Algemene Politieke Beschouwingen afgerond
18 september 2025, debat – Minister-president Schoof reageert op de inbreng van de fractievoorzitters uit de eerste termijn. Daarna volgt nog een tweede termijn.
De politiek moet werken aan stabiliteit en zekerheid voor mensen, zegt Schoof, internationaal maar ook in eigen land. Nederland mag niet stilvallen. Daarom blijft het demissionaire kabinet doorwerken aan oplossingen, tot het aantreden van een nieuw kabinet.
Polarisatie en compromissen
De minister-president maakt zich zorgen over de groeiende polarisatie in de samenleving en de politiek. Het kabinet heeft in zijn ogen de taak om bij te dragen aan een klimaat waarin een stevig debat niet leidt tot een verwijdering van standpunten, maar tot werkbare compromissen.
Het kabinet heeft de polarisatie ook zelf aangewakkerd, vindt Dassen (Volt), onder andere met uitspraken van bewindslieden. Van Baarle (DENK) vindt een pleidooi tegen polarisatie en voor verbinding ongeloofwaardig als dat komt van de premier van het "kabinet-Discriminatie I". Ook hij verwijst daarbij naar uitingen van bewindslieden.
Wilders (PVV) hekelt het zoeken naar compromissen in het politieke midden: dit zorgt ervoor dat er niets gebeurt. Het "gezapige midden" pakt de grote problemen niet aan, wat er volgens hem toe leidt dat we ons land kwijtraken aan criminelen en allochtonen die lak hebben aan onze normen, waarden en regels.
Koopkracht
Het is principieel onjuist dat door een verandering van de belastingregels mensen met een laag inkomen erop achteruitgaan, vindt Timmermans (GroenLinks-PvdA), terwijl hoge inkomens profiteren. Er zijn door genomen compenserende maatregelen geen groepen die hierdoor worden getroffen, zegt de premier.
Bikker (ChristenUnie) betreurt het dat het energienoodfonds nog niet geregeld is. Dit instrument is effectief om mensen te bereiken die in grote armoede zitten, benadrukt ze: die zullen komende winter zitten te vernikkelen van de kou. Dit had gewoon geregeld moeten zijn, beaamt Schoof. Het kabinet zet alles op alles om het alsnog voor elkaar te krijgen.
Komend jaar zullen de huren weer fors stijgen, stelt Dijk (SP) vast. Dit treft volgens hem vooral mensen met de laagste inkomens en de slechtst geïsoleerde huizen. Waarom heeft het kabinet hier geen oog voor? Alle groepen gaan er in koopkracht op vooruit, zegt de minister-president. Het kabinet neemt maatregelen om deze mensen te helpen, bijvoorbeeld met de huurtoeslag.
Investeringen
Voor het verdienvermogen in de toekomst is het belangrijk om te blijven investeren in onderwijs en onderzoek, benadrukt Jetten (D66). Hij waarschuwt voor nieuwe bezuinigingen en roept het kabinet op om geen onomkeerbare stappen te zetten.
Ook Bontenbal (CDA) betoogt dat investeringen belangrijk zijn voor het toekomstige verdienvermogen. Daarom zouden ministeries wat hem betreft duidelijk moeten maken of uitgaven consumptief zijn, dan wel investeringen. Schoof begrijpt die wens, maar technisch gezien is het een ingewikkelde exercitie.
Stikstof
Er komt extra geld, 2,6 miljard, beschikbaar voor stikstofmaatregelen, zegt Schoof, waarmee nieuwe stappen gezet kunnen worden om de stikstofneerslag terug te brengen en de natuur te herstellen.
Het grote probleem, de veehouderij, wordt niet aangepakt, stelt Ouwehand (PvdD) vast. Minister Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur) neemt in haar ogen maatregelen waarmee geld in een bodemloze mestput wordt gegooid.
Migratie
Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens beschermt de verkeerde mensen, vinden de Belgische premier De Wever en andere regeringsleiders. Yeşilgöz (VVD) en Van der Plas (BBB) willen dat Nederland zich aansluit bij hun initiatief om op basis van een "interpretatieprotocol" criminele migranten makkelijker uit te kunnen zetten. We zijn hier al bij betrokken, antwoordt de premier.
Er liggen goede adviezen om het aantal arbeidsmigranten omlaag te brengen, zegt Van Hijum (NSC). Hij spoort de regering aan om hiermee snel aan de slag te gaan. We wachten nog op een advies van de SER, zo reageert Schoof.
Het migratiesaldo is structureel te hoog, vindt Stoffer (SGP). Hij wil dat de regering inzet op een migratiesaldo dat zo dicht mogelijk bij nul ligt. Ook moeten er bijsturingsinstrumenten komen tegen overschrijding van het gewenste saldo.
De Vos (FVD) wil dat overlastgevende Syriërs snel worden teruggestuurd naar hun land. Daarvoor is het waarschijnlijk wel nodig om de diplomatieke banden te herstellen.
Er zijn diverse moties aangenomen waarin wordt gevraagd om de Spreidingswet voor 1 februari 2026 in te trekken, stelt Eerdmans (JA21) vast. Hij spoort de regering aan om dit ook uit te voeren.
Gaza
Veel fractievoorzitters maken zich zorgen over de situatie in Gaza. Waarom haalt de regering Gazaanse kinderen die medische zorg nodig hebben, niet naar Nederland? Er zijn contacten met verschillende landen in de regio en met hulporganisaties, zegt Schoof. Door hen financieel te helpen bij het opschalen van de capaciteit daar worden volgens hem de meeste Gazaanse patiënten geholpen.
Een VN-commissie heeft in een rapport vastgesteld dat Israël genocide pleegt in Gaza. De commissie heeft ernstige feiten vastgesteld, erkent de premier, maar het is aan het Internationaal Gerechtshof om te bepalen of er sprake is van genocide. De Nederlandse regering blijft contacten onderhouden met de Israëlische regering, ook met het idee dat dit effectief is om de Israëlische koers te wijzigen en de oorlog te laten stoppen.
De Kamer stemt aansluitend op het debat over de ingediende moties.
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Direct