Debat over de val van het kabinet

4 juni 2025, debat – Waarom stapte de PVV uit het kabinet, wat zijn de gevolgen en hoe gaat het nu verder? De Kamer debatteert onderling en met demissionair premier Schoof.

Het hoofdlijnenakkoord moet opengebroken worden om de migratie te beteugelen, zo liet Geert Wilders vorige maand weten. Op 26 mei presenteerde hij op een persconferentie een tienpuntenplan om dat te bereiken. VVD, NSC en BBB reageerden welwillend, maar zetten niet zonder meer hun handtekening eronder, vooral omdat ze twijfelden aan de uitvoerbaarheid van een aantal plannen. Voor de PVV-leider was dit reden om de bewindslieden van zijn partij uit het kabinet terug te trekken.

De val van het kabinet was onnodig en onverantwoord, zegt Schoof. We staan volgens hem nationaal en internationaal voor grote uitdagingen: meer dan ooit is besluitvaardigheid vereist. Het laatste wat we nu kunnen gebruiken, is uitstel.

Vertrek PVV

Het land schreeuwt om een harder asielbeleid, betoogt Wilders (PVV), maar onze voormalige coalitiegenoten werkten daar niet aan mee. In zijn ogen hielden ze zich daarmee niet aan de afspraak om het strengste asielbeleid ooit te voeren en hierbij een koploper te zijn binnen de EU.

Wilders laat Nederland in de steek en laat de rechtse kiezers vallen, zegt Yeşilgöz (VVD), in een tijd dat er een oorlog is op het continent en er grote problemen opgelost moeten worden. De kabinetsval was bovendien onnodig, omdat er binnen de coalitie ruimte was voor een strenger asiel- en migratiebeleid.

Met dit kabinet hadden we een unieke kans om migratie in de volle breedte aan te pakken, zegt Van Vroonhoven (NSC). Wilders had zijn punten volgens haar bij toenmalig PVV-minister Faber (Asiel en Migratie) kunnen neerleggen om ze te laten uitwerken en te bezien of ze uitvoerbaar waren.

Hoe hebben VVD, NSC en BBB zich zo kunnen laten verrassen? Jetten (D66) begrijpt niet waarom deze partijen boos en teleurgesteld zijn: Wilders' agenda draait al 27 jaar om wantrouwen en onrealistische beloften, en als het spannend wordt, kiest hij het hazenpad. Wie wind zaait, zal storm oogsten, zegt Bikker (ChristenUnie). VVD, NSC en BBB zijn in haar ogen medeverantwoordelijk voor de ontstane situatie door in zee te gaan met de PVV.

Waarom is het kabinet gevallen? Baudet (FVD) lijkt het onwaarschijnlijk dat het tienpuntenplan daarvoor de reden was, omdat de maatregelen daaruit grotendeels al in het hoofdlijnenakkoord stonden. Zijn idee is dat de PVV te kwader trouw is geweest en het kabinet bewust heeft laten struikelen op asiel en migratie.

Demissionair kabinet

Het is belangrijk dat het demissionaire kabinet onder leiding van Schoof doorgaat met het oplossen van problemen, benadrukt Stoffer (SGP). We moeten door, zegt Van der Plas (BBB), om Nederland sterk en weerbaar te maken. Beide fractievoorzitters willen niet al te veel onderwerpen controversieel verklaren, want dat leidt tot stilstand. Dat wil niemand, zegt Eerdmans (JA21). Het lijkt hem daarom ook verstandig om de afgetreden bewindslieden snel door nieuwe te vervangen.

Kamer en kabinet moeten samen werken aan onderwerpen die niet kunnen wachten, zegt Schoof. Daarbij denkt hij onder andere aan veiligheid, stikstof en woningbouw. De komende dagen wordt besloten of de afgetreden bewindslieden worden vervangen of dat de taken onderling worden verdeeld.

Er is een einde gekomen aan het meest racistische kabinet ooit, stelt Van Baarle (DENK), dat bovendien heeft weggekeken van de genocide in Gaza. Wees niet medeplichtig, zo vraagt hij Schoof, en spreek je, nu de PVV is vertrokken, alsnog duidelijk uit tegen het optreden van de Israëlische regering.

Nieuwe verkiezingen

De PVV heeft de mensen de wereld beloofd, zegt Timmermans (GroenLinks-PvdA), maar de beloftes zijn niet nagekomen. Hij wil dat er snel verkiezingen komen, zodat we deze "treurige periode in onze vaderlandse geschiedenis" achter ons kunnen laten.

Ook Bontenbal (CDA) wil op de kortst mogelijke termijn nieuwe verkiezingen. Na het aftreden van het "slechtste kabinet na de Tweede Wereldoorlog" is naar zijn idee een politiek nodig die zich richt op het algemeen belang en de langere termijn.

Dit kabinet ging vechtend over straat en heeft geen enkel probleem opgelost, zegt Dijk (SP). In zijn ogen is Wilders weggelopen van mensen in buurten en dorpen die de problemen van ongereguleerde migratie ervaren. Zijn hoop is dat er na verkiezingen een sociaal kabinet komt.

Zondebokpolitiek lost problemen niet op, zegt Ouwehand (PvdD), maar is door het gevallen kabinet wel verworden tot kabinetsbeleid. Nederland snakt volgens haar naar verandering. Het is goed dat er een einde is gekomen aan dit "kabinet van stilstand", zegt Dassen (Volt): de kaarten worden opnieuw geschud.

Minister Uitermark (Binnenlandse Zaken) gaat met de Kiesraad en de gemeenten overleggen over mogelijke data voor het houden van verkiezingen, zegt Schoof. Het kabinet zal vervolgens zo spoedig mogelijk een besluit nemen.

De Kamer stemt aansluitend op het debat over een motie van Timmermans en anderen waarin wordt gevraagd om op de kortst mogelijke termijn verkiezingen uit te schrijven. Over de andere ingediende moties wordt op 10 juni gestemd.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.