Eerste termijn begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid

27 november 2019, begroting - De woordvoerders stellen vragen over de begroting van minister Koolmees en staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Hoe heeft de Participatiewet uitgepakt? Moeten mensen met een bijstandsuitkering een verplichte tegenprestatie leveren? Kunnen we voorkomen dat mensen problematische schulden krijgen? Over dit soort zaken spreekt de Kamer in de eerste termijn van de begrotingsbehandeling.

Participatiewet en bijstand

De Participatiewet was bedoeld om meer mensen aan het werk te krijgen. Maar in de praktijk werkt het niet, zegt Kuzu (DENK), die verwijst naar een rapport van het SCP. Renkema (GroenLinks) pleit daarom voor een andere aanpak: geef meer hulp bij het oplossen van problemen, voer een werkloket in en stop met negatieve prikkels en sancties.

Denk na over het invoeren van een "basisbaan", betoogt Peters (CDA). Die kan volgens hem helpen om meer mensen vanuit de bijstand aan betaald werk te helpen. Dat is niet alleen belangrijk voor economische zelfstandigheid, maar ook voor eigenwaarde en sociale contacten.

Het is niet goed als mensen in de bijstand jarenlang niet worden gezien, zegt Tielen (VVD). Gemeenten moeten meer met hen in gesprek gaan, zodat de kans groter wordt dat ze financieel weer op eigen benen gaan staan. Een verplichte tegenprestatie kan daar een rol in spelen.

Het overgrote deel van de mensen in de bijstand wil gewoon aan de slag, denkt Jasper van Dijk (SP). Hij hekelt de verplichte tegenprestatie. Die kan er volgens hem voor zorgen dat mensen moeten gaan werken zonder loon, wat leidt tot verdringing op de arbeidsmarkt.

Waar is het mededogen met mensen met een arbeidshandicap of een bijstandsuitkering gebleven? Onafhankelijk Kamerlid Van Kooten denkt dat zij niet geholpen zijn met een verplichte tegenprestatie maar met meer aandacht voor hun situatie.

Het zijn van een migratieland gaat niet samen met het hebben van een verzorgingsstaat, benadrukt De Jong (PVV). Daarom moeten de grenzen volgens hem dicht en zouden migranten niet zomaar recht op een bijstandsuitkering moeten krijgen.

Arbeidsmarkt en zorg

In sectoren als het onderwijs en de zorg zijn er grote tekorten. Het zou helpen als mensen die nu in deeltijd werken, meer uren gaan draaien, zo betoogt Tielen (VVD). Daarom wil zij belemmeringen om meer te gaan werken wegnemen. Kinderopvang moet goed geregeld zijn en toeslagen mogen er niet voor zorgen dat het niet loont om meer te gaan werken.

Dat veel mensen met pensioen gaan, is een van de oorzaken van de tekorten op de arbeidsmarkt. We moeten de vergrijzing echter niet alleen zien als een probleem maar ook als een kans, betoogt Van Brenk (50PLUS): het maatschappelijk potentieel van langer gezonde ouderen moet worden benut.

Ondersteun gezinnen bij het vinden van de juiste balans tussen werk en thuis, oppert Palland (CDA). Zij wil ook de zijinstroom in bijvoorbeeld het onderwijs en de zorg stimuleren. Dat kan via combinatiebanen, waarmee werkervaring wordt opgedaan in een andere sector.

De samenleving moet zich niet alleen richten op maximale economische groei, vindt Bruins (ChristenUnie), maar ook op rust en aandacht voor elkaar. Stoffer (SGP) en Smeulders (GroenLinks) benadrukken het belang van rouwbegeleiding en -verlof.

Flex en zzp

Van Kent (SP) maakt zich zorgen over het stijgende aantal mensen met een onzekere baan. Daarom pleit hij voor het invoeren van een flexnorm: de flexibele schil van bedrijven zou maximaal 10% mogen zijn. Ook wil hij een hogere beloning van flexwerkers. De premiedifferentiatie in de WW is een goede stap, vindt Gijs van Dijk (PvdA).

Voor de arbeidsmarkt van morgen is het belangrijk dat de positie van zzp'ers goed wordt geregeld, benadrukt Van Weyenberg (D66). Hij wil een minimumtarief aan de onderkant en een zelfstandigenverklaring aan de bovenkant.

Schulden

Gemeenten kunnen meer doen om het ontstaan van problematische schulden te voorkomen, denkt Wörsdörfer (VVD). Hij pleit onder andere voor betere voorlichting aan vooral jongeren, vroegsignalering en goede nazorg voor mensen die uit de schuldhulpverlening komen.

Het bestaansminimum is te laag, stelt Gijs van Dijk (PvdA). Dit verhogen kan volgens hem helpen voorkomen dat mensen problematische schulden krijgen. Van Weyenberg (D66) wil mensen sneller toelaten tot de schuldhulpverlening.

Migratie

Arbeidsmigranten zijn kwetsbaar, stelt Smeulders (GroenLinks) vast. Ze moeten vaak onder beroerde omstandigheden hard werken voor weinig geld. De inspectie zou daarom volgens hem meer tijd moeten steken in het handhaven van de regels. Ook vraagt hij structurele subsidie voor FairWork, een organisatie die zich inzet voor deze groep.

Grote delen van Oost-Europa gaan een demografische winter tegemoet, zegt Bruins (ChristenUnie). Arbeidsmigratie zorgt volgens hem niet alleen voor problemen hier maar ook in de landen van herkomst.

Bescherm de slachtoffers van massa-immigratie, islamisering en afrikanisering, zo vraagt PVV'er De Graaf. De regering moet volgens hem de immigratie uit islamitische landen en Afrika stoppen.

Het debat over de begroting gaat op 28 november verder met de reactie van de minister en de staatssecretaris op de inbreng van de woordvoerders.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Gemist