, zegt Mutluer (PvdA, mede namens GroenLinks en Volt). Zij is er nog niet van overtuigd dat de veranderingen die de minister heeft aangekondigd, voldoende zullen zijn. Niet alleen het stelsel maar ook de cultuur moet volgens haar veranderen. Leijten (SP) sluit zich daarbij aan. Als niet gevoeld wordt dat bijvoorbeeld informatie beter moeten worden uitgewisseld, wordt het niet opgepakt.

Alle betrokken partijen onderschrijven het rapport, verzekert de minister. Er is volgens haar veel commitment om zaken anders te gaan doen.

Kroongetuigenregeling

De kroongetuigenregeling moet zorgvuldig worden toegepast, benadrukt Bikker (ChristenUnie), want de overheid brengt met het gebruik ervan actief de omgeving van een kroongetuige in gevaar. Eerdmans (JA21) is het daarmee eens, maar we moeten volgens hem niet het kind met het badwater weggooien. Het is namelijk een belangrijk instrument bij het aanpakken van de georganiseerde misdaad.

De minister is bezig met het verbeteren van de regels voor kroongetuigen. Rechten en plichten moeten daarbij duidelijker worden afgebakend. Ook wil ze de regeling verbreden, zodat ook andere personen, "kleinere vissen", als kroongetuige kunnen optreden. Voor de zomer stuurt ze de Kamer hierover een brief.

Rol en positie minister

Van Haga (Groep Van Haga) vindt dat de overheid "op schandalige wijze" heeft gefaald. Het vernietigende OVV-rapport zou volgens hem de minister tot de conclusie moeten brengen dat ze beter kan aftreden.

De minister draagt een zware last voor het falen van de overheid, benadrukt Azarkan (DENK). Ze heeft in zijn ogen te lang gewacht met reageren op het OVV-rapport. Excuses zijn in zijn ogen niet genoeg: het zou de minister sieren als ze haar portefeuille ter beschikking stelt. Samen met Van Haga dient hij een motie van wantrouwen in.

De minister heeft er bewust voor gekozen om niet direct op het rapport te reageren. De reden daarvoor was volgens haar dat ze tijd nodig had om de conclusies en aanbevelingen zorgvuldig te bestuderen en de betrokken partijen te vragen om zich eraan te committeren.

De Kamer stemt op 9 mei over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: