Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kathmann en Mutluer over de explosieve stijging van fraude met visa en phishing

Antwoord van Minister Van Oosten (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 22 september
2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2869.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht: «Fraude met visa explodeert, Nederlandse vakantiegangers
al voor tienduizenden euro’s opgelicht: hier moet je op letten»? (De Telegraaf, 23 juli)

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoeveel meldingen van fraude bij visumaanvragen zijn er tot nu toe gedaan? In hoeveel
gevallen ging dit om phishing?

Antwoord 2

Uit navraag bij de Fraudehelpdesk blijkt dat er in het jaar 2024 12 meldingen over
fraude met visumaanvragen zijn geregistreerd. Deze meldingen hadden betrekking op
valse websites waarop zogenaamd een visum aangeschaft kon worden. In de eerste helft
van 2025 kreeg de Fraudehelpdesk 189 meldingen, waarvan 154 melders aangaven financieel
te zijn gedupeerd. Ook het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude (CMI) heeft meldingen
met betrekking tot fraude met visumaanvragen ontvangen. In 2024 ging het om 89 meldingen
en in 2025 tot en met juli om 353 meldingen. Zowel de Fraudehelpdesk als het CMI schrijven
de toename van het aantal meldingen toe aan de invoering (sinds 2 april 2025) van
de verplichte ETA voor het Verenigd Koninkrijk, hoewel er ook andere typen visa tussen
de meldingen zitten.

Er is op dit moment geen duidelijk verband te leggen tussen het aantal meldingen en
in hoeveel gevallen hier sprake is van phishing. Phishing is een werkwijze die wordt
ingezet door criminelen om bijvoorbeeld oplichting en fraude te plegen. Daarnaast
wordt in het geval van een melding niet altijd aangegeven of het om phishing gaat.
Er zijn meldingen over (valse) websites waarbij tussenpartijen te veel geld vragen
voor het verzorgen van (kostenloze) visumaanvragen, maar vervolgens wel daadwerkelijk
een geldig visum toesturen. Daarnaast zijn er meldingen waarbij melders denken dat
zij een visumaanvraag doen en gegevens opgeven waarna er (soms meerdere keren) geld
van hun creditcard wordt afgeschreven, maar er geen visum(aanvraag) wordt ontvangen.

Vraag 3

Hoe verhoudt het aantal gemelde gevallen via de Fraudehelpdesk zich tot officiële
aangiften bij politie en meldingen bij visumverlenende instanties?

Antwoord 3

Er zijn op dit moment geen betrouwbare cijfers beschikbaar over het aantal aangiften
over visumverstrekking bij de politie, noch over de verhouding van het aantal meldingen
bij andere instanties dan de politie. Fraude met visa wordt net als phishing niet
als aparte categorie geregistreerd en is daarmee niet eenvoudig uit het politiesysteem
te halen. In de Veiligheidsagenda 2023–2026 zijn streefnormen voor de politie afgesproken
omdat de groei van gedigitaliseerde criminaliteit moet worden geremd.1 Hier valt ook de bestrijding van online fraude onder. Er is geen centrale registratie
van meldingen van visumverlenende instanties (zoals ambassades). Als mensen met deze
vorm van fraude geconfronteerd worden, roep ik hen op aangifte te doen bij de politie.

Vraag 4

Wat is de rol van reizigers-adviesportals en luchtvaartmaatschappijen in het informeren
over officiële visumkanalen? Wordt er samengewerkt om nepwebsites actief te signaleren?

Vraag 4

Wat is de rol van reizigers-adviesportals en luchtvaartmaatschappijen in het informeren
over officiële visumkanalen? Wordt er samengewerkt om nepwebsites actief te signaleren?

Antwoord 4

Op de website www.nederlandwereldwijd.nl kan men het reisadvies van het land van bestemming lezen ter voorbereiding op de
reis. Op de landenpagina staat een kopje met «Hoe bereid ik mijn reis voor?». Onder
dit kopje staat onder andere uitgelegd of een visum nodig is en waar deze aangevraagd
kan worden (met een link naar een officiële website). Op www.nederlandwereldwijd.nl wordt op alle Schengenvisum aanvraagpagina’s en inreisvisum aanvraagpagina’s het
volgende geadviseerd: «Voorkom onnodige kosten en maak zelf uw afspraak. Maak geen afspraak bij een tussenpersoon.»

Desgevraagd geeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken aan dat op de aanvraagpagina’s
van sommige landen nog een extra waarschuwing staat. Als een ambassade bijvoorbeeld
signaleert dat er veel fraude plaatsvindt in een bepaald land, dan wordt de informatie
aangevuld. Zo is er onlangs door de ambassade in Turkije verzocht om toe te voegen
dat de klant geen tolk via een tussenpersoon moet regelen.

Zo nu en dan plaatsen ook Nederlandse ambassades in diverse landen op eigen initiatief
voorlichting of waarschuwingen op hun social mediakanalen. Zo heeft de Nederlandse
ambassade in India onlangs op haar Instagram en Facebook account een waarschuwing
geplaatst voor fraude met visa, alsook een verwijzing naar de officiële website.

Vraag 5

Wat doet u om online fraude via phishing te voorkomen en te bestrijden, onder andere
bij visumaanvragen? Zijn deze maatregelen effectief gebleken?

Antwoord 5

In oktober 2024 zijn de Ministeries van Justitie en Veiligheid en van Binnenlandse
zaken en Koninkrijksrelaties gestart met de meerjarige publiekscampagne «Laat je niet
interneppen», om Nederlanders te wapenen tegen verschillende vormen van online oplichting,
waaronder phishing. In de campagne komen de diverse signalen en overtuigingstechnieken
aan bod, die online criminelen gebruiken en krijgen mensen handelingsperspectief mee
om online oplichting te kunnen herkennen. Uit het meest recente campagne-effectonderzoek
blijkt onder meer dat mensen zich meer waakzaam voelen als gevolg van de campagne
en dat Nederlanders het belangrijk vinden dat de Rijksoverheid op dit onderwerp campagne
voert, maar dat (nog) niet meer mensen zich beter in staat voelen de signalen en overtuigingstechnieken
te herkennen.2 De aanbevelingen uit het campagne-effectonderzoek zullen worden meegenomen bij de
volgende flight van de campagne in september 2025.

Naast bewustwordingscampagnes werkt de Nederlandse overheid aan de doorontwikkeling
van het Register Internetdomeinen overheid zodat burgers in dat register bij twijfel
een snelle check kunnen doen of websites van de Nederlandse overheid zijn of niet.
Het Register is te raadplegen via https://organisaties.overheid.nl/domeinen. Bij twijfel over de echtheid van websites kan bovendien contact worden opgenomen
met de gratis Digihulplijn (Bereikbaar via telefoon en chat op 0800 – 1508). Ook loopt
een impactonderzoek naar de haalbaarheid van invoering van een uniforme domeinnaamextensie
voor websites van de overheid, te beginnen bij de Rijksoverheid. Een uniforme domeinnaamextensie
zoals .gov.nl of .overheid.nl maakt in één keer duidelijk dat de overheid afzender
is van een website en is, mits consequent toegepast, makkelijk te communiceren richting
het publiek.

Daarnaast voert mijn ministerie de regie op de integrale aanpak van online fraude.3 De integrale aanpak online fraude heeft als doel om meerjarig gezamenlijk de krachten
te bundelen, de onderlinge informatiepositie te verstevigen, het kennisniveau te verhogen,
te weten en te doen wat werkt om sneller, flexibeler en effectiever op te kunnen treden
tegen online fraude teneinde het aantal slachtoffers te verminderen. Partners in deze
publiek-private samenwerking zijn onder andere de politie, het Openbaar Ministerie,
VNO-NCW/MKB Nederland, de Consumentenbond, de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB),
COIN, Thuiswinkel.org, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), het Ministerie van
Economische Zaken enhet Ministerie van Financiën. Het jaarbericht en het actieplan
voor 2025 zijn in juni jl. door mijn ambtsvoorganger aan uw Kamer toegezonden.4

Vraag 6

Hoeveel gevallen van phishing zijn er jaarlijks in Nederland? Welk aandeel van de
gevallen van online oplichting betreft phishing?

Antwoord 6

Bij de politie wordt phishing niet als een apart delict geregistreerd en daarom zijn
hier geen precieze cijfers over te delen. Dit komt omdat phishing vaak een middel
is om verschillende soorten criminaliteit te kunnen plegen.

Wel blijkt uit de Veiligheidsmonitor 2024 van het Centraal Bureau voor de Statistiek
dat krap 1 procent van de mensen in 2024 zich slachtoffer noemt van phishing. Bij
17 procent van de slachtoffers ging het om wangirifraude: de dader probeert het slachtoffer
te laten terugbellen naar (dure) betaalnummers. Verder kreeg 12 procent te maken met
beleggingsfraude en eenzelfde deel werd slachtoffer van bankspoofing, waarbij de oplichter
zich voordoet als een bankmedewerker. Nepboetes of nepfacturen werden door 11 procent
van de slachtoffers genoemd. Vriend-in-nood-fraude, waarbij iemand geld betaalde aan
een zogenaamde bekende (via een nepbericht of voice cloning), en nepacties troffen
respectievelijk 9 en 6 procent van de slachtoffers. De andere vormen van phishing
werden door 4 procent of minder genoemd.5

Vraag 7

Bent u bekend met Belgische phishing-schild, het BAPS-Systeem, waarmee in 2024 zo’n
1,6 miljoen verdachte links zijn gedetecteerd en omzeild op basis van meldingen van
burgers?6

Antwoord 7

Ja.

Vraag 8

Kunt u nader toelichten wat het doel en de reikwijdte is van de pilot met een Anti-Phishing
Shield (APS) die u heeft aangekondigd in deze zomer?7 Welke partijen zijn hier bij betrokken?

Antwoord 8

Het doel van de pilot is de effectiviteit van het Anti-Phishing Shield (APS) in kaart
brengen. Op basis van de resultaten van de pilot wordt beoordeeld of een structureel
APS in Nederland wenselijk is.

De pilot wordt uitgevoerd door het Nationaal Cyber Security Center in samenwerking
met KPN en is gericht op een beperkte klantengroep van KPN. Deze groep heeft zich
op vrijwillige basis via opt-in aangemeld voor de dienst Veilig browsen van KPN. Dit is een malwarefilter dat ervoor zorgt dat apparaten veilig online gaan.
De denial list (een lijst van bronnen die als onveilig of verdacht zijn aangemerkt)
uit deze APS-pilot wordt hierin verwerkt. Hiermee sluit de pilot aan bij de maatregelen
die KPN al neemt binnen de bestaande, versterkte beveiliging voor KPN-klanten. De
pilot wordt op een later moment mogelijk uitgebreid met meerdere partijen uit de telecomsector.

Vraag 9

Wanneer verwacht u de uitkomsten van deze pilot? Koppelt u deze terug aan de Kamer
met een voorstel voor vervolgstappen?

Antwoord 9

De pilot is eind juli 2025 gestart en duurt zes maanden. De pilot wordt tussentijds
en na afloop geëvalueerd. Op basis hiervan wordt een advies voor een eventuele landelijke
uitrol uitgebracht. U wordt in de volgende Kamerbrief over de integrale aanpak van
cybercrime geïnformeerd over het vervolg van het APS.

Vraag 10

Op welke manier is de Autoriteit Consument & Markt als toezichthouder betrokken bij
de pilot? Hoe gaat u tegemoetkomen aan zorgen over netneutraliteit?

Antwoord 10

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) is als onafhankelijke toezichthouder niet actief
betrokken bij de pilot. In een eerder stadium is het APS met de ACM besproken. De
pilot vindt plaats binnen de geldende wettelijke kaders. Uitgangspunt bij netneutraliteit
is dat de internetaanbieder de toegang tot het internet niet mag beperken, vanwege
het recht op open toegang tot het internet. Hierbij gelden in het kader van de Europese
netneutraliteitsverordening enkele uitzonderingsmogelijkheden. Zo mag een internet
serviceprovider wél beperkingen opleggen indien – en slechts zolang – dit nodig is
om de integriteit en de veiligheid van het netwerk van de eindgebruikers te beschermen.
Er dient daarbij een afweging gemaakt te worden over wanneer en onder welke omstandigheden
dergelijke beperkingen noodzakelijk zijn. Binnen de pilot is het aan de deelnemende
partijen om na te gaan of hun werkwijze in lijn is met de regels inzake netneutraliteit.
Zie ook het antwoord op vraag 8.

Vraag 11

Wat doet u nog meer om slachtoffers van phishing te voorkomen? Hoe stimuleert u commerciële
oplossingen om verdachte websites te blokkeren, met respect voor netneutraliteit?

Antwoord 11

Binnen de integrale aanpak cybercrime bestaan er meerdere initiatieven en worden in
samenwerking met de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, en Economische
Zaken voorlichtingscampagnes gehouden om ervoor te zorgen dat mensen zich kunnen beschermen
tegen phishing. Enkele voorbeelden hiervan zijn de campagnes «Laat je niet interneppen»
over online oplichting, «Dubbel beveiligd is dubbel zo veilig» over tweefactorauthenticatie,
en «Doe je updates» over het uitvoeren van updates op slimme apparaten. Hierover bent
u in de afgelopen Kamerbrief integrale aanpak cybercrime geïnformeerd.

Ik sta in beginsel positief tegenover commerciële oplossingen die mensen tegen online
criminaliteit beschermen. Ook dergelijke oplossingen dienen te worden uitgevoerd binnen
de geldende wet- en regelgeving.

Vraag 12

Kunt u deze vragen afzonderlijk van elkaar beantwoorden?

Antwoord 12

Ja.