Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ceder over het artikel 'Uitslag proefprocedure: gemeente mag bij beslag op bijstand niet maandelijks afdragen'

Antwoord van Staatssecretaris Nobel (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen
27 augustus 2025)Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 2339

Vraag 1

Hoe luidt uw reactie op het artikel «Uitslag proefprocedure: gemeente mag bij beslag
op bijstand niet maandelijks afdragen»?1

Antwoord 1

Het kabinet heeft kennisgenomen van het artikel en de uitspraak van de bestuursrechter
van de rechtbank Overijssel. In deze uitspraak gaat het om de situatie waarin een
deurwaarder derdenbeslag heeft gelegd op een bijstandsuitkering die door de gemeente
wordt verstrekt. De maandelijkse bijstandsuitkering is gelijk aan de beslagvrije voet
zodat er geen afdracht aan de deurwaarder plaatsvindt. De gemeente heeft vervolgens
besloten om de vakantietoeslag maandelijks te gaan uitkeren, in plaats van jaarlijks,
zoals normaal gebeurt. De rechtbank komt tot het oordeel dat de gemeente de vakantietoeslag
niet maandelijks had mogen uitkeren aan de deurwaarder. De gemeente had daarmee moeten
wachten totdat de uitkering van het vakantiegeld zou plaatsvinden, tenzij de schuldenaar
daar om zou verzoeken of daarmee in zou stemmen. Het enkele feit dat er derdenbeslag
is gelegd, is volgens de rechtbank onvoldoende rechtvaardiging voor maandelijkse uitkering.
Naar ik heb begrepen is er tegen de uitspraak geen hoger beroep bij de Centrale Raad
van Beroep ingesteld zodat de uitspraak bindend is voor de betrokken partijen. Het
past het kabinet niet om te reageren op een rechterlijk oordeel in een individuele
zaak. Dit speelt te meer als de rijksoverheid niet betrokken is bij de procedure.

Ik zie in de uitspraak wel aanleiding om met de VNG in overleg te gaan over de door
de VNG in samenspraak met het Ministerie van SZW opgestelde handreiking Handelingskader afdracht: maandelijks of jaarlijks?om daarin nader te verduidelijken hoe de gemeente tot zorgvuldige besluitvorming kan
komen.

Vraag 2

Hoe luidt uw reactie op het oordeel van de rechtbank Overijssel dat er geen wettelijke
grondslag is om maandelijks 5% van de bijstandsuitkering af te dragen en gemeenten
dus geen keuze zouden moeten hebben om maandelijks af te dragen in plaats van jaarlijks
bij beslag op een volledige bijstandsuitkering?2

Antwoord 2

Zoals hiervoor gemeld, ga ik niet in op het rechterlijke oordeel in een individuele
zaak. Ik kan slechts in algemene zin erop wijzen dat in de Wet vereenvoudiging beslagvrije
voet geen regeling is getroffen ten aanzien van het betalingsmoment van de vakantietoeslag
van bijstandsuitkeringsgerechtigden. Dat is geregeld in artikel 45, eerste lid, van
de Participatiewet. Dat artikel bepaalt dat, in afwijking van de hoofdregel van maandelijkse
betaling van de algemene bijstand, «de vakantietoeslag, voor zover niet reeds eerder
betaald, jaarlijks wordt betaald in de maand juni over de aan die maand voorafgaande
twaalf maanden of zo veel eerder als de vakantietoeslag over deze periode vaststaat,
dan wel binnen drie maanden volgend op de maand waarin de algemene bijstand is beëindigd.

Bij vakantietoeslag vindt uitbetaling dus in de regel jaarlijks plaats. Het is aan
de gemeente om bij de besluitvorming over wijziging van het betaalmoment van de vakantietoeslag
zorgvuldig te handelen. Dit vergt een belangenafweging waarbij de gemeente ook rekenschap
dient te geven van de gevolgen van het maandelijkse uitkeren van het vakantiegeld
voor de uitkeringsgerechtigde. Dit punt komt in de handreiking over de Wet vBVV van
de VNG nu nog onvoldoende tot uitdrukking. Er zal hierover een gesprek plaatsvinden,
waarna aanpassingen moeten volgen.

Er kunnen omstandigheden zijn waaronder maandelijkse afdracht een passende invulling
is waarvoor de Participatiewet ruimte biedt. Gedacht kan worden aan situaties waarbij
maandelijkse afdracht niet in het (financieel) nadeel is van de schuldenaar. Binnen
het beslagrecht geldt dat de derdebeslagene verplicht is om per maand alles boven
de beslagvrije voet af te dragen. Het kan voorkomen dat in een maand het uit te betalen
inkomen gelijk of lager is dan de beslagvrije voet. Dit kan het geval zijn als er
bij een bijstandsuitkering maandelijks vakantietoeslag wordt gereserveerd om deze
jaarlijks uit te betalen. In die maanden wordt er dus niets afgedragen. Op het moment
dat de gereserveerde vakantietoeslag in juni wordt uitbetaald is het inkomen wel hoger
dan de beslagvrije voet. Het deel dat boven de beslagvrije voet uitkomt – namelijk
een deel of de volledige vakantietoeslag – wordt dan afgedragen aan de deurwaarder.
In dit geval wordt er niet maandelijks afgedragen maar eens per jaar. Of er bij beslag
op een bijstandsuitkering sprake is van maandelijkse of jaarlijkse afdracht is dus
afhankelijk of het vakantiegeld maandelijks wordt uitbetaald of gereserveerd.

Vraag 3

Hoe luidt uw reactie op het oordeel van de rechtbank Overijssel dat het maandelijks
afdragen van 5% van de bijstandsuitkering aan de deurwaarder in strijd is met de in
het beslagrecht geldende «nemo-plus-regel», omdat het vakantiegeld niet maandelijks
opeisbaar is en de schuldeiser niet meer rechten heeft dan de uitkeringsgerechtigde?

Antwoord 3

Zoals de rechtbank overweegt kan door een derdebeslagene niet meer worden afgedragen
dan door de schuldenaar van hem kan worden gevorderd. Zoals eerder aangegeven past
het kabinet niet om te reageren op een rechtelijk oordeel in een individuele zaak.

Bij derdenbeslag valt, kort gezegd, al hetgeen de schuldenaar tijdens het beslag uit
een bestaande rechtsverhouding kan vorderen van de derde onder het beslag. Onder een
beslag kan dus niet meer vallen dan hetgeen de schuldenaar kan vorderen van de derde
(nemo plus-regel). De derdebeslagene moet van het onder het beslag vallende bedrag
al hetgeen boven de beslagvrije voet uitkomt, afdragen aan de deurwaarder. Als de
gemeente de vakantietoeslag jaarlijks uitbetaalt (het gros van de gevallen), valt
de vakantietoeslag onder het beslag in de maand van uitbetaling. Als de gemeente na
een zorgvuldige belangenafweging, tot het besluit komt de vakantietoeslag eerder of
in maandelijkse bedragen uit te betalen, kan de schuldenaar deze van de gemeente vorderen.
Daarmee valt de vakantietoeslag onder het beslag.

Vraag 4

Waarom wordt er nog steeds gekozen om maandelijkse afdrachten te vragen, terwijl dit
aanzienlijk meer deurwaarderskosten met zich mee brengt voor debiteuren die toch al
moeite hebben met het betalen van de maandelijkse lasten? Welke redenen ziet u om
tot dit besluit te komen? Zou er niet altijd gekozen moeten worden voor een jaarlijkse
afdracht vanuit het belang om schulden klein te houden?

Antwoord 4

Het is inderdaad in het belang van zowel de schuldenaar als de schuldeiser om de kosten
van beslag en executie zo laag mogelijk te houden. Hoe minder kosten, hoe sneller
de schuld kan worden afgelost. Het kabinet schaart zich daarom nog steeds achter de
oproep die de VNG sinds 2021 aan gemeenten doet om zoveel mogelijk jaarlijks af te
dragen, juist omdat dat in de regel tot minder kosten leidt. In bepaalde omstandigheden
kan het gerechtvaardigd zijn dat bij beslag op een bijstandsuitkering de vakantiebijslag
maandelijks wordt uitbetaald en ook afgedragen aan de deurwaarder. Dit vereist een
zorgvuldige afweging van de gemeente. Naar aanleiding van de uitspraak zal ik samen
met de VNG bezien in welke situaties zich dat voordoet om dit te verwerken in de hierboven
genoemde handreiking.

Vraag 5

Erkent u dat de problemen die ontstaan bij maandelijkse afdracht voornamelijk te maken
hebben met de deurwaarderskosten die zich opstapelen? Wat vindt u van de hoogte van
de beslagkosten die volgens art. 3 van het Besluit tarieven ambtshandelingen gerechtsdeurwaarders
bij één beslag € 15,02, bij twee samenlopende beslagen € 23,91 en bij elk volgend
beslag € 8,91 bedragen? Bent u van mening dat deze geautomatiseerde handelingen daadwerkelijk
deze kosten met zich meebrengen?

Antwoord 5

Alle kosten van invordering – en dus ook de afdrachtskosten bij beslag op loon of
uitkeringen – hebben de aandacht van het kabinet. Daarom worden er op dit moment meerdere
maatregelen uitgewerkt die eraan bijdragen dat een vordering met zo min mogelijk bijkomende
kosten wordt voldaan, zoals het collectief afbetalingsplan en de zorgplicht gerechtsdeurwaarders.3 Ook worden er verschillende onderzoeken uitgevoerd die zien op de bijkomende kosten.
Zo laat het kabinet onderzoek doen naar een aantal tarieven van ambtshandelingen van
gerechtsdeurwaarders, waaronder de verdeelkosten bij samenloop van beslagen (Onderzoek
herijking Btag-tarieven). De uitkomsten van dit onderzoek worden begin 2026 verwacht.

Vraag 6

Weet u in hoeveel gemeenten en in welke gevallen er gekozen wordt voor een maandelijkse
afdracht aan de deurwaarder bij beslag op een bijstandsuitkering? Bent u van mening
dat gemeenten bij beslag op bijstand enkel nog jaarlijkse mogen afdragen nu de rechtbank
Overijsel heeft geoordeeld dat maandelijkse afdracht niet behoort te gebeuren? Zo
ja, wat zijn uw plannen om ervoor te zorgen dat gemeenten enkel nog jaarlijkse afdrachten
vragen? Zo nee, waarom bent u dit niet van mening?

Antwoord 6

Er zijn geen cijfers beschikbaar over hoe vaak en in welke gevallen gemeenten ertoe
overgaan de vakantietoeslag maandelijks uit te betalen. Nu er geen hoger beroep is
ingesteld, is de uitspraak bindend voor de bij de uitspraak betrokken partijen en
dient deze door hen te worden nageleefd. De rechtbank komt tot het oordeel dat het
derdenbeslag in zijn algemeenheid [mijn cursivering, red.] onvoldoende aanleiding is om te komen tot een maandelijkse
uitbetaling van de vakantietoeslag. Dit sluit dus niet uit dat het onder omstandigheden
mogelijk is om over te gaan tot maandelijkse uitkering van de vakantietoeslag. Hoe
dan ook dient een gemeente in deze zorgvuldig te handelen en alle bij het besluit
betrokken belangen te wegen. Ik treed met de VNG in overleg om te bezien op welke
wijze de Handreiking kan worden aangepast om de gemeente bij het maken van die afweging
te helpen.

Vraag 7

Bent u bekend met de handreiking van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)
«Handelingskader afdracht: maandelijks of jaarlijks» en de keuzevrijheid die daarin
gegeven wordt aan gemeenten om jaarlijkse of maandelijkse afdracht te vragen?4 Bent u van mening dat deze keuzevrijheid verdwijnt na het oordeel van de rechtbank
van Overijssel dat maandelijkse afdracht niet gevraagd mag worden? Zo ja, in welke
mate bent u van plan om het verdwijnen van deze keuzevrijheid te bespreken met de
VNG en te vragen naar verandering van beleid? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Ja, zoals eerder is gemeld, is de VNG handreiking in afstemming met het Ministerie
van SZW opgesteld. Hiervoor is eveneens vermeld dat samen met VNG zal worden bezien
hoe de handreiking dient te worden aangepast.

Vooralsnog blijft het uitgangspunt dat gemeenten worden opgeroepen om jaarlijks de
vakantietoeslag af te dragen. Onder bepaalde omstandigheden kan de vakantietoeslag
maandelijks worden uitbetaald zodat er een maandelijkse afdracht volgt. Het is aan
de gemeente om hierbij zorgvuldig de betrokken belangen te wegen.

Vraag 8

Zou u deze vragen kunnen beantwoorden voor het commissiedebat Armoede- en schuldenbeleid
van donderdag 22 mei aanstaande?

Antwoord 8

Vanwege de korte tijd tot het commissiedebat is het niet gelukt om de antwoorden voor
22 mei te verzenden. Voor zorgvuldige beantwoording van de vragen was afstemming nodig
tussen de ministeries van SZW en JenV waardoor er meer tijd nodig was.