Eén wet voor bescherming materieel cultureel erfgoed

2 juni 2015, wetsvoorstel - De Kamer bespreekt het wetsvoorstel van minister Bussemaker (Cultuur) waarmee verschillende regelingen en wetten voor behoud en beheer van materieel cultureel erfgoed worden samengevoegd.

Bestaande beschermingsniveaus worden ten minste gehandhaafd. Waar mogelijk worden ook particuliere organisaties ingezet voor het behoud. Er moet een evenwicht zijn tussen de rechten van eigenaren en het algemeen belang. Nederland komt internationale verplichtingen na. Deze uitgangspunten van Bussemakers wetsvoorstel krijgen op hoofdlijnen steun van de Kamer. Pechtold (D66) en Keijzer (CDA) willen het rijke culturele verleden voor toekomstige generaties bewaren. Erfgoed bevat ons culturele DNA, vertelt ons wie we zijn, betoogt Bisschop (SGP), en hoe we zo geworden zijn. Van Veen (VVD) wijst op "blinde vlekken", zoals VOC-archieven in Zuidoost-Azië.

Waarborgen bij verkoop cultuurgoed

Voortaan moet een commissie onafhankelijk advies uitbrengen bij de verkoop van belangrijk cultuurgoed door overheden. Verschillende woordvoerders vinden echter dat er meer moet gebeuren om ongewenste vervreemding te voorkomen. Pechtold bepleit een transparantere procedure en wil dat niet alleen overheden maar ook andere publiekrechtelijke rechtspersonen onder de wet komen te vallen. Burgers moeten bezwaar kunnen maken tegen een besluit tot verkoop, betoogt Keijzer. Van Dijk (SP) vindt dat opbrengsten alleen mogen gaan naar behoud of ontwikkeling van collecties. Regel ook de bescherming van regionaal en lokaal erfgoed, vraagt Dik (ChristenUnie). Van Veen laat een tegengeluid horen: de rijksoverheid kan niet voor alles de verantwoordelijkheid nemen.

Pleidooien om ensembles bij elkaar te houden

Soms zijn cultuurgoederen sterk met elkaar verbonden, zoals het interieur van historische gebouwen of de inrichting van een kerk. Monasch (PvdA) wil daarom dat de minister van Cultuur de bevoegdheid krijgt om zogenaamde ensembles aan te wijzen. Dit zou volgens hem kunnen gebeuren als er een duidelijke verwevenheid is, ontstaan tijdens het gebruik van het monument of doordat het gebouw en het interieur in samenhang ontworpen zijn. Ook Bisschop vindt het belangrijk dat de samenhang tussen rijksmonumenten en daarin aanwezige beschermde cultuurgoederen en verzamelingen officieel wordt vastgelegd. Dik benadrukt dat ook parken en (stads)tuinen onderdeel kunnen zijn van een ensemble en pleit voor extra bescherming.

Aandacht voor mobiel erfgoed

Niet alleen kunstvoorwerpen en gebouwen, maar ook oude vaar-, voer- en vliegtuigen kunnen tot het cultureel erfgoed behoren. Bisschop wil dit expliciet in de wet opnemen en krijgt daarvoor bijval. Mobiel erfgoed zou vaker een beschermde status moeten krijgen, aldus Dik. Het verdwijnt nu volgens Monasch en Keijzer te gemakkelijk naar het buitenland. Bussemaker is echter terughoudend met het aanwijzen van beschermd erfgoed, vooral omdat dit hoge administratieve lasten voor de eigenaar veroorzaakt. Een ander probleem is dat mobiel erfgoed vaak aan dezelfde eisen moet voldoen als moderne vervoersmiddelen, benadrukken Van Dijk en Pechtold, wat kan leiden tot hoge kosten en aantasting van de historische waarde.

De Kamer stemt op 16 juni over het wetsvoorstel en de moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.